in his, quae nec ab eo sunt, nec ea fecit, e contrario A cientium oculos pulchritudine sui pascat, nullus esse dicuntur, cum in eis non sint, ita praescientia ejus et praedestinatio e contrario pronuntiantur in illis, quae nec fecit, nec donavit, quia nihil sunt 4. Non incongrue tamen aestimantur esse in his, quae vitio creaturae orta sunt, cum non solum ipsam creaiuram sapienter ordinet, sed etiam vitium ejus suas leges excedere non sinat.

locus, quem praeclarissima lux ubique diffusa, auri gemmarumque honor a superficie resultans, eorum que mirabiles colores trahens non profundat, nulla in ea sedes, quae non sit regia, honoribus quietique apta; in tanta deinde ac tam mirabili aede, ut diximus, pater ipse, auctor videlicet ejus et ordinator, aliter in ea filios suos disponeret, aliter servo, aliter gratia perpetuae sanitatis muneratos, aliter inopia malarum cupiditatum, quas intemperantia suae libidinis traxerant, cruciatos, dentibus stridentes 7, vermibus scatentes, diversis perennis tristitiae generibas laborantes: nunquid recte aestimareter durissimus punitor, qui laudaretur justissimus ordinator? Neque enim honestatem domus suae debuit

8

IV. Quod autem latebrae poenarum hominum, et tenebrosissimae contritiones filiorum Adam, in hac mortali vita etiam bene volentes vivere non desinunt occulte punire, beatus Augustinus in libro Confessionum suarum octavo, humanae miseriae impetum in se ipso deplorans, aperte voluit ostendere : ‹ Ego », inquit, cum deliberabam, ut jam servirem Domino meo, sicut diu disposueram, ego eram, B confundere, ne videretur perverse intuentibus eos, qui volebam, ego, qui nolebam, ego eram, nec plene volebam, nec plene nolebam, et ideo mecum contendebam, et dissipabar a me ipso, et ipsa dissi patio me invito quidem fiebat, nec tamen ostendebat naturam mentis alienae, sed poenam meae 3, et ideo non jam ego operabar illam, sed quod habitat in me peccatum de supplicio liberioris peccati, quia eram filius Adam. Non itaque ille punit, qui semetipsos laedentes amaritudinemque suorum criminum in semetipsis patientes in illis universitatis sedibus honestissime ordinat, quibus eos laborare rectissime decet.

V. Ut enim quadam similitudine fungamur. Quid si pater multarum familiarum, qui per artem suam voluit amplissimam sibi domum construere, longitu- C dine, latitudine, profunditatisque capacitate spatiosam, laterum, angulorum, absidarum, diversorumque schematum varietate numerosam, altitudine fundamentorum stabilitam, basium, stilorum, capitellorumque tramitibus ordinatam, arcuum, lectorumque multiformium elata proceritate eminentissimam, excellentissimo turrium acumine consummatam, exterius interiusque innumerabilium colorum formarumque pulchritudine in tanta picturarum varietate decoram, omnium metallorum, pretiosissimorumque lapidum honestate refertam, per varias multimodasque fenestrarum species copiosa luminis effusione illustratam, ceteraque ad perfectissimam pulchritudinis gloriam pertinentia, quae numerare longum est, ita ut nullum in ea inveniatur spatium, quod non omnes habitatores ejus amplitudine sui capiat, nulla pars, quae non omnium aspi

1 Sic cod., M. Domino Deo meo.

9

quos ordinat, punire. Aut quam formam poenarum: fecisse convinceretur, qui omnia, quae fecit, non in usus miseriarum, sed in universitatis plenitudinem, pulchritudinisque ejus gratiam fieri voluit ? VI. Hine Augustinus in libro de vera Religione: ‹ Animae vitium », inquit, non natura ejus, sed contra naturam ejus est, nihilque aliud est, quam peccatum et poena peccati. Unde 1o intelligitur, nullam naturam, vel, si melius ita dicitur 11, nullam substantiam sive essentiam malum esse, neque de peccatis poenisque animae 12 efficitur, ut universitas ulla deformitate turpetur, quia rationalis substantia, quae ab omni peccato munda est, Deo subjecta, subjectis sibi ceteris dominatur. Ea 13 vero, quae peccavit, ibi ordinata est, ubi esse tales decet, ut Deo conditore atque rectore universitatis decora sint omnia. Et est pulchritudo universae creaturae per hace tria inculpabilis, damnatione peccatorum, exercitatione justorum, perfectione beatorum › d. Et post aliquanta de anima loquens ait: Defectu au

tem suo in pulchritudines corruptibiliores, id est, pcenarum ordinem praecipitatur. Nec miremur, quod adhuc pulchritudines nomino. Nihil enim est ordinatum, quod non sit pulchrum. Et sicut ait Apostolus: Omnis ordo a Deo este.

VII. Quid ergo mirum est, si hominis anima, quae, ubicunque sit, et qualiscunque sit, omni corpore est melior, dicam pulchre ordinari, et de poenis ejus alias pulchritudines fieri, cum ibi non sit, quando misera est, ubi esse beatos decet, sed ibi sit, ubi esse miseros decet. Proinde nulla universitatis parte punitur impius, sed sua propria impietate in se ipso, VARIAE LECTIONES.

D

3

Sic cod., M. ergo ego. Sic cod., M. meam, al. meae. * Sic. cod. Sic cod., M. absidum. 6 Cod. scematum. 7 Sic cod., M. frendentes. 8 Sic co., M. quonium qui. 9 Sic cod., M. ei. 10 Sic cod., al. inde. 11 Sic cod. M., dicatur. Sic cod., al. ejus ani13 Sic cod., M. Eɩ.

mae.

NOTAE.

a Prudentius: In divinis eloquiis nusquam Dei habitationem in his, quae non sunt, positam esse, praescientiam vero Dei etiam malitiae et peccatis nostris on abesse.

Augustin. Confess. VIII, 10.

Prudentius respondet: Malos in inferno iqui per

petuo mancipari, bonos vero supra omne hoc visibile caelum, quod firmamentum sanctae Scripturae nuncu, pant, sempiterna beatitudine glorificari.

d Augustin. de vera Relig. c. 23.

e Rom. XI, 1. Augustin. ibid. c. 41.

ut praedictae sanctorum Patrum sententiac testan- A eademque aqua natantem elevat, cadentem suffo

cat; duorum in aula regali uno eodemque loco positorum unus febricitat, alter gaudet; gaudent omnia totius aulae ornamenta delectabiliter placent, laudabiliter apparent, honorabiliter concordant, febricitanti vero intra se ipsum, doloribusque suis ardenti omnium, quae extrinsecus videt, nihil eum delectat, nihil laudabile, quia omnia vituperat, nihil consentiens, quia omnium abhorret merito. Quid enim bonorum illi non noceret, quando ei auctor omnium placere non poterat? Aut ubi nullum bonum non nocebit, cui sunimo bono frui non placuit?

tar. Ut enim Deus non ideo fecit solem, ut ejus radiis inordinate eum aspicientis oculorum visus refringat, eosque in tenebras repercutiat, quas profecto non ipse, sed ipsa inordinata visio efficit, neque ut patientem oculorum gravissimam passionem torqueat, cum illi in sua passione nihil tantum noceat, quantum splendor solaris, dum ipsa passio non extrinsecus natura rerum contingat, sed intrinsecus aliqua corporalis sanitatis corruptione dolentem torqueat sic nimirum ignis ille aeternus, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus a, nullomodo ad hoc creatus, praesertim si quartum mundi elementum ' sit; probabilius creditur ad miversitatis integritatem, quam Deus faciendam praevidit, esse conditus, quam ad urendum apostatam, cui sua superbia suf- B beatitudo est, nisi veritatis cognitio. Sed ne ista ficeret ad tormentum. Huic rationi additur, quod cum in aethereo corpore primum a Deo creatus sit, in quo nihil pati potuit, corpus ejus aethereum, postquam superbia intumuit, a supernis sedibus, videlicet aethereis, in hunc aerem humiditate crassum3, caligine tenebrosum, perturbationibus passibilem detrusus est, ut ei inde corpus meritis suis condignum ipso nolente copularetur, ac per hoc in co iniquitate sua torqueretur b.

IX. Proinde si nulla neatitudo est, nisi vita aeterna, vita autem aeterna est veritatis cognitio, nulla igitur

4

collectio nullomodo in mentibus nostris nulet, audiamus illam ipsam Veritatem aperte clamantem: Qui diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestavo meipsum illi •. Item alibi: Haer est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum f. Quidquid autem de beatitudine creditur, de ejus defectu, id est miseria, necesse est e contrario credatur. Ita si muila miseria est, nisi mors aeterna, aeterna autem mors est veritatis ignorantia, nulla igitur miseria est nisi veritatis ignorantia. Ubi itaque ignorater veritas, ibi nulla vita. Ubi autem nulla vita, ibi necesse est continuam mortem adesse. Quae si ita sint. quis audeat dicere, Deum esse praedestinatorem poenae, nisi qui audet eum asserere auctorem igno rantiae, dum ab eo sit omais intelligentia. Unumquemque igitur sua panit contumacia, quae nullo modo a Deo est; ac per hoc ejus auctor nullomodo credendus est 8.

CAPITULUM XVIII.

Quod error eorum, qui aliter, quam Patres sancti sentiunt de praedestinatione, ex liberalium disciplinarum ignorantia inolevit.

a bono factus, non aliam ob causam malum dicatur, nisi quod in eo mali ordinatissime disponantur, ita etiam poena non incongrue asseritur, quoniam iidem mali in eodem criminibus suis libidinose commissis laboriose miserabiliterque cruciantur. Non ergo ille ignis est poena, neque ad eam praeparatus vel prae destinatus, sed qui fuerat praedestinatus, ut esset in universitate omnium bonorum, sedes factus est im piorum e. In quo procul dubio non minus habitabunt beati, quam miserid; sed sicut una eademque lux sanis, ut diximus, oculis convenit, impedit dolentibus; unus idemque cibus, vel potus aucibus languentium amarus, sanitate fruentium dulcis, illis quippe suae salutis placet integra laetitia, istis suae corruptionis displicet poenalis tristitia; una D inscitia b. In quibus praedestinationis interpretatio

I. Errorem itaque saevissimum eorum, qui venerabilium Patrum, maximeque sancti Augustini sententias confuse, ac per hoc mortifere ad suum pravissimum sensum redigunt, ex utilium disciplinarum, quas ipsa sapientia suas comites investigatricesque fieri voluit, [ignorantia] crediderim sumpsisse primordia. Insuper etiam ex graecarum literarum

VARIAE LECTIONES.

5

Sic cod., M. retorqueal. Cod. elimentum. 3 Cod. crasum. Sic cod., M diligitur. ignorantia

om. cod., add. M.

rum. Ubi profecto intelligendum, non aliua voluisse in verbo pracdestinationis, quam quod voluit in verbo praevisionis.

nullam ambiguitatis caliginem gignit. Quae si dili- A bonorum, et bonis consulens etiam de počnis malɔ gentius ab inquisitoribus veritatis, non ab assertoribus falsitatis attendantur, quotiescunque sive de bonis usitate, sive de malis abusive praedestinatio frontis suae, sapientibus quidem notissimae, inflatis vero superbiae typho abstrusissimae, primas partes aperuerit, tota nimirum, nulla interstante mora, pie intelligentibus eam patebit.

II. Est igitur verbum apud Graecos ¿p☎ 1, quod apud Latinos tribus excipitur verbis ; ópỡ quippe et video, et definio, et destino interpretatur. Similiter compositum poop, praevideo, praedefinio, praedestino. Quod ex contextu sacrae Scripturae facillime colligitur ; in epistola ad Romanos : τοῦ ὁρισθέντος υἱοῦ Θεοῦ ἐν Svvάper, destinati filii Dei in virtutea; ad Ephesios. ἐν ἀγάπῃ προορίσας ἡμᾶς ', in caritate praedestinans B nos b; et paulo post: πрooprobévtes natà пpiloto, προορισθέντες πρόθεσιν Θεοῦ, praedestinati secundum propositum Dei . In his omnibus interpres verbo praedestinationis usus est, cum posset et aliis uti, id est, et praevisionis,et praedefinitionis, quoniam haec tria verba, ut diximus, unius gracci verbi sensum exprimunt. Ilinc illud nomen öpaσis ** vel προόρασις *, quod apud illos a verbo ὁρῶ vel προορῶ, derivatur, apud nos dicitur visio, vel definitio, vel destinatio, et eorum composita praevisio, praedefinitio, a composito Graeco veniunt, quod πpoópaσis ". Dehinc aperte conficitur, in his tribus verbis aut eundem sensum esse, aut tantam intelligentiae viciniam, ut unumquodque alterius loco poni possit.

III. Quae ratio ab Augustini dictionibus firmissime comprobatur. Cum enim ipse in libro, qui vocatur C Enchiridion, Psalmographi ́ exponeret versum : Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus, inter cetera dixit: Quos juste praedestinavit ad poenam, et continuo, quos benigne praedestinavit ad gratiam. Eundem versum in xi Exemeron libro exponens eodem modo: ‹ Magna ›, inquit, opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus. › Praevidet bonos futuros et creat, praevidet malos futuros et creat: se ipsum ad fruendum pracbens bonis, muita munerum suorum largiens et malis, misericorditer ignoscens, juste ulciscens; item misericorditer ulciscens, juste ignoscens, nihil metuens de cujusquam malitia, nihil indigens de cujusquam justitia, nihil sibi consulens, nec de operibus

προωρίσας ημας.

IV. Quis ergo nisi insaniens non videat, non esse aliud Deo praedestinare, quam praedefinire, nec aliud esse praedefinire, quam praevidere f. Non aliud igitur praedestinare, quam praevidere. Proinde, sicut dicimus, Deum praevidisse, quae facturus et quae non facturus, cum procul dubio, quae ipse non facturus, nihil sunt; omnia quippe per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil 8, nihil autem videri non potest: ita saepe auctores dicere invenimus, Deum praedestinasse, quae facturus, et quae non facturus, similiter praedefinisse 19. Si enim in graecis codicibus invenientes προώρισεν, non dubitamus intelligere praevidit, vel praedefinivit, vel praedestinavit: quid nos prohibet, audientes praedestinavit ", accipere praevidit vel praedefinivit, servata illa incommutabili ratione, qua hace et hujusmodi verba in his tantum, quae Deus fecit, intelligantur inesse, in illis vero, quae Deus non fecit, e contrario dici posse, cum non sint? O aeterna veritas, et vera caritas, ostende tenetipsam quaerentibus te in omnibus, in quibus es. Ostende, creatrix sapientissima, nihil esse extra te, et omnia, quae sunt intra te, ea tantum a te praevisa et praedestinata, praedefinita et praescita esse, illa vero, quae dicuntur esse, cum non sint, nec a te esse, nec in te esse, ideoque nec a te praedestinata, nec praedefinita, nec praescita, nec praevisa. O Domine misericordissime! peccatum non fecisti, neque mortem, neque interitum, neque supplicium, et ideo non sunt, nec a te potest esse, quod tu fieri 13 noluist: Non vis mortem peccatoris, sed vis ut convertatur et vivat b. O aeterna sapientia! da, qui videat vitam creatricem nullomodo fecisse mortem vitae creatae, quando, si moreretur, poenas non pateretur i. Quod si anima peccatrix poenas patitur, vivere convincitur.

12

V. Mors igitur animae peccatum est: Deus non fecit peccatum animae, quandoquidem de eo liberal eam: non itaque mortem vitae fecit vita ". Poena peccati mors est Deus mortem non fecit: non fecit igitur poenam. Supplicium poena est: Deus non fecit poenam non igitur fecit supplicium. Poena VARIAE LECTIONES.

8

3

Cod. efesios. • Cod. evaqums

* Cod. του ορισθέντος υιου θα ενδυναμει 1 Cod. wpw проwpw, sic ubique. Cod. προωριστηντες κατα προσδησιν Θέ. σ' Conc., cod. δροσια, Μ ὡρόσια. προωσία, Μ προωρόσια. Lorij., cod. προωροσία. Η προωροσις. * Cod. ενχειρίδου. cod., M. praefinisse. 11 Sic cod., vel praedestinavit —— praedestinavit om. M. 12 Sic cod., Met.

Geri om. M. 1 Sic cod., vita om. M.

NOTAE.

6

Con.. cod.

10 S.C

• God. εnuspwr.

tantillula earum scientiola ultra vires suas tumuisse, D praedestinantur nec praedefiniuntur.

atque in blasphemias impie prorupisse,

a Rom. 1,4.

6 Joan. 1, 3.

b Ezech. XXXIII, 44.

13 Sie cod.,

et unius partis inordinata deformitas totius universita tis ordinatissimam pulchritudinem non minuat.

peccat: mors est: mors vitae peccatum est: poena A nequitia honestetur laudanda sapientiae disciolina, itaque peccati est peccatum. Poena est supplicium: supplicium igitur peccati peccatum est. Vita aeterna Jesus Christus est: Jesus Christus mors mortis aeternae est : vita itaque aeterna mors mortis aeternae est, sicut ipse dixit: Ero mors tua, o mors, et morsus tuus, o inferne a. Proinde vita non est mors vitae, quam fecit, sed est mors mortis, quam destruxit in his, quos praedestinavit ad se fruendum. In his vero, quos praedestinavit ad interitum, non destruxit, quia eos in massa originalis peccati remotissimo a nobis suo judicio reliquit, relictos descruit, desertos lumine tenebrac torquent, desertos vita mors interImit. Non quod in eis ipse fecit, relinquit vel deferit, alioquin eorum natura ad nihilum rediret, si summa essentia in eis non esset; sed quod in eis non fecit, id est superbiam, sprevit. Deus enim in ea natura, quam ad se creavit, semper habitat, ac per hoc semper ea manet, in qua, qui semper est, residet 3.

VI. Quod vero dixi quos praedestinavit ad interitum, propterea dixi, quoniam beatum Augustinum talia dixisse saepe reperio, demonstraturus adjuvante Domino, Quid tali locutionum genere insinuare voluit piissimus doctrinae pater, pulcherrimum exemplar eloquentiae, acutissimus veritatis inquisitor, studiosissimus liberalium artium magister, providentissimus animorum exercitator, humillimus persuasor, ne in suis dictionibus quis aestimet eum voluisse, quod videatur veritati resistere. Non itaque eodem modo voluit intelligi, quod dixit : « Quos juste praedestinavit ad poenam, quo voluit, quod dixit: quos benigne praedestinavit ad gratiam bɔ. Attende in haec, quae sequuntur. Omnis creatura, prinsquam fieret, ita est a Creatore praedestinata, il est, praedefinita et praevisa, ut terminos naturae suae, intra quos fuerat condenda, omnino impleret, nullo modo excederet. Termini autem omnium naturarum constituti in arte omnipotentis artificis, quae est Patris sapientia, in qua et per quam cuncta sunt condita. Naturaruin deinde creatarum quaedam sant, quae ordinem legis aeterni transgredi nec volunt, nec possunt, ut sunt omnia ratione et intellectn carentia ; quaedam vero sunt, quibus ratio et intellectus substantialiter insitus, Quarum quidem pars una conditoris sui gratia liberata aeternis legibus volendo servit, adhaerendo beata fit; altera" vero, merito relicta superbiae atque inobedientiae, intra ordinem praedictae legis, videlicet aeternae, coartari noluit, sed eam transcendere non potuit. Quoquo modo enim se moveat turpiter rationalis voluntas, in aeterna inveniet arte terminum, in quo turpitudo sua ordinabitur honeste, ita ut de ipsius detestabili

B

VII. Proinde summa et ineffabilis divina sapientia praedestinavit in suis legibus modos, ultra,quos impiorum malitia progredi non potest. Non enim sinitur alicujus malitia in infinitum, prout velit, extendi, divinis legibus progrediendi modum imponentibus. Quid enim appetit impiorum omnium, et sui capitis, quod est diabolus, nequitia, nisi ab eo, qui est summa essentia, recedere, in tantum, ut eorum natura, si lex divina sineret, in nihilum rediret? Hine namque nequitia est dicta, quod nequicquam, id est nihilum esse contendit. Sed quoniam ei difficultas ex aeternis legibus obsistit, ne in tantum cadat, quantum vellet, ex ea difficultate laborat, laborando torquetur, punitur, cruciatur. Et unde fit misera? Inanium voluptatum egestate. Praedestinavit itaque Deus impios ad poenam, vel interitum, hoc est, circumscripsit eos legibus suis incommutabilibus, quas eorum impietas evadere non permittitur ad poenam profecto suam; ea quippe diffcultas, ut est dictum, qua prohibentur pervenire ad ea, quae libidinose appetunt, efficitur eis poenalis interitus, et suae miserrimae cupidinis justissimus cruciatus. Sicut enim Deus electorum, quos praedestinavit ad gratiam, liberavit voluntatem, eamque caritatis suae affectibus implevit, ut non solum intra fines aeternae legis gaudeant contineri, sed etiam ipsos transire nec velle, nec posse maximum C suae gloriae munus esse non dubitent : ita reproborum, quos praedestinavit ad poenam turpissimam, coercet voluntatem, ut e contrario, quicquid illis pertinet ad gaudium beatae vitae, istis vertatur in supplicium miseriae.

VIII. Itaque utriusque partis praedestinatus est numerus ; in utraque quippe Deus substantialem naturae numerum substituit, substitutam praedefinivit. Una enim eademque natura numerose multiplicatur in omnibus, ita ut una in singulis, et singuli in una sint, neque est aliud ipsa nisi unusquisque, neque aliud unusquisque nisi ipsa. Omnium igitur, quos Deus creavit, praedestinatus est nume rus; sed quoniam conditor praevidit, ipsum numeDrum in primo homine generaliter periturum, excepto valneris medicamento, quod est Christus, praedestinavit, hoc est, antequam fierent, definivit et eorum numerum, quos sua gratia liberaturus, et eorum, quos sua justitia relicturus, in istis clementiae suae dona daturus, in illis 19 naturae nnmerum, quo universitas perficeretur, impleturus, in utrisque divitias bonitatis suae demonstraturus, omnibus tribuens leges suas servandi potestatem, si

VARIAE LECTIONES.

1 Sic cod. M, caro. * Corr., cod. et M torquent. Sic M, cod. possidet M, cod. alter. 6 Sic M, cod. inveniat. 7 Ca4. nequiquem,

missis. 10 Sic cod., Millis.

* Sie cod..

10

* Si eod., M subvanti o.

vellent, antequam omnes in uno peccarent, sed non A quae voluit fecit, omnia substantialiter constituit, omnibus tribuens, ut velint, post peccatum praeparans electos ad beatitudinem, disponens reprobos, ut suis, quamvis inviti, legibus serviant, cum non, ul Sic sibi servirent, praedestinavit eos faciendos, sed ut ei voluntate perfecta adhaererent; inviti autem ei serviunt, non iliorum natura, quam in eis fecit, et in eis non punit, sed mala voluntate, quam in eis non fecit, et in eis punit. a In eo enim, quod ei inviti serviunt, puniuntur in seipsis sua poena, de qua quos juste Deus non liberat, ad eam illos quodammodo praeparat, dum eos ad eam se ipsos praeparare permittat, cum veritas doceat, et nullum praedestinasse ad interitum, et nulli interitum praeparasse.

cania legibus suis pulcherrimis, justissimis, misericordissimisque ordinavit, ut liberati per unigenitum Dei filium Dominum nostrum Jesum Christun libere beateque in eis regnarent, ab eo autem relicti inviti eis servirent, ac per hoc sub eis perirent, non at de eorum natura, quam ipse fecit, aliquid pereal, sed ut in eis, quod ipse non fecit, puniri cogat. Cum itaque audio quos juste praedestinavit ad poenam, intelligo, quorum malitiam, qua puniuntur legibus suis, refrenandam praedestinavit. Sicut enim nullo modo malos praedestinavit ad malitiam, ita nullo modo praedestinavit malitiam ad puniendos malos. Et sicut praedestinavit malos invitos legibus suis servituros, ita leges suas praedestinavit malos malitia sua punitos non evasuros. Ubi subtiliter intelligendum, quod praedestinatio ipsa sit lex, et lex ipsa sit praedestinatio. Si enim omnis praedestinatio definitio est, et omnis lex definitio, omnis igitur praedestinatio lex est, et omnis lex praedestinatio. Divina itaque praedestinatio est lex omnium naturarum aeterna, et incommutabilis disciplina, ruinas mutabilis creaturae in his, quos gratia sua elegit, misericorditer renovans, in his vero, quos juste repulit, potenter ordinans, ita ut ipsa disciplina, dum st eadem in se semper aequaliter manens, diligentibus cam sit beatitudinis gloria, odientibus eam sit suppliciorum contumelia, dum diligentiam nihil aliud sit beatitudo, nisi gaudium de veritate, odientiane nulla sit miseria, nisi dolor de veritatis aequitate. C Illos sua invidia torquet invitos, istos sua caritas coronat benevolos *.

IX. Praedestinavit itaque, impios aeternis suis justissimisque legibus inviti servituros, easque nullo impetu impietatis suae in profundum malitiae. tendentis transituros, eoque modo puniendi interituros. Nulla quippe gravior poena infligitur servo iniquo, quam ut cogatur servire invitus justo DomiLO. Plus etenim in se ipso interius superbae voluntatis patitur incitamenta, quam exterius in corpore durissima flagella, quia, cum Domini sui voluntatém spernere non sinitur, intra semetipsum a se ipso cruciatur. Quis autem recte judicantium talis poenae auctoritatem justo Domino, et non potius referat injusto servo, quandoquidem intra seipsum inobedientiae suae facibus incenditur, priusquam a Dumino extrinsecus ad cumulum poenae tormentum aliquod addatur. Eo igitur loquendi modo Deus dicitur impios ad interitum praedestinasse, quo diceretur eorum impietatem, qua intereunt, legibus suis circumscripsisse, impetumque libidinosae eorum superbiae justissimo sui moderaminis temperamento refrenasse, ut miro atque ineffabili modo divinarum legum pulcherrima moderatio eorum nequitiae esset deterrima damnatio. Una eademque lex aequis simo rempublicam ordine disponens, sicut bene vivere volentibus adhibet vitam, ita male vivere cupientibus interitum. Intra eadem septa regalis aulae febricitans sua miseria torquetur, sanitate pollens laetatur. Duorum solem simul adspicientium unus ordinato visu illuminatur, alter inordinato tenebris percutitur. Unus idemque cibus amarus infirmo, D dulcis sano; una eademque spiritualis doctrina aliis odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem.

X. Proinde divina praedestinatio, quae procul dubio nihil aliud est, quam divina praevisio, omnia

CAPITULUM XIX
De igne aeterno.

1. De acterno vero igne, de quo Dominus in Evan gelio ait: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus c, nuii dubitandum, corporeum esse, quamvis pro subtilitate aturae incorporeus esse dicatur, quemadmodum solemus dicere aethereum spiritum, cum quarta pars sit corporalis creaturae. Nec facile crediderim, alium) ignem praeparatum ad puniendum diabolum cum omnibus suis membris, praeter istum ipsum, qui est quartum mundi elementum d. Quid enim? Num quid mirum, si illa impiorum corpora, quae pro fecto de his quattuor corporalibus elementis suni compacta, in eadem resolvenda tempore quoque praedefinito, ab eisden iterum resurrectionis momento revocanda, in illo igne, quo resurrectura