quatuor quaternionibus militum custodiendum: volens A cus, fabricatur Ecclesia, et hæc consecratur ab copost pascha producere eum populo. Sed non est conJem papa. silium, non est scientia, non est sapientia, nec fortitudo aliqua contra Deum (Prov. xx1, 30). In ipsa, inquit, nocte cum producturus esset eum Herodes, erat Petrus dormiens inter duos milites vinctus catenis duabus et custodes ante januam custodiebant carcerem : et ecce Angelus Domini astitit, et lumen refulsit in habitaculo carceris. Percussoque latere Petri, excitavit eum dicens: Surge velociter. Et ceciderunt catena de manibus ejus, et exiens sequebatur Angelum. Ecce quomodo Petrus diebus azymorum incarceratus, post pascha ereptus sit, et non in kalendis Augusti.

III. Sed hæc festivitas tanti apostoli qualiter adinventa sit, pandam. Octavianus Cæsar imperii sui æmulum M. Antonium habuit, quem assiduis con- B gressionibus ac præliis vix exstinguere valuit: quem Cleopatra conjux mortuum dolens, seque ipsam vivam sepeliens, uberibus suis aspides apponens, maluit viro suo commori, quam manus incurrere Romanorum. Cæsar vero de tyranno celebrata victoria, Romam repedavit ducens secum infinitum captivorum numerum, et antiquorum Ptolemæorum om-. nium gazas: ut nec ante, nec post, tanta copia auri, argenti, gemmarumque Romam adducta fuisse noscatur. Cum autem hoc die Romam ingrederetur, ob triumphum tantæ victoriæ, ac pacem firmissimam toti orbi collatam, vocatus est Augustus, qui primo solum Cæsar dicebatur. Coronatur civitas, fit lætitia ingens in populo, statuitur a senatu, et omnibus Romanis scriptis firmatur, nuntiaturque per univer- C sum orbem, omnibus gentibus Octavianum Augustum inter deos debere coli et ut mensis iste qui antiquitus in ordine mensium Sextilis dicebatur, in honorem Augusti Augustus vocetur : et hoc tripudium solemnitatis ob triumphum Augustalis victoriæ, lege perpetua volumus custodiri.

IV. Sic quousque ad magni Constantini imperium ventum est qui postquam dignatione superna, per sanctos apostolos Petrum et Paulum visitatus, et per Sylvestrum papam baptizatus est, et ex persecutore fidei defensor, et mandatorum Christi custoditor assiduus factus, harum solemnitatum phantasmata perhorrescens, papæ dicit Sylvestro: Ilactenus, Pater, humanis utens legibus, sicut ipse nosti, omni studio, et hos dies et alios excolebam. Nunc D quia placuit Domino Jesu Christo, me peccatorem sibi famulum facere ; iniquum mihi videtur harum celebritatum favorabilibus laudibus extolli. Vide ergo quomodo ad honorem summi Dei, beato Petro apostolo hanc diem dedicem. Sanctus autem Sylvester hoc audiens, gaudio repletus, gratias Deo retulit, et cum sui cleri concilio Augusto respondit : Est carcer in quo beatus Petrus apostolus pro Christo agonizans, vinculatus fuit, et sacri fontis lavacro, pluribus ibi baptizatis dedicavit : hunc omni sorde purgari facias quatenus Ecclesia ibi fabricata, ad honorem tanti apostoli, fidelium vota perenniter reddantur. Hoc audiens Augustus, lætus efficitur: purgatur lo

V. Affuit ibi Augustus; et sacris scriptis per veredarios toti orbi mandare studuit, in hæc verba : Notum esse volumus omnibus Christum pie colentibus, beatum Petrum apostolum a Deo nobis datum pastorem et principem summo studio venerari vel assidue, et maxime in hac die kalendarum Augustarum, in quo ut deus a vobis soliti eramus adorari ; ut ipse pius pastor, precibus Deo fusis, nos et imperium nostrum adjuvare dignetur: Valete. Sanctus autem Sylvester hunc diem celebrem omnibus Ecclesiis esse instituit, ut sicut celebrabatur ad honorem terreni principis, ad decus celebretur clavigeri cœlestis. Accepit autem hæc celebritas nomen beati Petri apostoli ad vincula, propter vinculorum quə ibi passus est tormenta: ut ubi abundavit peccatum, superabundaret et gratia (Rom. v, 20). Hæc domus vinculorum, hoc ordine facta est domus sanctarum orationum.

VI. Hæc breviter ad duo inquisita respondi, nunc ad psalmum veniam et si beato Petro conveniat, ut in nullo vestrum bonum desiderium fraudetur, ostendam. Dicat ergo verbis propheticis Domino beatus Petrus: Domine, probasti me (Psal. cxxxviii, 1), quoniam vocasti: cognovisti, quoniam præsumpsi, el ausus fui dicere: Etiamsi oportuerit me mori lecum, non te negabo. Tu autem cognovisti omnes cogitationes meas a longe, antequam eas cogitarem : semitam meam et directionem meam investigasti : et omnes vias meas prævidisti et probasti, quia non erat dolus in lingua mea, cum dicerem : Si me oportuerit mori tecum, non te negabo (Matth. xxvi, 35). Tu autem firmasti me, et posuisti manum tuam super me firmasti me de tua præsentia, quod essem negaturus et posuisti manum tuam super me: ut peccatum lacrymæ sequerentur. Mirabilis facta est potentia tua ex me : confortata est, nec potero ad eam. Conatus sum non negare promisi etiam me mori magis eligere quam negantis crimen incurrere : sed præscientia tua ita confortata est, ut non potero ad eam. Quid nune faciam? negavi Dominum et magistrum, nec (ut quidam opinantur) hominem negavi. Ego illum negavi, cui dixi: Tu es Christus Filius Dei vivi. Illum negavi, quem pedibus ambulantem super aquas expertus sum. Illum quem voce sua vidi mortuum vocantem de sepulcro. Illum quem cœlis patentibus, vidi cum Moyse et Elia, et vocem audivi super eum de cœlo: Hic est Filius meus dilectus, ipsum audite (Matth. xvii, 5). Illum qui cæcum tactu suo illuminavit, qui verbo leprosos mundavit, qui jussu dæmonia expulit, et multas virtutes suæ deitatis ostendit.

VII. Quid nunc facimus, Novatiane? Perdimus apostolum Petrum an recipimus revertentem ad Christum? Ecce Christus eum recipit, tu ejícies? Sed clamat contra te Paulus: Si Deus justificat, tu quare condemnas? Dicis: Credite, baptizatis non debet pœnitentibus subveniri. Ecce apostolo pœni

tenti succurritur, qui est episcoporum episcopus, A ades. Ibi enim per passionem specialiter descendisti;

et major gradus redditur ploranti, quam sublatus est deneganti. Quod ut doceam, illud ostendo, quod nullus Apostolorum pastoris nomen accepit: soli enim hujus nominis potestatem post resurrectionem suam Petro pœnitenti Dominus concessit, et negatus, quam solus habuit, Petro tribuit potestatem : ut non solum recuperasse quod amiserat probaretur, verum et multo amplius pœnitendo, quam negando perdiderat, acquisisse. Hoc magister bonus in electo discipulo formavit exemplum, ut omnis discipulus Christi sit integro animo, et poeniteat si ita evenerit ut delinquat, nec rem noxiam sibi permittere debet, ut decrescat. Sed qui tanto citius vincitur, tanto citius expurgatur.

ubi per potentiam tuam, sicut ubique generaliter, præsto es. Si sumpsero pennas meas diluculo, id est, ante lucem. Pennas hoc loco pro cogitationibus ponit, quæ repentino volatu ubique sunt in cœlo, in terra, in abysso et ubicumque finiuntur maria. Si ergo, inquit, illuc ante lucem tuæ resurrectionis vadam ubicumque inaccessibilitas solet fugitivum abscondere, ut illuc ire possim, manus tua deducet me : et quasi fugitivum tenebit me dextera tua. Ante lucem hic, ante resurrectionem posuit Salvatoris: quia in tenebris fuit omne sæculum, jacente Domino in sepulcro in quo tempore pœnitentia Petri agebatur, in quo etiam dicit: Forsitan tenebræ conculcabunt me: et in tribus negationibus suis, tres fugarum

cœlo, in inferno, et in postremis maris: ergo negare, tenebræ sunt, et fugere conculcatio tenebrarum hoc timens, ne comprehensus ab ipsis tenebris conculcaretur, quasi tenebris malis suis submersus, operibus esset deditus tenebrarum, habens tractum perennem, juges lacrymas, dolores æternos. Hoc enim modo conculcantur tenebræ mortis hujus, qua corporaliter morimur. Si vero fuero moriens, inquit, non conculcabor a tenebris sed ad delicias sanctorum attingam.

VIII. Certe omnis sanctitas ad Deum ducit, et B partes clausas esse sibi si fugeret, memorabat: in omne peccatum ad diabolum. Et sub Domino bono positi, quomodo credimus nobis possibilitatem ad diabolum eundi concessam, et revertendi ad Dominum denegatam? Addo aliquid. Certe hominem per peccatum a se recedere Deus non vult, et peccatorem ad se venire omnem vult: et si illud potuit [Al. potuerit] fieri quod Deus non vult, quanto magis potest fieri quod Deus vult! Ideo denique cogitatio peccati non est a Deo prohibita per naturam, sed per imperium: ut laboris ejus pugna incumberet, et præmium de certamine proveniret. Voluit enim Deus homini operis fatigationem relinquere, ne in aliqua detrimenti parte præmium impediret.

XI. Nox ipsa illuminatio mea est in deliciis meis. Ibi enim habebo lucem Christum meum, qui non patitur obscuritatem tenebrarum in cujus conspectu nox sicut dies illuminabitur. Hæc docti prædi

:

Sicut tenebræ ejus sunt, ita et lumen ejus est. Tenebræ enim non omnibus creaturis obscurum faciunt. Siquidem et feræ omnes, sed et noctivage bestia noctium nullum patiuntur obscurum. Sed et aves sunt quæ in noctibus volant. Unde docemur natura oculos non omnia animalia a Creatore hos esse sortita, ut in tenebris videre non possint. Deus enim ad requiem hominum noctes instituit: ut generationi humane quiete posset esse consultum. Ipsius ergo sunt tenebræ, cujus est lux, quod Manichæus negat. Ipse etiam creator corporum nostrorum, contra quod suscipit cui [Al. qui] impœnitens Petrus dicitur.

IX. Duos certe bonorum et malorum populos C cante Petro Apostolo, et cantamus et credimus. esse, nemo est qui nesciat. Bonos dicimus credentes, et pessimos non credentes. Non credentes esse sub diabolo et credentes sub Deo. Magna prædicatio tua, qui servum diaboli ad te vocas, servum Dei a te repellis: quasi qui velis Deum lucrari quod non habet, et perdere quod habet. Hinc ad Dei computans divitias, quod possit Deus mortuos suscitare, et infirmos salvare non possit. Nam increduli mortui, et credentes licet peccatores sint, vivunt in infirmitate sua. Et si Salvator noster habet, immo quia habet potestatem suscitandi mortuos, quomodo virtutem non habet quæcumque fucrint infirmitates curandi? Ex utroque latere blasphematur a vobis, qui pœnitentibus negatis effectum. Si enim posse eum docetis infirmitatem omnem curare: sed si nolit, impium arguitis. Si velle et non posse eum forsitan dixeritis, a deitate excluditis, ut misericordiam vobis ex utroque latere condemnati denegetis, cum negatis, familiæ Dei pereunti non posse succurri.

› X. Hactenus cum Novatianis sim locutus, revertamur ad Apostolum pœnitentem et flentem amarissime atque dicentem: Quo ibo a spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Scio quia Tu es Christus Filius Dei vivi: quam scientiam non revelavit mibi caro et sanguis, sed Pater tuus qui in cœlis est. Quo fugiam, qui te Deum novi et omnipotentem agnovi? Si in cœlos ascendero, tu illic es; si descendero in infernum,

D

XII. Tu possedisti renes meos, qui suscepisti me de utero matris meæ. Sicut enim in ore dum loquimur, et in opere dum aliqua operamur, cordis nostri cogitata ostendimus: ita quod cogitamus, antequam dicendo vel operando pandatur, a renibus gignitur, sccundum illud quod in alio psalmo dicimus Deo : Quoniam tu possedisti renes meos. Dicet enim quia ita tibi in me nihil occultatum est, ut non solum quæ sunt cogitata consideres; sed et cogitanda quæ sunt in renibus cernas. Tu, Domine, qui suscepisti me ex utero matris meæ : ita ut quidquid ab ortu meo semisonis balbutientis infantiæ verbis aliquando forte peccavi, cognoscas in hoc etiam Confitebor tibi, quia terribiliter mirificatus es, mira opera tua, quæ et oculis meis vidi, et exercente te [Al, exer

cens te, Domine Jesu Christe, cognovi: et anima A his ideo anathematizatis, proba me, Domine, et scito mea cognovit nimis. Intra me est quod credidi : non cor meum, quid de te sentiam, quid de te credam : in superficie verborum, sed intus in visceribus animæ: interroga me, et scito semitas meas: sit tibi solliciquod ita esse tibi non est occultum. Si quidem tibi tudo de Ecclesia tua, et de ovibus tuis, et de pastooccultum non est nec os meum, id est, os meum ribus tuis et vide si via iniquitatis in me est. Via iniquod fecisti in occulto. Si ergo nec os meum tibi quitatis diabolus est, qui se ad ambulandum in ea occultum est, quod occultum naturaliter esse voincredulis et hæreticis præbet. Et vide, inquit, in luisti quomodo ante te occultum erit in corde, populo tuo, ne sit aliquis, in quo via iniquitatis iter quod manifestari jussisti? erroribus præbeat excludensque viam iniquitatis, deduc me in viam æternam : ut portæ mortis et inferi non prævaleant mihi secundum verbum tuum, Domine, Jesu Christe, qui regnas in sæcula sæculo rum. Amen.

:

XIII. Ad altiora ducimur cum de ossibus et substantia, quæ in inferioribus est terræ tractamus. Agitur enim in hoc loco, quod cum dies resurrectionis advenerit, ubicumque fuerit os meum et si inferioribus terræ fuerit substantia mea, imperfectum meum videbunt oculi tui, quia solo aspectu oculorum tuorum exsurget. In libro enim resurrectionis qui B nati sunt scribuntur quotquot de die in diem formabuntur et nemo est in eis, qui ibi scriptus non sit. In quo libro mihi non sunt in amore et honore, nisi soli amici tui, Deus: nimis enim confortatus est principatus eorum. Siquidem participes eos tui æterni imperii repromittis. Nec hæretici audiendi sunt qui dicunt: Non debuit mundus subsistere per eum, qui præscius erat homines per peccata et scelera sua ad æternum gehennæ incendium destinandos. Si enim ita putetis fieri debuisse, consultum magis reis judicabitis quam sanctis si enim mundus fuisset a suo transitu revocatus, nullus fuisset sanctorum particeps regni et dum providebatur malis, ne ad interitum devenirent, et ut non perirent pro merito suo mali, hanc boni accipiebant sententiam, ne vel temporalem vitam susciperent, quibus debebatur æterna. Nos autem cum propheta, gaudeamus cum sanctis Dei, atque cum apostolo Petro dignis honoribus amicos Domini recordemur: quorum tantus est numerus, ut super arenam multiplicati esse noscantur. Quid autem erit si occidat Dominus peccatores: occidat Neronem; et post eum omnes viros sanguinarios, qui sanctos Domini occiderunt?

C

XIV. Si vestrum, o hæretici, Deus esset secutus consilium, ne perirent Nero aut Diocletianus, vel cæteri interfectores sanctorum, nec fecisset Apostolos, nec martyres nasci, esset par judicium justis et injustis, et omnes una præveniens sententia, per quam omnes viderentur ante puniti quam nati. Sed vos, o viri sanguinum, declinate a nobis, qui dicitis, D quia in vanum acceperunt civitates suas: hoc est, sine causa sunt mortales effecti; et omnia cum mundo pereunt, et par est ipsa perditio. Non est ita, omnes enim in libro scripti sunt, omnes resurgent sed aliis dabitur odor vitæ in vitam æternam, aliis odor mortis in mortem perpetuam, ubi devenient hi quibus dicitur: Nonne qui oderunt te, Deus, odio habui, et super inimicos tuos tabescebam? Hxc Petrus loquitur, et Ecclesia in Petro pronuntiat: Perfecto odio oderam illos, et inimici facti sunt mihi, Et

a Penes Dacherium, Bona et digna et sancta res, et apta prorsus, et mox, conferre sermonem, quando

MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM.

Hunc, perinde atque nondum antea vulgatum, Dacherius in Spicilegio veterum scriptorum tom. III, ex Sangermanensi optimæ notæ ms. Tractatum edidit: nec animadverterunt, jamdiu olim inter falso ascriplos Hieronymo haberi, qui Dacherianam collectionem postmodum recognoverunt socii Benedictini. Est autem ibi aliquot locis, antiquarii oscitantia, mutilus, cætera non inemendatus; sed illud cum primis bene habet, quod ex titulo, quem præfert in ms. Nicetii episcopi de Vigiliis servorum Dei, verum ejus auctorem internoscimus. Nicelius hic nempe est Trevirensis episcopus, quem summis laudibus prosequuntur Sidonius Apollinaris, ejus etiam, ut volunt, affinitate conjunctus, Vitæ SS. Patrum cap. 17, Gregorius Turonensis lib. x Historie Francorum, Venantius Fortunatus lib. III, carmine 9 atque alii: el cujus demum in martyrologio Romano sancta ad 7 Januarii memoria. Eidem etiam in aliis Vaticana bibliothecæ laudatis Holstenio, ac Sirmondo membranis ascribitur: tametsi Nicetæ pro Nicetii, vel evanescentibus vetustate litteris, vel ex præconcepta opinione, legerint ibi eruditissimi viri : qui et designari celebrem illum Nicetam Daciarum episcopum, sæpius a S. Paulino laudatum, arbitrati sunt. Jam præter summam codicis Sangermanensis auctorilatem, ejus, quem dicebamus, Nicetii germanum hunc fetum esse, suadent etiam duæ ejusdem insignes epistole in Conciliis Galliae ad annos 563 et 565 relaiæ; altera ad Justinianum imperatorem, altera ad Clodosvindam Chlotarii filiam, itemque alius tractatus de Psalmodiæ bono inscriptus, qui eumdem omnino stylum, doctrinam, et pectus referunt. Sunt porro alii, ut vere quod sentio dicam, in his falso ascriptis Hieronymo, qui dictionem eamdem atque ingenium redoleant, episcopi scilicet, monasticis institutis a puero imbuti, ac porro sancie populum sibi creditum "instituentis. Nimis proinde temere Erasmus, hunc tractatum, ut suæ magis modestiæ, quam illius meriti rationem haberet, in hoc ait se ordine retinuisse. S. Isidorus Hispalensis minime erubuit, integrum caput 21 Ecclesiasticor. Officior. ex eo totidem fere verbis

describere.

EPISTOLA XXXI,

SEU TRACTATUS DE OBSERVATIONE VIGILIARUM.

Dignum est, fratres, aptumque prorsus, satisque conveniens de sanctis Vigiliis nunc dicere et proferre sermonem : quando ipsa lucubratio exigitur a sollicitis. Nox ecce est caligo corporis, quæ non solum homines, sed etiam cunctos somno detinet animantes: ut reformatis [Al. reparatis] viribus per soporem, possint diurnos labores sustinere vigilan

ipsa lucubratio geritur : et, Nox cæca est, et necessaria caligo corporibus, etc.

tes. Bonus Deus, qui ita prospexit, ita constituit, ut A
homo exiturus ad opus suum, et ad operationem suam
usque ad vesperam, haberet vicarium tempus, in quo
a duris laboribus, et multa fatigatione requiesceret.
a Ergo diem ad opus, noctem fecit ad requiem, et
pro hoc, sicut pro omnibus gratias debemus agere
illi qui præstitit. Novimus autem multos hominum,
ut aut majoribus suis placeant, aut sibi aliquid pe-
culiariter prosint, noctis particulam ad aliquod opus
segregare, id pro lucro ducere, quod furati de so-
pore suo, operari potuerint. b A Salomone vero lau-
datur et femina, quæ pensa et lanificium, ad lucer-
nam vigilanter exercet (Prov. xxx, 15). Addidit
etiam quod ex hoc laus viro ejus in portis et gloria
magna nascatur. Quod si in carnalibus instrumentis,
id est, victui, aut vestitui necessariis, qui vigilat B
non reprehenditur, immo laudatur: mirari me fa-
teor esse aliquos, qui sacras vigilias tam spirituali
opere fructuosas, orationibus, hymnis lectionibusque
fecundas, aut superfluas existimant, aut otiosas,
aut quod his est deterius, importunas.

II. Et quidem si sunt homines a religione nostra
alieni, qui ista sic sentiunt, non est mirum. Quomodo
enim profanis religiosa placere possunt? quibus si
placerent, nostri essent: quia simus [ Al. scimus |
ulique Christiani. Si vero nostri sunt quos vigiliarum
salutifer actus offendit, ut nihil de his deterius suspi-
cer, aut pigri sunt, aut sominiculosi, aut quod his est
proximum, senes, vel infirmi. Si pigri sunt, erube-
seant, quia illis resonant verba Salomonis: Vade ad
formicam, o piger, et æmulare vias ejus (Prov. vi, 6, C
seqq.). Si somniculosi sunt, expergiscantur, Scri-
ptura, proclamante: O piger, quousque dormis?
Quando autem de somno surges? Paululum quidem
dormies, modicum sedebis, pusillum autem dormitabis,
pusillum vero complecteris manibus pectus. Deinde
superveniet tibi tamquam viator paupertas: inopia,
tamquam bonus et levis cursor cito veniet. Si senex
es, quis te compellit ut vigiles? quamquam et non
compulsus pro ætate tamen vigilas. Et si stare non
poles, et tuam cogitas impossibilitatem, non debes
juvenes et valentes ad tuum revocare torporem,
quos propter varias tentationes juventutis, seipsos
propensioribus macerare decet vigiliis.

a Duos ferme versus ab, Ergo diem usque præstitit D qui deerant, ex Dacheriana editione suffecimus. b Ab his verbis, A Salomone, usque ad subsequentis periodi finem, nascatur, intermedia in Dacheriana editione desiderantur.

Apud Dacherium, Quanto magis nos sacras vigilias... fecundas observare et amare debemus, ut a Domino Deo mercedem recipiamus. Equidem sunt homines, qui ista reprehendunt: sed a fide catholica et religione alieni sunt. Sed non est mirum, quomodo enim impiis et profanis, elc.

Plurium numero in Dacheriana editione, Si autem senes sunt, quis eos compellit, ut vigilent? quamquam et non compulsi vigilare debent, pro ipsa ætate sua. Tum, et Dominum Deum instantius orare. Vigilare itaque debent sedentes, si stare non prævalent: quæ tantummodo habentur pro insequente periodo, Et si stare non potes, etc., usque decet vigiliis, quæ PATROL. XXX,

III. Si vero infirmus es membris, quod facere non potes noli reprehendere: immo riga et tu secundum Prophetam lacrymis stratum tuum, et dic: Sic memor fui tui super stratum meum ( Psal. LXII, 7 ). Injunge etiam vigilantibus, ut te suis precibus juvent : quo adjutus a Domino super lectum doloris tui canere possis, et tu aliquando merearis dicere: In matutinis meditabor in te, quia fuisti adjutor meus (Ibid.). Alioquin stultum et satis extraneum est, ut quia ipsi currere non valemus, bene currentibus derogemus. Nam etsi non possumus, debemus congratulari potentibus. Sicut enim de consensu malitiæ participatur cum facientibus pœna: sic participatio gloriæ speranda est de consensione bonitatis. Alios enim effectus coronat: alios voluntas pia lætificat.

IV. Nec sane onerosum, vel difficile videri debet etiam delicatis [ Al. add. vel infirmis] corporibus in septimana duarum noctium, id est, sabbati atque Dominicæ, portioneia aliquam Dei ministerio deputare. Ista enim quasi purificatio est dierum quinque vel noctium, quibus stupore carnalium [Al. carnali] ingravescimus, aut mundanis actibus oscitamus. Nec erubescat aliquis in bono studio sanctitatis: cum non erubescant improbi in perpetrando opere fœditatis. Merito ergo Scriptura in Proverbiis ingerit : Est confusio quæ ducit ad peccatum (Eccli. iv, 25). In bono enim opere confundi peccatum est: sicut in malo faciendo non confundi pernicies est. Si sanctus es, ama vigilias, ut thesaurum tuum vigilando custodias, et ipse in sanctitate serveris. Si peccator es, magis cura, ut vigilando et orando purgeris, dum tunso pectore frequentius clamas: Ab occultis meis munda me, Domine, et ab alienis parce servo tuo (Psalm. XVI, 13). Qui enim jam ab occultis desiderat emundari [Al. purgari], necesse est ut eum non delectet istis miseriis inquinari.

V. Res exigit, charissimi, ut de auctoritate vigiliarum, et antiquitate, deque ipsa utilitate pauca dicamus. Magis enim quilibet labor libenter suscipitur, si ante oculos proponatur ipsius laboris utilitas. Antiqua est vigiliarum devotio, familiare bonum omnibus sanctis. Isaias denique propheta clamat ad Deum : De nocte vigilat spiritus meus ad te, Deus, quoniam lux præcepta tua super terram (Isa. XXVI, 9). David re

ibi penitus deest. Porro iterum plurium numero, Si vero infirmi sunt, etc., cohærenter. Denique, Commendent etiam vigilantibus, ut eos suis precibus, elc. e Additur penes Dacherium, a religione, et mox debemus non invidere, sed congratulari potentibus. Sicut enim qui consentit malitiæ, particeps est pœnæ. Male autem paulo post, coronal affectus pro effectus.

f Pro oscilamus, in Dacher. edit. duobus verbis obsessi lætamur. Mox, confusio quæ adducit peccatum. Deinde, si sancti estis, amate vigilias, etc., plurium numero continenter et inferius, ut tundentes pectora frequentius clametis ad Dominum ex toto corde dicentes: Ab occultis, etc.

8 In Dacherii edit. Tempus exigit : ex qua et suffecimus paulo post adverbium libenter, quod deerat. Mox quod in ea additur, spiritu, ubi dicitur, regio et prophetico, glossatoris est vitium.

8

gio et prophetico sanctificatus unguento, ita canit: A Domine, Deus salutis meæ : in die clamavi et nocte coram te (Psal. LXXXVII, 2). Et in alio psalmo Memor fui [Al. Memoratus sum] nocte rominis tui, Domine, et custodivi legem tuam (Psal. cxvIII, 55). Sed forsitan in lectulo suo positus hæc cantabat : quod aliquanti pigriores sufficere putaverunt, si tantum in stratu suo aut oret unusquisque, aut psalmum submurmurel. Quod quidem et ipsum bonum est : Dei semper et ubique meminisse, salutare est. Sed quod sit melius exsurgere et conspectui divino assistere, accipe ejusdem Prophetæ aliam vocem, quæ et tempus et locum et habitum deprecantis ostendit: In noctibus, inquit, extollite manus vestras in sancta, et benedicite Dominum (Psalm. cxxxш, 2). Et ne vespertinas tantum horas noctis existimes appellatas, occurrit B potuisset: sive cum dicit: Sint lumbi vestri præcin