Oldalképek
PDF
ePub

tuitu considerantur, et veluti quaedam causae suo- A corpus, aliud vriev, quoniam corpus aliquando carum effectuum sunt, ut est ipsa quantitas et qualitas causa quanti et qualis, ceteraque accidentium genera, de quibus satis, ut arbitror, diximus, quoniam invisibiles sunt, suos visibiles effectus gignunt. Corpus igitur non est ovvias quantitas, sed quantum ; sient color visibilis, qui circa corpus sentitur, non est ovcías qualitas, sed quale in quanto constitutum, ceteraque id genus. Placuit etiam sententiam saneti patris Augustini ex libro, quem de categoriis Aristotelis scripsit, nostris disceptatiunculis inserere.

3

1

6

13

12

ret ovoix, aliquando adhaeret ousiae, ut verum sit, sine qua verum fieri non potest, sed quadam imaginatione figuratum; ovcía vero nullo modo corporis indiget, ut sit, quoniam per se ipsam subsistit. Satis de his dictum esse reor. D. Satis plane: sed restat, sicuti video, ut de ipsa materia formaque, quibus materialia componi asseris, pauca edisseras. Non enim praetereundum est, ut arbitror; siquidem non mihi satis elucet, utrum eadem forma est et quae generi subditur, et quae materiae, ut corpus sit, copulatur. 52. M. Formarum aliae in oùcia, aliae in qualitate intelliguntur; sed quae in ovoiz sunt, substantiales species generis sunt. Nam de ipsis genus praedicatur, quia in ipsis subsistit. Genus namque, ut saepe diximus, totum in singulis suis 13 formis est, quemadmodum et singulae formae unum in suo genere sunt. Et haec omnia, id est, genera et formae ** ex uno fonte ousiae manant, inque eam naturali ambitu redeunt. Formae vero, quae qualitati altribuuntur, in naturalibus corporibus proprie formae, in geometricis autem figurae vocantur. Omne enim geometricum corpus spatiis solummodo atque figura, nulla vero substantia continetur. Omne siquidem phantasticum corpus universalibus tribus spatiis perficitur, longitudine videlicet, latitudine, altitudineque. Non autem universaliter omnia corpora geometrica una figura circumscribuntur. Eorum namque alia ex triangula surgunt figura, alia ex tetragona, alia ex pentagona, ceterisque in infinitum

[ocr errors]

51. Descripta igitur, inquit, ovoix, quoniam defimiri non potuit propter eas causas, quas superius memoravi, accidentium definitionem necessarius ordo poscebat. Quorum primum est quantum. Nec sine causa. Nam cum aliquid viderimus, id necesse est, B quantum sit, aestimare. Quantum vero sit, inveniri non potest, nisi fuerit adhibita mensura collectum. Si ergo omissa latitudine solam quis longitudinem voluerit emetiri, longitudo sine latitudine mensurae subjecta papuń dicitur ; non quod sit longitudo aliqua, quae careat latitudine, sed quod solam quis metiens longitudinem aμμń 3 metiri dicitur. Emensa vero cum longitudine latitudo dicitur ἐπιφάνεια 4. Sin autem et altitudo fuerit mensurae sociata, corpus cuncia perficiunt. Quod tamen non ita accipimus, quemadmodum solemus accipere naturale, ne ad ovoizv reverti videamur. Hoc ideo dictum est, ut has singulas regulas in geometricis corporibus sciamus esse cons itutas, in quibus haec tria separatim discreta esse possunt. In naturalibus autem inseparabiliter C polygonis, alia ex circulari crescunt superficie. Atcohaerent, in quibus solo intellectu quantitas ab oùcia separatur. Nam cum videtur quis de quantitate disputare, tanquam de oùoia quid diceret, putatur confundere. Videsne quid summae auctoritatis magister edicat? Cum videtur, inquit, quis de quantitate, hoc est, de spatiis, quibus corpus conficitur, disputare, ab his, qui nihil aliud esse ovcíav * aestimant nisi corpus quod vident, de ipsa oloix putatur quid' dicere. Si igitur geometrica corpora, quae sola 10 animi contuitu contemplamur ", solisque memoriae imaginationibus fingere procuramus, in aliqua ovcía subsistunt, profecto naturalia sunt, nullaque inter geometrica et naturalia corpora differentia est. Nunc vero, quoniam geometrica corpora solo animo consideramus, in nullaque via subsistunt, atque ideo phantastica jure vocantur, natu- erectam, ceterorum vero animalium deorsum versus ralia vero corpora propterea naturalia sunt, quoniam pronam. Unde deformes dicuntur; qui congrua in naturalibus suis ousiis, id est essentiis, subsistunt, membrorum harmonia carent, seu coloris pulchritu et sine quibus esse non possunt, ideoque vera sunt; dine privantur, quae ex qualitate ignea, quae est alioquin non in rebus naturalibus, sed sola ratione calor 19 corporibus innascitur. Nam color dicitur cogitarentur: profecto datur intelligi, aliud esse quasi calor mutatione unius litterae. Et forma voca

[ocr errors]

A enim.

• D accipiemus.

esse

am. D.

D

que ideo, in quantum numerus linearum ex ternario inchoans progreditur, in tantum et figurarum et superficierum multiplex ordo variatur. Numerus itaque spatiorum et linearum in geometricis corporibus quantitati deputatur. Laterum vero angulorumque ordo atque positio, superficierumque habitudines, qualitatis proprium est, et dicitur forma geometrica, seu proprie figura 16. Dum vero in naturalibus corporibus numerus membrorum, atque distinctio, sive naturalibus discretionibus segregentur, sive naturaliter sibi invicem conjuncta sint, perspicitur, quantitatis proprium esse nemo denegat 17, ordinem vero atque positionem naturalium partium seu membrorum ad qualitatem referrri, formamque proprie vocari. Dicimus enim 18 formam hominis sursum versus

[ocr errors]

VARIAE LECTIONES.

[ocr errors]

inquit.

12 Sic AE;

ἐφιπανία, Α epiphania. Sic CDE; A ovriav CD generis.

1 Sic AD

C figurae, E figure»

Sic ADE; C metiri. Sic CDE; A gramme. CDE
seperabiliter. ↑ Sic ACE; D cum videtur quis,
Sic CDE; A quidem. 1 Sic CDE; A solo. ." D contemplantur.
formae om. E; A forma. 15 D corpus phantast cum.

15

[blocks in formation]

11

"Sie C9E; A deneget. 18 enim om. D. * Sie A; CDE color.

13 suis

tur a formo, hoc est calido, conversa mum syllaba A quattuor elementorum coitum materiam gignere, aliin ma. Antiqui siquidem formum dicebant calidum a, Unde et forcipes formum capientes appellantur. In normes quoque eos, qui naturalem membrorum regulam excedunt, quasi sine norma, id est regula, solemus nominare. Nonne vides, hoc non in numero, nec magnitudine membrorum, sed in positione partium corporis, luceque coloris consistere? An tibi aliter videtur? Disc. Non ut opinor. Sed quid ad propositam quaestionem talis attineat differentia, nosse specto. MAG. Num praedictis rationibus inter nos est concessum, aliud esse corpus, aliud oùsiav? Disc. Satis, plurimumque *.

[ocr errors]

1

quando quantitatis atque qualitatis ousiae conventum causam materiae esse. Nec mirum, quoniam illos latet, non aliunde mundi hujus elementa, nisi praedictorum ousiae accidentium concursu componi.Ignem siquidem caliditas® ariditati, aera caliditas humiditati, aquam humiditas frigiditati, terram frigiditas ariditati copulata conficiunt. Et quoniam praedictae qualitates sibimet coeuntes per se apparere non possunt, quantitas subministrat eis quantum, in quo sensibiliter eluceant. Quantitas siquidem veluti secundum subjectum est post ovoiav, ideoque in ordine categoriarum prima post eam ponitur, quoniam sine quantitate qualitas nescit manifesta fieri. Si itaque elementa quantitate qualitateque fiunt, et corpora ex elementis, ex quantitate igitur et qualitate corpora sunt. MAG. Quoniam igitur video, te intentionis nostrae finem acute perspexisse, dic, oro, num tibi haec divisio formarum in duas species diversi generis, ousiae videlicet atque qualitatis, rata esse videtur, necne? Disc. Rata quidem, verique similis, licet non sine animi mei scrupulo hanc rationabilem esse 11 concesserim. Etenim

10

facilius

mihi suaderes, formam substantialem materiae adjectam naturale corpus constituere, quam qualitativam. Causam siquidem constitutionis corporis oùciav esse, non qualitatem, probabilius crediderim. Praedictis namque rationibus collectum opinor, qualitatem non solum materiae, verum etiam formae causam esse; excepto, quod materiam mixta quantiC tati efficiat, formam vero per se sola materiae superfundat. Non quod nescierim, unam causam multos ex se effectus producere, cum videam, ex uno igne calorem simul et lucem erumpere, ipsamque lucem causam splendoris et umbrarum esse. Quid dicam? Quanta diversa corpora una eademque fiunt materia? Una forma in quot multiplicatur numeros? et cetera hujusmodi. Atque ideo overiav ipsam formam materiae fieri putarim ", non autem ejus accidentia.

53. MAG. Si itaque naturali discretione quantitas corporis ab intellectu ousiae separatur, quamvis sibimet adhaereant, ita ut ovoix subjectum quan- B titatis sit et quanti, ipsa vero quantitas seu quantum accidentia sint ousiae nonne luce clarius est, aliam esse formam, quae in ipsa ovcía, non ut accidens, sed ut idipsum ei, prospicitur, aliam, quae ex qualitate quantitati adjuncta corpus efficit perfectum? Disc. Jam video, quo tendis. MAG. Putasne, me velle formam essentialem materiae adjunctam naturale corpus efficere? Disc. Ne id quidem; immo vero nolle te video. MAG. Dic, quaeso, quomodo? Disc. Ex praedicta formarum differentia, ousiadum scilicet qualitativarumque, videris mihi non aliud suadere, nisi eam formam, quae species qualitatis est, materiae superadditam corpus, cui ovoia subsistit, perficere. Haec etenim tria in omnibus naturalibus inspiciuntur corporibus: oùsia, quantitas, qualitas. Sed ovcía solo semper intellectu cernitur; in nullo enim visibiliter apparet. Quantitas vero et qualitas ita invisibiliter sunt in oùsig, ut in quantum et quale visibiliter erumpant, dum corpus sensibile inter se conjunctae componunt. Si enim geometricum corpus, cui nulla subest ovciu, sola quantitate spatiorum, linearumque, qualitatisque forma, quae figura dicitur, rationabiliter constare probatur: quid impedimenti est, ut naturale pus, cui virtus ousiae ad permanendum substat, quantum manere valet, ea forma, quae ex qualitale est, adjecta quantitati, quae ex materia assumitur, perfici non dicamus? Non enim aliud te suadere aestimo, quam ut cognoscamus, quattuor mundi hujus elementorum in se invicem concursu contemperantiaque materiam corporum fieri, cui adjecta qualicunque ex qualitate forma perfectum corpus efficitur. Non enim mihi obstat, quod multis. Videmur namque eis contra nosmet agere, contrariaque

[ocr errors]

cor

D

MAG. Miror valde, cur tam cito, quae paulo ante inter nos ad purum deducta sunt, tua labuntur memoria. Considera itaque diligentius, atque eadem breviter repetamus. Disc. Praesto sum 15; repete. MAG. Num inconcusse inter nos convenerat, ovaiov incorpoream esse? Disc. Convenerat. MAG. Atqui nondum oblivioni te dedisse aestimarim, quantitates qualitatesque, quantum in seipsis cogitantur, incorporeas esse, et non in alio subjecto nisi in ovoia, cui accidunt, subsistere, et inseparabiliter in ea manere. Disc. Hoc quoque firmiter obtineo. MAG. et nobis adversantia firmare, dicentes, aliquando Num itaque probabiliter dicendum est, omne, quod

Sic CDE. A obtineat.

VARIAE LECTIONES.

D plurimum. AD Sicut. Sic CE: A ad ipsum; id om. D. Sic CE; D natu

[ocr errors][merged small]
[blocks in formation]

Dideo. 10 D ex quan"Sic CDE; A putarem

7 Sie ACE; Dobstat mihi. Sic AD; CE caliditatis.
esse om. D. D Et (enim em.).

12

NOTAE.

13 A el

* Jeannes Scotus recte observat. Cf. Festus v. forma et formucales; Varro apud Non. c. 12 n. 32.

11

10

quantitate et qualitate confcitur, hoc est quantum A bilia, quibus utimur; ut sunt quattuor mundi hujus 1o et quale, non aliunde constitutionis suae causam accipere, nisi ab ipsa ovia, cui naturaliter ipsa quantitas et qualitas veluti p ima accidentia maximaque probantur accidere, et sine qua non possunt esse? Quicquid enim ex his, quae in fonte sunt, progreditur, cur non ad ipsum fontem referatur, non habeo; praesertim cum ipsa οὐσία, in quantum οὐσία est, nullo modo visibiliter tractabiliterque ac spatiose valeat apparere. Concursus vero accidentium, quae ei insunt, vel circa eam intelliguntur, sensibile quoddam spatiosumque per generationem potest creare. Quantitas siquidem et qualitas quantum et quale inter se conjungunt. Quae duo sibi invicem conjuncta, modo quodam temporeque generationem accipientia, corpus integrum ostendunt. Cetera enim accidentia his superaddita esse videntur. Haec enim quattuor in corporibus nostris ceterorumque animaliuin inanimaliumque principaliter inquirimus, quantum sit, quibus partibus constet, num spatiis longitudinis protenditur, latitudinisque, altitudinisque, quale sit, rectaene formae atque humanae, pronaeve atque bestialis, quo tempore genitum, quove modo definitur. Itaque in se locatur, ne infinitum sit, sed unum aliquid in suo genere terminatum. Haec, ut diximus, in corporibus nostris primordialiter inspiciuntur. Extra vero haec altiori consideratione ovcías, quae est formarum substantialium origo, contemplamur. Dicimus enim, hoc corpus vel hoc, cujus ousiadis, id est, substantialis formae est? Utrum humanae, an equinae, alicujusve irra- C Conabilis animalis intra odcie comprehensi? His enim nominibus non animalium corpora, sed substantiales eorum formae appellantur.

elementa, corporaque ex eis composita. Non enim mortalia nostra corpora sine his possunt permanere. Terra siquidem pascuntur, humore potantur, acre inspirantur, igne caleficantur. Duobus crescunt et nutriuntur, terra et aqua: duobus ut vivant administrantur, aere et igne: duo patiuntur in corpus transeuntia, terra et aqua; duo operantur officinam corporis conflantia, aer et ignis. Ignea siquidem virtus, cujus sedes in corde est, cibi potusque subtilem per occultos poros in diversas corporis partes vaporem distribuit, faeculentum in secessum discernit. Sed ipse ignis, nisi aerio spiritu insuffletur, ciboque ac potu 12 veluti quibusdam fomentis nutriatur, cito extinguitur, ac sine mora totum corporis aediB ficium solutum collapsumque rigescit, frigore vim caloris superante. Sed de his alins disserendi locus est.

54. Tria siquidem discrete debeinus cognoscere, sive de nobismetipsis cogitantes, sive de aliis animalibus: Quid sumus? Quid nostrum est? Quid circa nos? Nos samus. substantia nostra, quae vitalis atque intelligibilis est, supra corpus omnesque ejus sensus visibilemque formam. Nostrum est, non autem nos, corpus, quod nobis adhaeret, quanto, et quali, ceterisque 'accidentibus compositum, atque sensibile, mutabile, solubile, corruptibile; nihilque aliud esse verissimum est dicere, quam sensuum instrumenta vel sedes, quae a Graecis vocantur” aicfntápea, id est 3 aicinoɛwv Tapia, sensuum custo- D diae. Dum enim anima incorporea sit, suasque operationes per seipsam sine sensibus aperire non possit, sensusque ipsi non nisi in sedibus quibusdam custodiri valeant, naturae conditor corpus ad usus animae condidit, in quo sua quasi quaedam vehicula, idest, sensus custodiret. Circa nos sunt omnia sensi

55. Disc. Haec probabiliter accipio 13. Sed mecum tractare non desino, qualiter haec sibimet possunt convenire, quomo lo incorporales res per se atque invisibiles suo concursu inter se invicem visibilia corpora efficiunt, ita ut nihil aliud sit materia, nullamque aliam causam constitutionis habeat, nisi eorum, quae solo sapientiae contuitu considerantur, inter se ipsa, in seipsis, et non in aliquo contemperatum contuitum "; praesertim magnifico Boethio, sumo utriusque linguae philosopho, in libris suis de Arithmetica talia asserente: Sapientia est rerum quae sunt, suique immutabilem substantiam sortiuntur, comprehensio veritatis. Esse autem illa dicimus, quae nec intentione crescunt, nec retractione minuuntur, nec variationibus permutantur, sed in propria semper vi suae se 10 naturae subsidiis nixa cr.stodiunt. Haec autem sunt qualitates, quantitates, formac, magnitudines, parvitates, aequalitates, habitudines, actus, dispositiones, loca, tempora “7, et quicquid adunatum quodam modo corporibus invenitur; quae ipsa quidem natura incorporca sunt, et immutaci.is substantiae ratione vigentia, participatione vero corporis permutantur, et tactu variabilis rei in vertit ilem inconstantiam transeunt. Haec igitur, quoniam, ut dictum est, natura immutabilem substantiam vinque sortita sunt, vere proprieque esse dicuntur.

17

18

56. Num ex hac sententia aperte 14 natur intelligi, aliud esse materiam corpusque ex ea factum, aliud quantitatem et qualitatem, ceteraque, quae sola contemplantur sapientia, immutabilenque naturae suae virtutem semper custodiunt? Materia vero corpusque, quibus accidunt, variabili permutatione diversa inconstantiaque sunt. Quid enim? Numquid verisimile videtur, si ex quantitate et qualitate ceterisque naturalibus accidentibus sibi invicem copulatis materia VARIAE LECTIONES.

Sic CDE; A defi. $ Sic CDE; A vel

A pos it. Sic ACE; D quae in eis sunt. Sic CDE, A protendatur. niatur. cogitantes om. D. Sic ADE; C ceteris (que om. ). 1 A voca ur. • Sie CDE; A id est sensuum custodia. 19 Sic 10 Sic CDE: A hujus mundi. 14 crescunt et om. D. ACE; D ac potu ciboque. 13 Sie CDE; A Probabiliter accipio haec. "Sie BCPE; A contemperato contuitu. 15 Sie D; C retractatione (punct. a. m. subj.), E retractatione. 16 Sic AC, se om. DE. " A соrроrа 18 A a parte.

17

[ocr errors]

8

20

17

mari indiget finirique, dum per se non forma 18, sed formabilis sit. Et haec similitudo causae omnium, ex qua, et in qua, et per quam, et ad quam omnia sunt, et ipsius causae informis, dico autem materiae, quae ad hoc creata est, ut ea, quae per se sensibus attingi non possent ", quodam modo in ea sensibiliter appareant ", e contrario intelligitur. Nam summa omnium causa per excellentiam omnium formarum finiumque informis est atque infinita. Non enim solummodo forma omnium est principalis, sed plusquam forma, omnem formam superans, omneque formabile et informabile formans. Nam et eorum, quae formari possunt, forma est, quoniam eam aut appetunt, aut ad eam convertuntur. Et eorum, quae formari nequeunt, propter suae excellentiam naturae, proximamque ei, videlicet causae, similitudinem informitas est. Siquidem ipsa informitas eorum, quae informabilia sunt, non ideo dicitur informitas, ut omni forma careat, sed quia omnem formam sensibilem intelligibilemque superascendat. Atque ideo ipsa omnium causa et firmari et negari solet, uti de ea sic dicatur, forma est, forma non est, informitas est, infermitas non est. Quicquid enim de ipsa praedicatur, et firmari et negari potest, quia super omne, quod dicitur et intelligitur et non intelligitur, est. Materia vero informis vocatur per privationem " omnium formarum. Ab ea siquidem nihil formatur, sed diversas innumerabilesque recipit formas. MAG. Non longe distas a vero. Num igitur materia informis, quoniam solo mentis oculo, ratione dico, perspicitur, necessario eam incorpoream esse sequetur? Disc. Ne hoc quidem negare ausim. MAG. Igitur incorporea est. Disc. Est quidem; meoque judicio conclusum me esse video. MAG. Visne, hoc auctoritate roborari? Disc. Valde; et, ut fiat, posco.

subsisteret, necessario et ipsa immutabilis esset? A similiter informis infinita ; aliunde enim forNam quod de causis intelligitur, cur non etiam de effectibus earum intelligatur, ut, quemadmodum quantitates et qualitates ceteraque similia solo animi contuitu aspiciuntur, ita et materia et corpus non sensibus corporeis, sed intellectui succumbant? Nunc vero formatam materiam, qua 3 corpus efficitur—nam informis omnino intelligibilis est-sensu corporeo percipimus; quantitatem vero et qualitatem solo intellectu videmus. Quomodo igitur quantitas et qualitas materiam longe ab eis distantem possunt conficere? MAG. Acute admodum falso argumento falleris, aut alios fallere vis. Sed utrum tu ipse de his dubitas, an aliorum de his dubitantium personas arripis, adhuc ignoro. Disc. Utrumque in meipso perspicio. Nam et ex aliorum persona, qui non immerito de talibus B aut haesitant, aut penitus ignorant, haec proponere curavi; et meipsum non adhuc tantae puritatis in his esse video, ut jam nil amplius de eis inquiram. MAG. Utendum igitur est, ut opinor, ratione et auctoritate, ut haec ad purum dignoscere valeas. His enim duobus tota virtus inveniendae rerum veritatis constituitur. Disc. Utendum sane. Haec enim a multis quaesita sunt, paucis vero reperta. MAG. Dic itaque, quid tibi videtur de ipsa materia, ex qua formata corpora fiunt, num per se, dum sit informis, sensu an ratione consideratur? Disc. Ratione 10 profecto; non enim audeo dicere sensu. Nam materia forma carens nullo sensu corporeo potest attingi. MAG. Recte respondisti. Sed vide, ne diutius de his, quae nunc assumpseris, iterum nos interroges. Nam in talibus nimium moramur ", cum altiora ad considerationem sui nos invitent. Disc. De his, quae nunc inter nos puro mentis intuitu fuerint definita, non, nt arbitror, ulterius sollicitum te faciam. De eo autem quod dixisti, altiora ad considerandum nos invitant, mirari non desino. Quid enim altius sit ratione considerandum post Deum, quam " informis materia, non video, dum quaeritur, quid sit materia, quid forma, quid ex materia formaque conficitur, unde materia, num inter primordiales causas, quae primitus a Deo 13 conditae sunt, connumeranda sit, an etiam inter sequentes causas, quae ex primordialibus nascuntur; num in his, quae sensibus incumbunt, an in his, quae intellectui 16, computanda ; et utrum definiri possit, dum adhuc infinita est; an etiam infinita definiri potest; quod rationi videtur resistere, cum a sanctis Patribus ad purum deductum sit, duo solummodo esse, quae nullo modo possint definiri, Deum videlicet atque materiam. Deus siquidem infinitus informisque, quoniam a nullo formatur, dum sit forma omnium. Materia

C

57. MAG. Multos de materia disputasse reperimus et mundanae, et divinae sophiae peritorum; sed paucorum testimonio uti sat est. Sanctus Augustinus in libris Confessionum informem materiem " esse asserit mutabilitatem " rerum mutabilium, omnium formarum capacem. Cui assentit Plato in Timeo, similiter informem materiam esse dicens formarum capacitatem. His ambobus sibimet consentientibus potest sic dici et definiri: Mutabilitas rerum mulabilium capax omnium formarum informis materia est. Sanctus Dionysius Areopagita in libro " de divinis Nominibus materiam dicit esse ornatus et formae et speciei participationem, quibus sine 6 per se informis est materia, et in nullo intelligi potest. Ac sic secundum Dionysium potest colligi. Si materia VARIAE LECTIONES.

• Sic CDE: A possil.

Sic

9 vero om. D. num om. A.

Pro quod A si. Sic CDE; A effectu. 3 Sic DE; A quae, C quam. DE; A nil jam, C. jam nihil. 7 Sic CDE; A a paucis. 8 10 C Ratio. Sic CE; A ne i. t. n. moremur. D nam. i. 1. n. moremur.

3. A el.

6 A esse.

12

1C quoniam. 13 A adeo.

18 Sic ACDE. 16 A intellectibus. 17 A et infinita. 18 Sic CDE; A formata. 19 Sic CDE; A possunt. 20 A apparerent. 21 Sic CDE; A formari et formare possunt. 11 D praevaricationem. 23 A materiam. 2 Sic AD; CE mutabilem. 25 Alibris. * Sic CE; A sine quibus; D'quibus per se sine informis. est om. A.

97

23

est ornatus et formae et speciei participatio, quod A Patris Verbo, omnis forma, sive substantialis, sive ornatus et formae et speciei participatione caret, materia non est, sed quaedam informitas. Sive itaque informis materia mutabilitas sit formarum capax secundum Augustinum atque Platonem, sive informitas quaedam, speciei, formae, ornatusque participatione carens secundum Dionysium, non negabis, ut arbitror, si quodam modo intelligi potest, non

nisi solo intellectu percipi. Disc. Jam dudum hoc inconcusse dedi. MAG. Quid? Ipsam speciem, formamque, ornatumque, quorum participatione informitas illa praedicta seu mutabilitas in materiam vertitur, putasne aliter nisi mentis contuitu considerari? Disc. Nullo modo; nam de forma et specie, sine quibus nullus ornatus fieri potest, omnino incorporea esse praedictis rationibus, satis est actum. B MAG. Nunc itaque vides, ex incorporeis, mutabili videlicet informitate formarum quidem capaci, ex ipsaque forma quoddam corporeum, materiam dico corpusque, creari. Disc. Plane video. MAG. Concedis itaque, ex incorporalium coitu corpora posse fieri. Disc. Concedo ratione coactus.

[ocr errors]

6

8

quae ex qualitate assumitur, materiacque adjuncta corpus generat, creata est. Ab ipsa quoque omnis informitas. Nec mirum, ex informi forma per excellentiam informitatem, quae est formarum omnium privatio, conditam fieri, quando quidem non solum monogena, sed etiam heterogena, hoc est, non solum quae sunt unius, sed etiam quae sunt diversi generis, et non solum quae per excellentiam, sed etiam quae per privationem dicuntur esse vel non esse, ab eodem fonte omnium manant. Quid igitur? Num jam tibi clare lucet, non sine ratione a nobis dictum esse, ex accidentium concursu corpora fieri, auctoritatem sancti Gregorii Nyssaei sequentibus, cum videas alios, sive graecos, sive latinos auctores, ex incorporalibus asserere corpora fieri? Ideoque praedicti patris Gregorii sententiam disputationi nostrae placuit inseri. Ait enim ia libro de Imagine, adversus eos, qui dicunt, materiam Deo esse coaeternam, agens: Neque extra ea, quae consequenter inventa sunt, de materia susceptio illa fertur, quae ex intellectuali et immateriali eam subsistere profert. Omnem siquidem materiam ex quibusdam qualitatibus consistere invenimus; quibus si nudata fuerit, per seipsam nulla ratione comprehendetur. Atqui unaquaeque qualitatis species 1o ratione subjecto11 separatur. Ratio autem intellectualis est quaedam et in orporalis theoria; utputa proposito quopiam animali seu ligno in theoria, seu aliquo alio materialium constitutionem habentium, multa circa subjectum secundum C intelligentiam divisione intelligimus, quorum uniuscujusque ad id, quod consideratur, inconfuse habetur ratio. Alia siquidem coloris, et alia gravitatis ratio; alia iterum quantitatis, et alia intelligentiae, quae esi secundum tactum proprietatis. Mollities enim et bicubitale 12, celera etiam eorum, quae dicta sunt, neque sibi invicem, neque corpori secundum rationem comniscentur. Nam in unoquoque horum specialis, juxta quam est interpretata, intelligitur causa; nullaque earum, quae circa subjectum theorizantur, alteri qualitati permiscetur. Si ergo intelligibilis color, intelligibilis etiam soliditas et quantitas, et cetera talium specialitatum. Horum autem unumquodque si sublatum fuerit subjecto, omnis ratio corporis simul solvetur. Consequens erit, quorum absentiam solutionis corporis causam invenimus, horum concursum materialem naturam creare assumere 13. Ut enim non est corpus, cui res, id est ovoia, et figura, et soliditas, et distantia, et gravitas, ceteraque specialitatum non adsunt, horum aulem unumquodque corpus non est, sed alterum quid praeter corpus seorsum invenitur: sic conversim, ubicunque, quae dicta sunt, concurrerint, corporalem substantiam perficiunt. At și intelligibilis est specialitatum intelligentia, intelligibilis quoque naVARIAE LECTIONES.

58. Mag. Atqui dum haec ita sint, necessario fateberis, corpora in incorporea posse resolvi, ita ut corporea 3 non sint, sed penitus soluta. Incorporea vero naturali suo concursu mirabilique harmonia ita corpora conficiunt, ut naturalem suum statum immobilemque vigorem nullo modo desinant habere; quemadmodum, ut quadam similitudine utamur, ex luce et corpore umbra nascitur, neque tamen lux neque corpus in umbram movetur; umbra vero dum solvitur, in causas suas, corpus videlicet atque lucem, intelligitur redire. Umbrarum siquidem causam corpus lucemque esse vera ratio edocet, in quibus naturaliter silent, dum in nullo loco apparere valeant propter undique circa corpora circumfusam luminis claritatem. Errant enim, qui putant, umbram perire, dum sensibus non apparet *. Non enim umbra nibil est, sed aliquid. Alioquin non diceret Seriptura: Et rocavit Deus lucem diem, et tenebras noctem. Deus Lamque non nominat, nisi quod ex ipso est; neque eo loci altitudo theoriae aufert veritatem historiae. Ibi siquidem secundum rerum factarum considerationem non aliud tenebras noctemque accipimus, n'si umbram terrae solarium radiorum circumfusione factam instar coni, semperque globo luminis oppositam. Eademque ratio est in minoribus umbris, qualicunque lumine corporibusque projectis, seu finitae seu infinitae sint, et qualiscunque formae sint. Non mireris itaque, ex incorporalibus causis corpora creari, inque easdem iterum resolvi, ipsas vero causas ab una eademque rerum omnium creatrice creatas procedere.

59. Ex forma enim omnium, unigenito videlicet

1 Sic AD; non om. CE. om. A. Sic CDE; A et. "Sic CDE; A species quasitatis.

creare et assumere.

D

in om. C. D corpora. Sic CE; AD appareat. Sic CE; etiam
Sic CDE; A et. Sic ACE; D non nisi, Sic A;
11 Sic CDE: A a subjecto "Sic CE; D et cubitale.

CDE sequentes. 13 Sic CDE; et

« ElőzőTovább »