definit secundum qod causa omnium sit. Defl- A pit, per seipsum immediate incognito quidem quid 10 est, cognito vero, quod causa omnium est, principiisque omnium rerum, hoc est, principalibus causis, ab eo et in eo factis, et a se distributis refert, hoc est, a Deo per ipsas in omnia, quae post se sunt, procedere, et iterum per ipsas in ipsum intelligit recurrere. Animac igitur purgatae per actionem, illuminatae per scientiam, perfectae per theologiam motus, quo semper circa Deum incognitum aeternaliter volvitur, ultra et suam et omnium rerum naturam ipsum Deum omnino absolutum ab omnibus, quae et dici et intelligi possunt, necnon omnibus, quae nec dici nec intelligi possunt, et tamen quodammodo sunt, intelligens, eumque esse aliquid eorum, quae sunt et quae 1o non sunt, denegans, et omnia, quae de eo " praedicantur, non proprie sed translative de eo praedicari approbans, vous a Graecis, a nostris intellectus, vel animus, vel mens dicitur, et substantialiter est, et principalis pars animae esse intelligitur. Non enim aliud est animae essentialiter esse, et substantialiter moveri. Ipsa siquidem in motibus suis subsistit, suique motus in ipsa subsistunt; est enim simplex natura et individua, motuumque suorum substantialibus differentiis solummodo discreta. Nam si caelestes essentias, quas etiam caelestes virtutes angelicasque divina nominant eloquia, nil aliud esse substantialiter a sanctis traditur Patribus 1a, nisi intelligibiles, aeternos, incessabilesque motus circa principium omnium, a quo, et per quem ", et in quo, et ad quem, et moventur et subsistunt est enim iste circularis motus caelestium virtutum circa summ principium, ab eo videlicet incipiens ut a principio; per ipsum per causas creatas currens 15; in ipso, ut in legibus naturalibus 16, quae in ipso sunt, extraque quas egredi nec vult, nec potest, nec posse vult 17; in ipsum 18, ut in finem suum rediens": et in sola intelligentia talis motus est; intelligunt enim se ab ipso esse, et per ipsum, et in ipso intellectum suum moveri 20, et nullum alium finem praeter iilum" se habere non igno rant quid obstat, ne similiter intelligamus, humanos intellectus indesinenter circa Deum volvi, quoniam ab ipso, et per ipsum, et in ipso, et ad ipsum sunt? Eodem namque intelligibili cirD culo volvuntur, praesertim cum divina eloquia homirem ad imaginem Dei factum perhibeant, quod de angelis dixisse aperte non reperitur, subintelligendum tamen propter intellectualem naturam relinquitur ". Astantes etiam et ministrantes Deo cae Tertius motus est compositus, per quem, quae extra sunt, anima tangens, veluti ex quibusdam signis apud seipsam visibilium rationes reformat, qui compositus dicitur, non quod in seipso simplex non sit, quemadmodum primus et secundus simplices sunt, sed quod non per scipsas sensibilium rerum B rationes incipit cognoscere. Primo siquidem phantasias ipsarum rerum per exteriorem sensum quinquepertitum secundum numerum instrumentorum corporalium, in quibus et per quae operatur, accipiens, easque secum colligens, dividens, ordinans disponit; deinde per ipsas ad rationes earum, quarum phantasiae sunt, perveniens, intra seipsam eas, rationes dico, tractat atque conformat. Et nec le moveat, quod paulo ante exteriorem sensum phantasiam rerum sensibilium esse definivimus, nunc vero per eum phantasias earundem rerum sensibilium ad interiorem sensum pervenire docemus. Praedictus quippe tertius motus ex phantasiis rerum exteriorum per exteriorem sensum sibi nunciatis moveri incipit. Phantasiarum enim duae species sunt, quarum prima est, quae ex sensibili natura primo in instrumentis sensuum nascitur, et imago in sensibus expressa proprie vocatur, altera vero est ipsa, quae consequenti ordine ex praedicta imagine formatur, et est ipsa phantasia, quae proprie sensus exterior consuevit nominari. Et illa prior corpori semper adhaeret, posterior vero animae; et prior quamvis in sensu sit, seipsam non sentit; posterior vero et seipsam sentit, et priorem suscipit. Dum vero tertius ille motus phantasias rerum visibilium deserit, nudasque omni imaginatione corporea rationes ac per se simplices pure intelligit, ipse quoque simplex simpliciter, hoc est, universales universaliter rationes visibilium, omni phantasia absolutas, inque semetipsis purissime ac verissime perspectas, per medium motum primo motni renunciat. Ipse vero primus motus, quodcunque ex tertio per medium, et ex ipso medio immediate in moderationibus rerum creatarum 7 perci C VARIAE LECTIONES. 13 1 Sic CE; A cognoscimus. * Conj., A Definit enim; C definitu; E definit (vero om. E). Sic CE; A nolus. Sic AE; C corporaliter. Sic CE; A per eum ad phantasias earundem sensibilium rerum pervenire docemus (ad interiorem sensum om. A). Sic CE; A enim. 7 Sic A; C cunctarum, E creaturarum. Sic CE; quid est om. A. Sic AE; Cincognito. 10 Sic CE; quae om. A. 11 Sic CE; A de ipso. 12 Sic CE; etiam om. A. 13 Sic CE; A patribus traditur. Sic ACE. is Sic CE; A per ipsum per rationes suas per ipsum conditas. 16 Sic CE; A tegibus suis naturalibus. 17 Sic CE; A nec volunt nec vosse volunt. 18 Sic G; A in ipsum quippe ut 19 Sie C; A redeunt. E in ipsum et in finem suum redigens. Sic CE; A exercevi. "Sie CE; illum. om. A. ** Sic CE; subintelligendum relinquitur om. A. 6 4 Disc. Non solum concedo, verum etiam intelligo, excellentissimum animae motum circa incognitum Deum ultra omnem creaturam verissime vocari et subsistere intellectum. Sed quo modo, vel qua ratione intellectus, dum intra terminos humanae a naturae concluditur, supra seipsum omnemque creaturam potest ascendere, ut circa incognitum Deum, qui longe ab omni creata natura remotus est, suos substantiales motus valeat perficere, quaerendum puto "1. MAG. In hac parte theoriae, quae de intellectualibus rationalibusque substantiis disputat, dum pervenitur ad considerandum, quomodo natura creata extra seipsam potest ascendere, ut creatrici naturae valeat adhaerere, omnis de potentia naturae ratiocinantium 12 inquisitio deficit. Non enim ibi naturae ratio, sed divinae gratiae ineffabilis et incomprehensibilis altitudo conspicitur. Nulli siquidem conditae substantiae naturaliter inest virtus, per quam possit et terminos naturae suae superare, ipsumque Deum immediate per seipsum attingere; hoc enim solius est gratiae, nullius vero virtutis naturae. Hinc apostolus fatetur se ignorasse, quomodo raptus est in paradisum, dicens : Scio hominem raptum, sed nescio quomodo 13, in corpore, an extra corpus; aesi diceret, non enim in naturalibus animae motibus, in corpore vel extra corpus, video ullam virtutem, per quam rapi possim in tertium caelum; Deus autem 15 solus scit, cujus gratia sola raptum me fuisse non ignoro. Nulla siquidem natura per seipsam potest ascendere in illum locum, de quo Dominus ait: Ubi ego sum, illic et minister meus erit 16. Ut ergo superat omnem intellectum, quomodo Dei Verbum descendit in hominem; ita superat omnem rationem, quomodo homo ascendit in Deum. lestes virtutes legimus, humanam vero naturam in A Verbo Dei Deum factam, et sedere ad dextram Dei, et regnare, fides testatur catholica. Quod autem ' post resurrectionem omnium generaliter omnibus hominibus Dominus promittit : Erunt sicut angeli Dei in caelo, de condignitate naturae, deque immortalitatis aequalitate, et quod omni sexu corporeo omnique corruptibili generatione carebunt, intelligendum arbitror. Primam namque hominis conditionem ante peccatum in paradiso, hoc est, in caelesti beatitudine aequalem angelis, ac veluti connaturalem fuisse, non incongruum $ credere. De his namque ambabus naturis, angelica dico atque humana, theologia pronuntiat, dicens: Qui fecisti caelos in intellectu, hoc est, ut essentialiter et substantialiter intellectus essent. Quoniam vero B homo, cum in honore esset, non intellexit, et comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est eis, longe ex angelica dignitate recessit, inque inortalis hujus vitae calamitatem cecidit. Postquam autem Verbum caro factum est, hoc est, Deus homo factus est, impletur, quod in psalmo scriptum est: Quid est homo, quod memor es ejus, aut filius hominis, quia visitas eum ? Admirans videlicet primae conditionis humanae naturae altitudinem: Minorasti eum", inquit, paulo minus ab angelis, hoc est minorari eum merito suae superbiae permisisti, et in turpitadinem irrationabilis vitae cadere sua propria voluntate reliquisti. Deus enim facere, quod fieri sinit, modo quodam loquendi dicitur: Gloria et honore coronasti eum, et constituisti eum super opera manuum С tuarum, omnia subjecisti sub pedibus ejus. Videsne, quantum humana natura in primo homine post peccatum humiliata, et quantum in secundo homine, in Christo dico, per gratiam exaltata? Siquidem non solum ad pristinum naturae suae statum, de quo cecidit homo, restitutus,verum etiam in capite suo, quod est Christus, super omnes caelestes virtutes exaltatus. Ubi enim abundavit peccatum, superabundavit gratia. Si igitur humana natura non solum ad dignitatem angelicam in Christo renovata pervenit, verum etiam ultra omnem creaturam in Deum assumpta est, et quod factum est in capite, in membris futurum esse impium est negare quid mirum, si humani intellectus nil aliud sint, nisi ineffabiles incessabilesque motus? In his dico, qui digni sunt circa Deum, in quo vivunt, et moventur, et sunt. Sunt quidem per rationes, quibus existunt; moventur per rationes virtutum, quibus bene existere possunt; vivunt per rationes, quibus semper existunt. Sunt itaque, et bene sunt, et semper sunt, in Deo 10. D 18 DISC. Quanquam breviter, sat tamen et " clare est responsum; ideoque, quod instat, ad secundum animae motum considerandum mentis aciem dirige. MAG. Motus animae secundus est, ut diximus, qui et intra terminos naturae continetur, ipsumque Deum secundum causam definit; hoc est, illud soJummodo de Deo incognito quidem 18 cognoscit, quod omnium, quae sunt, causa sit, et quod pri. mordiales omnium causae ab eo et in eo aeternaliter conditae sint, earumque causarum, quantum datur ei, intellectarum ipsi animae, cujus motus est, cognitionem imprimit. Ut enim ex inferioribus sensibilium rerum imagines, quas Graeci phantasias vocant, anima recipit; ita ex superioribus, hoc est, primordialibus causis cognitiones, quae a Graecis VARIAE LECTIONES. 7 17 Sic CE; A suae na12 Sic C; A ratiocina. et om. A. 18 Pro Sic CE; A enim. Sic CE; A de omnibus. Sic CE; A dicu. Sic CE; A non de condignitate sed de immort. Sic CE; A non est incongruum. 6 Sic AE; C mortalitatis. C enim. turae. Sic E; A ergo. 10 Isunt itaque-in Deo om. E. 1 Sic C; A non intelligo. tionum. quomodo om. A. 11 15 autem om. A. 16 erit om. C. quidem C quid est. NOTAE. 13 ac si diceret om. C. a Verbis sed quomodo vel qua ratione intellectus dum intra terainos humanae, cod. E folio 235, b medio finitur. gularum rerum, quæ primordialiter in causis universaliterque creatae sunt, dividit. Cunctae quidem essentiae in ratione unum sunt, sensu vero in essentias differentes discernuntur. Omnium itaque essentiarum ex suorum principiorum simplicissima unitate per intellectum descendentem simplicissimam cognitionem ratio percipit; sed sensus ipsam simplicitatem per differentias segregat. Similiter rerum genera uniformiter et simpliciter in suis universalibus causis, et in seipsis per intellectum ratio cognoscit, illam vero generalissimam simplicitatem, in1 se ipsa individuam nullisque, differentiis obnoxiam, nullis accidentibus subjectam, nullis spatiis distantem, nullis partibus compositam, nullo locali vel theophanie, a Latinis divinæ apparitiones solent A tionis nomine appellatum, in proprias rationes sinappellari, sibi ipsi infigit, et per ipsas quandam de Deo notitiam percipit; per primas causas dico, non ut intelligat, quid substantialiter sunt; hoc enim superat omnem animæ motum; sed ut universaliter cognoscat, quia sunt, inque suos effectus ineffabili processione profluunt. Et hic est motus, qui a Graeεἰς λόγος vel δύναμις, a nostris vero ratio seu virtus vocatur, et ex primo motu nascitur, qui est intellectus. Sicut enim quidam sapiens artifex artem suam de seipso in seipso efficit, et in ipsa, quae sibi facienda sunt, praenoscit', eorumque causas vi et potestate, priusquam appareant actu et opere, universaliter atque causaliter creat; sic intellectus de se et in se suam rationem genuit, in qua omnia, quae vult facere, praecognoscit, causaliterque prae- B temporali " motu variam, in diversa genera diffecreat. Nam non aliud dicimus esse consilium, praeter artificiosae mentis conceptum. Secundus itaque motus animae est ratio, quae veluti quidam obtutus substantialis in animo intelligitur, ac veluti ars ab ipso de seipso in seipso genita, in qua ea, quae vult facere, praenoscit et praecondit. Ideoque non immerito forma ejus nominatur; siquidem ipse per se ipsum incognitus est, sed in sua forma, quae est ratio, et sibi ipsi et aliis apparere incipit. Nam quemadmodum causa omnium per seipsam, nec a seipsa, nec ab aliquo inveniri potest, quid sit; in | suis vero theophaniis quodammodo cognoscitur: ita intellectus, qui semper circa eum volvitur, et ad ejus imaginem omnino similem conditus est, nec a se ipso, nec ab aliquo intelligi potest, quid sit, in ratione autem, quae de ipso nascitur, incipit apparere. Quod vero dixi, causam omnium et intellectum a seipsis non intelligi, quid sint, qua ratione potest esse, paulo post considerabitur. De secundo motu, quid sit, et unde originem ducat, satis dictum, ut opinor. Disc. Sat plane. 3 4 3 C rentiasque praedictas, aliasque mille ", sensus partitur. Id ipsum est in differentibus formis, quae consulta ratione 13 in generibus suis unum sunt, sensu tamen operante per rationales distinctiones a se invicem discernuntur : hoc est, quo modo naturalibus motibus, divina providentia regente, jubente, administrante, in discretas rerum multiformitates dividuntur, ipse intellectus mediante ratione per consubstantialem sibi sensum sine errore investigat et persequitur, certisque regulis comprehendit. Quid dicam de infinitis numeris, qui, quanto interioris sensus actione sive in seipso, sive in rerum natura multiplices fiunt, tanto ratione considerata in suis formis universaliter et simpliciter unum sunt? Et ut breviter colligamus, quodcunque anima per primum suum motum, qui est intellectus, de Deo et 15 primordialibus causis uniformiter et universaliter cognoscit, secundo suo motui, qui est ratio, eodem modo uniformiter universaliterque infigit. Quod autem a superioribus per intellectum in ratione formatum accipit, hoc totum in discretas essentias, MAG. Tertius itaque restat motus, qui circa singu- in discreta genera, in diversas formas, in multiplices las singularum rerum rationes, quae simpliciter, numeros per sensum inferioribus effectibus distrihoc est, universaliter in primordialibus causis con- buit. Et ut apertius dicam, quodcunque anima huditae sunt, versatur, et, cum ex sensibilium rerum mana per intellectum suum in ratione sua de Deo phantasiis per exteriorem sensum sibi nunciatis mo- deque rerum principiis uniformiter cognoscit, semtus sui substantialis sumat exordium, ad purissimam per uniformiter custodit; quodcunque vero per rarerum omnium discretionem per rationes proprias tionem in causis unum et uniformiter subsistere in essentias generalissimas, inque genera generalio- perspicit 16, hoc totum per sensum in causarum effera, deinde in formas speciesque specialissimas, hoc ctibus multipliciter 17 et uniformiter 18 intelligit; et est, in numeros innumerabiles infinitosque, immuta- iterum totum, quod per sensum multipliciter sparbilibus tamen naturae suae analogiis finitos 'pervenit. sum in effectibus intelligit, per rationem in causis Et ille motus est, qui graece διάνοια vel ενέργεια, la- unum uniformiter subsistere perspicit. Omnia vero tine vero sensus vel operatio vocatur; ipsum dico ex una omnium causa et multiplicationis momentum sensum, qui substantialis est, et interior, qui simili- incipere, et unitatis simplicitatem, qua in ea aeterter ab intellectu procedit per rationem. Omne siqui- naliter et incommutabiliter subsistunt, nullo modo dem, quod intellectus ex primordialium causarum deserere, totiusque sui motus finem in eam et in gnostico contuitu arti suae, hoc est, rationi imprimit ea terminare, per intellectum purissime cognoscit. per sensum suum ex se procedentem, ejusque opera- De tribus animae motibus, hoc est, de intellectu, VARIAE LECTIONES 1C praevidet. Pro dicimus esse C est. Cde ipso. A praecognoscit. C de seipso. A ducit. A singularumque. 8 C simplicis simplicissimam. 9et om. C. 10 in om. C. 11 A corporali. 1o C differentiasque atque alia mille (praedictas om. C). 13 pro consulta ratione C consideratione. C dividantur. 15 (ex. semper uniformiter custodit perspicit om. A. 17 C multiplex. 18 et uniformiter om. A. PATROL CXXII. 3 D 6 10 1 qui etiam essentia; de ratione, quae virtus; et de A trium Divinitatis personarum cognosce intellectum sensu, qui operatio dicitur, sufficienter suasum, ut opinor. Disc. Lucidissime ac multipliciter. 3 9 nostrum omnia, quæcunque de Deo causisque rerou potest intelligere, universaliter in ratione per cognitionem actu scientiæ creare, hoc est formare, et per sensum consubstantialem sibi particulariter in singulas rerum definitiones, quas in ratione colligit, contemplationis virtute inconfusae dividere; hoc est, suam cognitionem unicuique cautissimae discretionis contuitu accommodare. Disc. Haec quodammodo mihi splendescunt. Sed quid distat inter operationem creatricis trinitatis et non creatae, et actum trinitatis creatae et creantis, nondum perspicio. Creantis dico; non enim dubitamus, trinitatem nostrae naturae, quae non imago Dei est, sed ad imaginem Dei condita, sola quippe vera imago invisibilis Dei est, et in 'nullo dissimilis, unigenitum Dei Verbum, Patri et Spiritui coessentiale, non solum de nihilo esse creatam, verum etiam sub se adhaerentes sibi sensus sensuumque officinas, totumque hoc corpus suum, mortale dico, creare; ex Deo siquidem ad imaginem Dei de 10 nihilo facta est; corpus vero suumipsa creat, non tamen de nihilo, sed de aliquo. Anima namque incorporales qualitates in unum conglutinante, et quasi quoddam subjectum ipsis qualitatibus ex quantitate sumente et supponente, corpus sibi creat, in quo occultas suas actiones per se invisibiles manifeste aperiat, inque sensibilem notioneni producat, ut jam in priori libro disputatum est, et adhuc, dum ad considerationem actionis primordialium causarum perventum fuerit, diligentius investigabitur. Nunc autem, quod instat, aperias flagito. 24. MAG. Intuere itaque, acieque mentis, tota ambiguitatis caligine depulsa, cognosce, quam clare, quam expresse divinae bonitatis substantialis trinitas in motibus humanae naturae recte eos intuentibus arridet, seque ipsam pie quaerentibus se, veluti in quodam proprio speculo ad imaginem suam facto, limpidissime manifestat, et cum sit ab omni creatura remota, omnique intellectui incognita, per imaginem suam et similitudinem veluti cognitam et comprehensibilem intellectualibus oculis, ac veluti praesentem seipsam depromit, ultroque specillam, in qua relucet, purificat, ut in ea clarissime resplendescat una essentialis bonitas in tribus substantiis, B quae unitas et trinitas in seipsa per seipsam non appareret, quia omnem intellectum effugit eximia suae claritatis infinitate, nisi in sua imagine vestigia cognitionis suae imprimeret: Patris siquidem in animo, Filii in ratione, sancti Spiritus in sensu apertissima lucescit similitudo. Nam quemadmodum Filium artem omnipotentis artificis vocitamus, nec immerito, quoniam in ipso, sua quippe sapientia, artifex omnipotens Pater ipse omnia, quaecunque voluit, fecit, aeternaliterque et incommutabiliter custodit: ita etiam humanus intellectus, quodcunque de Deo, deque omnium rerum principiis purissime incunctanterque percipit, veluti in quadam arte sua, in ratione dico, mirabili quadam operatione scientiae creat per cognitionem, inque secretissimis sinibus ipsius "re-C condit per memoriam. Ut autem Pater opifex omnium omnipotens, quaecunque in arte sua, quae est ipsius sapientia et virtus, in Verbo suo, in unigenito Filio, simul et semel, primordialiter, causaliter, uniformiter, universaliter condidit per Spiritum sanctum ex se Filioque procedentem, in primordialium cansarum innumerabiles effectus dividit, sive in essentias intelligibiles differentiasque omnem sensum corporeum superantes manarint, sive in hujus mundi sensibilis varium multiplicemque ornatum locorum temporumque discretionibus variabilem profluxerint: ita intellectus, hoc est, principalis animae motus, ex intelligibilium rerum gnostica contemplatione formatus, omne, quodcunque in arte rationis creat, et reponit per sensum animae interiorem, in singularum rerum sive intelligibilium sive sensibilium discretam inconfusamque dividit cognitionem. Omnia enim, quae intellectus in ratione universaliter considerat, particulariter per sensum in rerum omnium discretas cognitiones definitionesque partitur. Vides itaque, Patrem in Filio suo omnia, quaecunque voluit, universaliter condidisse, et per Spiritum sanctum suum particulariter distribuisse, et distribuere, et distributurum esse et ad similitudinem 8C saepe. 10 A ex. D MAG. Hujus quaestionis solutio facillima ac pene sine ullo labore mihi videtur. Summa siquidem Trinitas, omnium rerum creatrix, et a nullo creata, omnia, quae fecit, de nihilo fecit. Proprium enim divinae bonitatis est, ex non-existentibus in existentia "1 quae vult fieri, vocare. Nam et hoc nomen, quod est bonitas, non aliunde originem ducit, nisi a verbo graeco, quod est Bow, hoc est, clamo; Bow autem et xala, id est 1, clamo et voco, unum sensum possident; etenim qui vocat, saepissime in clamorem erumpit. Deus ergo non inconvenienter bonus dicitur et bonitas, quia omnia de nihilo in essentiam venire intelligibili clamore clamat, ideoque graece dicitur Deus καλός, id est, bonus, διὰ τὸ πάντα καλεῖν tis ovcías, hoc est, eo quod omnia vocat in essentiam. Cuncta siquidem, quae naturaliter subsistunt, de nihilo in essentiam a conditore vocata sunt per quinquepertitum universalis creaturae motum. Quaedam namque vocata sunt, ut solummodo essentialiter subsistant 13; quaedam, ut subsistant et vivant; in quibusdam substantiali vitae sensus est additus; in quibusdam vitali sensui ratio cumulatur; in quibusdam ad praedictorum naturalium motuum perfectionem intellectus superponitur. Et est primus mo VARIAE LECTIONES. ་ * Cresplendescit. A ipsius sinibus. C formatur. Ccautissuo. 11 A existentiam. 1 A hoc est. 13 A subsistant essentialiter. 1 LIBER SECUNDUS. tus in corporibus naturalibus; secundus în ea vita, A continet, quantum mortalis fragilitas ipsius permittit. qua ligna herbaeque et vivunt et crescunt; tertius 25. Sed vide, ne ex his rationibus incipias co!in irrationabilibus animantibus; quartus proprie jicere, animae * creationem temporali quodam spain humana; quintus in angelica conspicitur na- tio conditionem corporis spiritualis ante peccatum 13, tura. Et his quinque gradibus in condendis de nihilo praecedere. Sola siquidem dignitate excellentiaque rebus summae ac sanctae Trinitatis bonitas perspi- naturae praecedit anima corpus, non autem loco vel citur, ineffabilisque operatio manifestatur. Ea tempore; simul enim ac semel in illo uno homine, vero trinitas, quae in nostra natura ad imaginem qui ad imaginem Dei factus est, omnium hominum Creatoris condita, mihil creat de nihilo. Illud enim rationes secundum corpus et animam creatae sunt. solius Dei est, et nullius creaturae. Duplex vero ejus Nullo enim 1 modo juxta moras temporum essentia actio videtur aut enim ea, quae de nihilo suus animae corporis essentiam, sicut nec corporis esCreator condidit, rationabilibus intellectualibusque sentia animae essentiam praecedit. Et ne me existisuis motibus investigat, et quae in natura rerum mes 16, primum illud essentiale corpus in paradiso puro intelligentiae contuitu cognoscit, in intimis ra- conditum, sola tamen ratione adhuc factum, sicut tionis suae sedibus disponit, omniumque rerum, et ipsa anima — in ipso quippe generali et universali quas potest cognoscere, cognitiones aut in unum B homine ad imaginem Dei facto omnes homines secolligit, verbi gratia genera in essentia, formas in ge- cundum corpus et animam simul et semel in sola nere, numeros individuorum in forma scientiae, aut possibilitate condita sunt "7, et in ipso omnes pecunum facit, aut multipliciter dividit, singulas cogni- caverunt, priusquam in proprias substantias spiritua-. tiones singulis rebus, quarum cognitiones sunt, liter, sicut angeli, prodirent, hoc est, antequam unusdistribuens, hoc est, ut eodem exemplo utamur, quisque secundum angelicam multiplicationem in sua essentiam in genera, genus in formas, formam in discreta differentia in anima rationali et spirituali individua gnostica operatione discernens 7. Et haec corpore appareret ; quod videlicet corpus incorest principalis summaque rationalis naturae opera- rupubile aeternaliter et coaeternaliter animae adhaetio. Secunda vero est, quae, ut diximus, in creatione reret, si non peccaret, in quo omnes homines resursui corporis cognoscitur, inque ejus sollicito regi- recturi sunt ab anima creari dixisse. Illud enim mine aperitur. Primo siquidem materiam ejus ex ab uno omnium Creatore immediate simul cum ratioqualitatibus rerum sensibilium accipit, eique nullo nali anima in caelesti beatitudine, immo ad caelestem temporali spatio interposito formam vitalemque mo- beatitudinem substantialiter conditum est; substantum accommodat, quo ipsam materiam et vivificat tialiter autem dico, quia uniuscujusque creaturae et nutrit, inque augmenta perfectae staturae per nu- vera est substantia sua in primordialibus causis meros locorum et temporum provehit, sensum quo- praecognita, praeconditaque 18 ratio, qua Deus deque exteriorem ei praestat, per quem omnium rc- finivit, sic et non aliter erit. Ad caelestem " beatiturum, quas extrinsecus attingit, phantasias recipit, et dinem quoque dixi; non enim video, quom ›do homo cetera, quae de sollicitudine assidua continentique beatitudinem perderet, si cam re ipsa plene perfecteactione animae circa corpus suum resque corporeas, que gustaret. Prius enim, ut arbitror, ad se ipsum, sive sensibus praesens vigilando, sive ab eis remota quam ad Deum conversus est, atque 20 ideo lapsus. dormiendo, imaginesque rerum, quas per sensus Hoc vero corpus corruptibile ac materiale, quod ex hauserat, secum tractando, aut imagines imaginum limo terrae assumptum est, ut superius diximus ', fingendo, aut alimenta corporalia, quae extrinsecus post peccatum merito peccati ad exercitandam in in aedificium corporis accipit, per occultos venarum eo negligentem animam erga mandatorum custonervorumque meatus, quos Graeci poros vel arterias diam, suasque occultas operationes revelandas, appellant, distribuendo, et cogitari et intelligi pos- veluti quadam propria actione animae et sunt. Ut enim summa Trinitas universitatem totius creatum fuisse et quotidie creari, affirmare non creaturae, quam de nihilo condidit, providentiae haesito. Quod enim Scriptura sacra Deum lutum suae regulis movet, regit, ordinat, et nihil perire, hoc est, penitus ad nihilum redire, ex his, quae condidit, sinit; ita nostrae naturae trinitas universitati corporis sui omniumque sensuum ejus incolumitati 10 providet, ipsumque vivificat et movet, et C 29 D de terra sumpsisse, deque eo corpus homini for masse perhibeat, non te movere debet. Nam et actio creaturae ad eum, ex quo omnis naturalis actio incipit, non immerito refertur. Siquidem et in caelestibus essentiis a primo ordine, qui im VARIAE LECTIONES. 1C herbaque. in om. C. 'C quintus adhuc in. A Ex. A aspicitur. • A est condita. "A colligit, hoc est ut eodem exemplo utamur, essentiam in genera, genus in formas, formam in individua gnostica operatione discernens, aut multipliciter dividit, singulas cognitiones singulis rebus, quarum cognitiones sunt, distribuens, verbi gratia, genera in essentia, formus in genere, numeros individuorum in forma scientiae actu unum facil. A vitalem modum (formam om.). Pro ita C hoc est. 10 C incolumitate. 11 ex om. A. 15 enim. om. C. 1 A aestimes. 80 А ас. "ut superius diximus om. A. 1 A ad animae. 19 spiritualis ante peccatum om. A. 14 et om. C. |