6 9 enim talis audin non expaveset, confestimque in Anium substantiarum praedictarum reditus in unum haec verba non erumpat dicturus1: Non ergo post atque adunatio futura sit? Utrum reipsa, hoc est, resurrectionem masculi feminaeque futurus est transitu omnium sensibilium in intellectualia, ita ut sexus, si uterque ab humana penitus auferetur peracto mundi nujus sensibilis curriculo omnia sint natura! Aut qualis forma in homine apparebit, si spiritualia, nihilque 18 corporeum seu sensibile renemo masculi seu feminae formam habuerit? Aut maneat; an solo contuitu animi naturalem unitatem qualis poterit fieri cognitio, si utriusque sexus fu- omnium rerum in suis rationibus primordialibusque tura sit exterminatio, inque simplicem indiscretam- causis contemplantis? Ea namque, quae extrinsecus que formarum differentiis adunationem ominium corporeo sensui varia multipliciaque locis, temporihominum coagulatio, sive spiritualis incorporeaque, bus, qualitatibus, quantitatibus, ceterisque sensibilis sive visibilis et corporea, loco ac tempore naturae differentiis apparent, in suis rationibus, secuncircumscripta? Et hoc in ambiguo a te praetermis- dum quas a Creatore omnium condita sunt, aeterna!isum est, atque indiscussum, quamvis videaris in terque immutabili 19 suae naturae statu, certisque dicorporibus resurrectionis spirituales qualitates vinae providentiae regulis subsistunt, puro intellectui, quantitatesque 10 magis quam corporales suadere rerum omnium veritatem inquirenti, invenienti, esse futuras. Ut non dicam, quantum haec do- B consideranti, unum individuum esse videntur 20, et ctrina omnium aut paene omnium latialis linguae sanctorum magistrorum autoritati resistat, qui unanimiter post resurrectionem omnium utriusque sexus integritatem futuram esse asserunt, ita ut vir in formam viri, femina in formam feminae, cum omnibus corporalium partium indiciis, quibus maxime uterque sexus discernitur, redeat, ac sic sive in gloria, sive in poena aeternaliter permaneat, si tamen aeterna poena corporaliter futura sit, sicut aeterna gloria, de qua 1 quaestione in quinto tractabimus. Multis enim videtur incongruum, coaeternam beatitudini miseriam fore credere; quibus evangelicus sermo videtur resistere, qui ait: Ite, maledicti, in ignem aeternum. Haec, ut dixi, in praedictis substantiarum factarum a Deo divisionibus maxime mihi scrupulum ingerunt. De reditu autem ac adunatione quicquid-jam a te dictum est, durum mihi atque obscurum universaliter esse fateor. Non enim clare video, quomodo utriusque sexus humanae naturae adunatio in Christo, primum ex 13 mortuis resurgente, facta est, et in omnibus hominibus finito mundo futura sit. In eodem enim sexu, quo in carne vixit, Christum credimus resurrexisse, semperque permanere et permansurum esse. Quis auteni negabit, virilem sexum ipsum fuisse indutum 18, priusquam pateretur et resurgeret? Similiter etiam credimus, omnes homines in eodem sexu, in quo cadunt, resurrecturos esse. Quomodo orbis 16 terrarum paradiso, terraque unita caelo, omnis 17 sensibilis creatura intelligibili, et haec omnia Deo copulabuntur, ita ut unum sint, nullaque in eis diversitas appareat? Et maxime illud, quod promisisti a te explanandum, hoc est, quomodo om 19 C 22 sunt. Nam quantum exteriores naturae, sensibiles dico atque corporeas", locis temporibusque ceterisque accidentibus variari appetunt, in his enim eorum pulchritudo maxime arridet, ideoque a carnalibus animis, longe a veritate et unitate distantibus, inque temporalium rerum numerositatem diffusis, intemperate luxurioseque amantur, tantum interiores, hoc est, intelligibiles essentiae simplicem sui individuamque unitatem in seipsis et inter seipsas inseparabiliter ostendunt, ac 23 per hoc sapientum animos pulchritudinem harmoniae societatisque earum contemplantes delectant. Quibus ex instabili diversaque locorum ac temporum varietate redeuntibus, solius unitatis immutabilisque veritatis contemplatio praemium promittitur. Non enim caelestes virtutes, quas variis nominationibus Scriptura sacra nominat, hunc 25 mundum visibilem extrinsecus corporeisque sensibus intueri credendas esse aestimo. Nec tamen eas omnino ignorare est putandum, quando per eas regi ac ministrari haec omnia visibilia sacra edocet historia 27.Leges siquidem divinae per angelos administratae sunt, bonorum 28 hominum mores correcti, ordinati, a pravis viis reducti multiplicibus divinae providentiae doctrinis exercitati, ad pristinum naturae modum revocantur; sed in aeternis causis, quas ipsae aeternaliter considerant, bunc mundum, quem gubernant, quantum eis sinitur, perspiciunt, non locorum spatiis divisum, non variis temporum motibus distinctum, non nu merositate partium suarum dispersum, non qualitatum quantitatumve multiplicibus differentiis dissimilem, non molis magnitudine tumidum, non diversis VARIAE LECTIONES 14 D 26 29 8 Sic Sic CE; pro non erumpat dicturus A prorumpat; D non erumpat dictis. Sic CDE; A et feminae. Sic ADE; sexus om. C. Sic CE; A penitus ab humana a. n.; D ab humana natura penitus aufereiur. Sic CDE; A AI. Sic CDE; A differentium. 7 Sic AD; C sensibilis. CD; A el. 9 sive visibilis tempore om. E. 10 Sic CDE; A quantitates qualitatesque. CDE; A omnium. 12 Sic CDE; A Sed de hac. 13 Sic CDE; A a. "Sic CDE; A virili sexu. 15 Sic CDE; A indulurum. 16 Sic CDE; A quomodo, quaeso, orbis cet. 47 Sic CDE; A omnisque. 18 Sic CD; A nihil, E nihilque. 19 Sie ACE; D immutabilis. 20 Sic CDE; A videntur esse. *1 corpora22 Sie ACE; D inseparabilem. 23 Sic CDE; A atque. Sic A; CDE unitate. 25 Sic CDE; A per hunc. 26 Sic CDE; A ignorare omnino (est om. A). 27 Sic CDE; A Scriptura. 23 Sic CDE; A quibus bonorum. 29 Sie CE; aeternis om. AD les. longitudinis, latitudinis, altitudinisque spatiis dis- A tes, caeum dico et terram 1, veluti inter quos 'am tentum, sed totum simul simpliciterque in suis rationibus immutabiliter subsistentem. De his igitur obscuris quaestionibus, quae per meipsum ad liquidum intueri nequeo, luculentius a te discernendum esse aestimarim. Tuo tamen arbitrio, quo ordine aperiendae sint, tantum ut aperiantur, sive nunc sive postea, mibi visum est tribuere. 3 MAG. De his omnibus, quae, ut dicis, tibi non clare patescunt, alium disserendi locum ordo rerum expetit. Sed hic breviter praelibandum, quoniam haec omnia, quae difficilia tibi videntur, uno argumento possunt concludi. Si enim Christus, qui' omnia intelligit, immo est omnium intellectus, reipsa omnia, quae assumpsit, adunavit : quis dubitet, quod praecessit in capite et principali exemplo B totius humanae naturae, in tota fore subsecuturum, sicut in quinto libro tractabimus? Siquidem hujus praesentis libri textus nil aliud flagitat, quam ut pro viribus nostris, quicquid lux animorum largita fuerit, de primordialibus causis disputemus. 6 8 15. Disc. Ingredere quo vis ordine. Eo enim modo, quo praesentes quaestiones de quadripertita universalis naturae divisione propositae sunt, non incongrue explanandas esse opinor. MAG. Ratiocinationis exordium ex divinis eloquiis assumendum esse aestimo. Disc. Nil convenientius; ex ea enim omnem veritatis inquisitionem initium sumere necessarium est. MAG. Divinissimus propheta, Moisen dico, in prima fronte libri Geneseos: In principio, inquit, fecit Deus caelum et terram. Quo in loco omnes sacrae Scripturae expositores ingenii sui acumen exercuerunt, diversisque intelligentiae modis, quid caeli nomine, quid terrae, propheta, immo etiam Spiritus sanctus per prophetam, voluit significari, exposuerunt. Alii siquidem brevem quandam comprehensionem totius perfectae creaturae his verbis insiDuari aestimant. Caeli quidem nomine totam spiritualem intellectualemque creaturam conditam atque formatam, terrae vero omnem corpoream sensibilemque suis perfectissimis definitionibus constitutam intimari arbitrantur. Alii informitatem utriusque creaturae, spiritualis quidem nomine caeli, terrae vero appellatione mundi hujus corporalis inchoationem suadere conantur. Alii totius sensibilis creaturae, quae veluti duabus principalibus partibus, caelo dico ac1o terra, perficitur, creationem his verbis indicari affirmant, ita ut nihil de spiritualis creaturae conditione hoc in loco "signilicetur, sed solummodo plenitudinem corporeae creaturae propheta voluerit describere. Inter has enim duas par 9 16 extremos 1 terminos, a sese invicem discretos, suis medietatibus connexos, hujus mundi sensibilis universitatem harmonia quadam naturali compositam coadunatamque esse certis rationibus edocent. Sec longum est, et praesentis operis proposito inconveniens, per diversas diversorum opiniones multas ac varias sermonem extendere, superfluumque videbitur, aliorum intellectus de hujusmodi negotio, nisi ubi summa necessitas exigit, introducere. Mihi autem multorum sensus consideranti nil probabilius, nil verisimilius occurrit, quam ut in praedictis sacrae Scripturae verbis, significatione videlicet caeli et terrae, primordiales totius creaturae causas, quas Pater in unigenito suo Filio, qui principii appellatione nominatur, ante omnia, quae condita sunt, creaverat, intelligamus, et caeli nomine rerum intelligibilium caelestiumque essentiarum, terrae vero appellatione sensibilium rerum, quibus universitas hujus mundi corporalis completur, principales causas significatas esse accipiamus 1. Disc. Similiter etiam hunc intellectum prae ceteris elegerim 16, si me paululum non moveret illa ambiguitas, quae in praedictis intelligentiae discretionibus videtur oriri. Nam, ut mihi videtur, aut parva aut nulla differentia est inter eorum intellectum, qui dicunt, informitatem utriusque naturae, intelligibilis dico atque sensibilis, et eorum,qui primordiales causas intelligibilium et sens'bilium praedictis Scripturae verbis descriptas esse judicant. Nam informem materiam ejusque informiC tatem causam quandam rerum esse dicimus. In ea siquidem inchoant, quamvis informiter, id est, adhuc imperfecte ac prope nihil 18 esse; non tamen penitus nihil esse intelliguntur, sed inchoamentum quodammodo esse, formamque et perfectionem appetere. 16 MAG. Esto igitur intentior, et rerum differentias acute perspice, nebulasque ambiguitatis ex acie intentionis tuae penitus depelle. Non enim, ut arbitror, te potest latere, alias esse rerum informitates, et alias rerum causas perfectaque principia. Nam si esse et non esse sibi invicem e contrario opponuntur 19, et 20 nil propinquius est ad vere esse, quam causae creatae creatarum rerum, nihilque vicinius ad non vere esse, quam informis materia; est enim, Ꭰ ut ait Augustinus, informe prope nihil : num tibi videtur parva distantia inter id, quod verae essentiae est propinquum, et id, quod verae essentiae privationi, quae nihil omnino dicitur, proximum "1? Nec rerum informitatem causam essentiae formaeque ac perfectionis rerum esse diximus, sed magis privatio VARIAE LECTIONES. 1 Sic AE: C longitudinis, altitudinis latitudinisque; D longitudinis altitudinisque (altitudinis om. D). esse 0:0. A. Sic D; CE ut quæ tibi, ut dicis, non clare; A quae, ut dicis, tibi clare non. Sic CDE; A rerum ordo. Sic CDE; A ex. C. Moyse, DE Moysea 7 Sic CDE; A in principio libro. Sic CDE; A et. * Sie ADE; C siquidem. 10 Sic CDE; A el. Sic CDE; A hoc in loco. 12 SiC ACE; D cælum el terram dico. 13 Sic CoE; A quosdam duos extremos. 14 Sic AC; in om. DE. 15 Sic CDE; A intelligamus. 1 S c CDE; A eligerem. 17 Sic CDE; A hoc est. 19 Sic CDE; A opponuntur e contrario. "Sic CDE; et om. A. 21 Sic CDE; A nihilominus. 22 Sic CDE; A dicitur esse est proximum. PATROL. CXXII. 18 18 A nil. 8 1 17 new essentiae, formae perfectionisque rerum. A sub ipsis sunt, creant; nam primordiales causas et Causa siquidem, si vere causa est, omnia perfe- creari et creare praediximus : quid mirum, si quemctissime, quorum causa est, in seipsa pracambit", admodum in numero eorum, quae post, et per 19 effectusque suos, priusquam in aliquo appareant, in primordiales causas condita sunt, informem mateseipsa perficit; et dum in genera formasque visibi- riam esse credimus, certisque rationibus firmamus, les per generationem erumpunt, perfectionem suam eam quoque a primordialibus causis creari fain ea non deserunt, sed plene et immutabiliter teamur? permanent, nulliusque alterius perfectionis indigent, nisi ipsius unius, in qua semel et simul et semper subsistunt. Disc. Non parva quidem mihi videtur esse talis differentia; longe siquidem a seipsis distant primordiales causae, quae ab uno summoque omnium principio, quod a nullo est, perfectissime in suis immutabilibus rationibus conditae sunt, et informitates omnium rerum, quae non solum ad perfectionem formae nondum perveniunt, sed vix jam esse incipiunt, nec longe ex non esse recedunt. Quamvis enim videantur rerum informitates medietatis locum obtinere inter esse et non esse, incipientes ex non-esse esse siquidem ex non esse processionem quandam ad esse inchoant, nondum tamen ad perfectionem formae atque essentiae intelliguntur pervenisse plus appropinquare judicantur ad non esse quam ad esse 9. Nil enim est aliud 10 rerum informitas nisi motus quidam, non esse omnino deserens, et statum suum in eo, quod vere est, appetens. Primordiales vero causae ita in principio, hoc est, Dei Verbo, quod vere dicitur esse et est, conditae sunt, ut nullo motu perfectionem suam in aliquo appetant, nisi in eo, in quo sunt immutabiliter, perfecteque formatae sunt. Semper C enim ad unam rerum omnium formam, quam omnia appetunt, Verbum Patris dico, conversae formantur, et formationem suam nusquam "nunquam deserunt. Causae quippe locorum et temporum in eis sunt ; quae vero sub ipsis sunt in "inferioribus rerum ordinibus, ita ab eis creantur, ut ad seipsas ca attrahant, omniumque rerum unum principium 13 appetant; ipsae vero nullo modo ad ea, quae sub eis sunt, respiciunt, sed suam formam superiorem se semper intuentur, ut semper ab ea formari non desinant. Nam per seipsas informes sunt, et in ea universali sua forma, in Verbo dico, semetipsas perfecte conditas cognoscunt. Quis autem rectae intelligentiae haec, quae de primordialibus causis dici possunt, de informitate rerum dicere audebit, praesertim cum et informis rerum materia non aliunde credatur manare, nisi ex primordialibus causis"? Si enim primordiales causac ideo "primordiales appellantur, quia 16 primitus ab una creatrice omnium causa creantur, et ea, quae D 16. MAG. Alius igitur intellectus est "primordialium causarum, alius informium materiarum. Disc. Praedictis rationibus ita concedere cogimur; cetera considera. MAG. Similiter et, quod sequitur, varie tradunt. Terra autem erat inanis et vacua, vel, juxta LXX, invisibilis et incomposita, et tenebrae 20 super faciem abyssi. Alii namque terrae inanis et vacuae, seu invisibilis et incompositae nominatione visibilis creaturae, abyssi vero tenebrosae vocabulo invisibilis essentiae informitatem figurate significari "volunt. Omnis siquidem corporalis sensibilisque creatura ex materia et forma constituitur, atque ideo materia carens forma, informis dicitur, hoc est, carens forma, et invisibilis et incomposita, seu inanis et vacua; accedente vero forma visibilis dicitur et composita, solidaque atque perfecta, naturae suae certis finibus circumscripta. Invisibilis vero creatura, id est intellectualis et rationalis, informis dicitur, priusquam ad formam suam, Creatorem videlicet suum, convertatur. Non enim ei" sufficit ad perfectionem ex essentia essentialique differentia subsistere, his enim duobus omnis intellectualis creatura componitur, nisi ad Verbum unigenitum, Dei Filium dico ", qui est forma omnis intellectualis vitae, conversa perficiatur; alioquin imperfecta informisque remanet. Alii terram inanem vacuamque, seu invisibilem incompositamque, dictam arbitrantur molem hanc terreni corporis primo conditam, vacuam quidem atque inanem, ut illis videtur, quia nondum diver sis generibus formisque germinum, fruticum, animaliumque ornata erat; invisibilis vero, aut quia humidae naturae abundantia undique superfusa eral, aut quia homo, qui eam aspicere posset, nondum ex primordialibus causis per generationem eruperat ; tenebras autem super abyssum fuisse 2 aiunt, quia " aer, qui abysso undique 28 circumfusus fuerat, adhuc lucidus non erat, ideoque constitutam inter se abyssum nondum illuminare poterat. Cui sensui quamvis sanctus Augustinus refragari videatur, non omnino tamen, quoniam sancti Basilii est, a nobis refellitur. Non enim nostrum est, de intellectibus sanctorum Patrum dijudicare 29, sed eos pie ac venerabiliter suscipere; non tamen prohibemur eligere, quod ma 25 VARIAE LECTIONES. 26 • Sic CE; Sic CE; A formaeque et perfectionis; D formae ac perfectionisque. Sic CDE; A sit. AD perambit. Sic ACE; D plane. Sic ADE; et om. C. Sic CE; AD siquidem. 7 Sic CDE; A incipientes esse ex non plus appropinquare 8 Sic AC; D videantur. esse. -- esse om. E. 13 Sic CDE; CDE; A quae. 20 Sic CDE; ad 1 Sic DE; A aliud est; est om. C. ' ́11 Sic CE; nusquam om. AD. Sic CDE; in om. A. A principium unum. "Sic CDE; A ex causis primordialibus. is Sic CDE; A ideae. 16 Sic "Sic CDE; A diximus. 18 Sic DE; et per om. A; per om. C. 19 Sic CDE; A est intellectus. A tenebrae erant super cet. 1 Sic CDE; A intelligi. 2 Sic CE; ei om. AD. 23 Sic CDE; A dico Dei filium. a Sic CDE: A et. 28 Sic ACE; autem om. D. Sic CDE; fuisse om. A. *7. Sic CDE; A quod. 98 Sie CDE: A undique abysso. CDE; A iudicare. 29 519 17 Gracci &ruidas vocant, humidaeque abyssi vicinitate 20 21 18 17 Quid ergo mirum, si primordiales visibilium rerum causae terrae inanis et vacuae vocabulo figurate insinuentur, prae nimia sui 22 subtilitate ineffabilique intellectualis suae naturae simplicitate, priusquam in genera et formas sensibilesque numeros, in quibus velati quibusdam nebulis corporeis sensiB bus apparent, per generationem profluerent quando praedicta visibilis mundi 28 spatia, propter sui subtilitatem ac paene incorporalitatem, inania seu vacua non incongrue appellantur, sicut 26 ait quidam poetarum: gis videtur divinis eloquiis rationis consideratione A 15 11 7 14 8 6 C 21 25 Aera per vacuum saltu jaculabere corpus. 23 Tum lapis ipse viri vacuum per inane volutus. Eadem ratio est alterius interpretationis, quae dicit, terram invisibilem incompositamque fuisse. Quid enim aliud rationabilius ista invisibilitas mysticae terrae significaret, quam primordialium causarum corporalis creaturae obscuritatem, nullo coloris lumine, nulla formarum discretione adhuc declaratam. insuper etiam purissimos intellectus superantem. Merito quoque causae primordiales incompositae praedicantur; sunt enim simplices omnique compositione omnino carentes. Nam in eis est ineffabilis unitas, inseparabilisque incompositaque harmonia, universaliter differentium seu similium partium copulationem supergrediens. Quid dicam de causis principalibus intellectualis essentiae? Nonne congruentissime tenebrosae abyssi vocabulo a Spiritu sancto appellatae sunt? Abyssus enim dicuntur propler earum incomprehensibilem altitudinem, infinitamque sui per omnia diffusionem, quae nullo percipitur sensu, nullo comprehenditur intellectu, praeque ineffabilis suae puritatis excellentia tenebrarum nomine appellari meruerunt. Siquidem et sol iste sensibilis intuentibus eum saepe ingerit tenebras, non valentibus eximium sui intueri fulgorem. Tenebrae itaque erant super causarum primordialium abyssum. Nam priusquam in spiritualium essentiarum numerositatem procederent, nullus intellectus conditus cognoscere eas 2 potuit, quid essent. Et VARIAE LECTIONES. D CDE; 9 SIC 11 Sic " Sic Sic CDE: A et. * Sie Sic ACE; D in ea. 3 Sic CE; AD quidem. Sic ACE; D videtur. 8 Sic CDE; A xoūça. Sic CDE; A est a. 7 Sic ADE; usque om. C. A rerum corporalium. 10 Sic CDE; A cantilenis consonantiisque. CDE; pro semper esse A superioris esse naturae. CDE; À terrenum et mortalem. 1 Sic A; CDE emitonoriumque. 13 Sic CE; A diurni; D divini. 21 Sic 16 Sic CDE; A et quia nulla. 17 Sic CE; AD accidit. CE; AD terra. "Sic CDE; A levissimi globi. 20 Sic CDE; A rerum visibilium. 1 Sic DE; AC tonitruaque. 19 Sic CDE; A flatus ventorum. "Sic CDE; A quo23 Sic CDE; A defluerent. 28 Sic ADE; pro prae nimia C praemia. " Sic CE; sui om. AD. 26 Sic CDE; A sic. 27 Sic CDE; A conditas. niam. 25 Sic CDE; A visibilis mundi praedicta. CDE; A eas cognoscere. 1 progressionibus proferre non retardat 9. MAG. Principales itaque causae et in ea, quorum causae sunt, proveniunt, et principium, id est, sapientiam Patris 20, in qua factae sunt, non relinquunt, et, ut sic 21 dicam, in se ipsis permanentes invisibiles, tenebris 23 suae excellentiae semper alsconditae, in effectibus suis veluti in quandam lucem " cognitionis prolatae, non cessant apparere. Disc Haec probabiliter suaderi possunt. Sed nosse velim, utrum principia rerum, quae primordialium cau sarum nominibus appellantur, seipsa intelligunt, prins quam in ipsas res, quarum causae sunt 25, profluant, necne? MAG. Ad hoc breviter respondendum. Si Deus in sapientia sua fecit omnia quae fecit, teste adhuc tenebrae sunt super hanc abyssum, quia nullo A animorum notitiam naturalibus artificialibusque ** percipitur intellectu, eo excepto, qui eam in principio formavit. Ex effectibus autem, hoc est, processionibus ejus in intelligibiles formas cognoscitur solummodo, quia est, non autem intelligitur, quid est. 18. Sed utrum mystica illa terra invisibilis, ipsaque tenebrosa abyssus et intellectualis primarum causarum perpetuo invisibilis erit, abyssusque tenebrosa aeternaliter permanebit, an quandoque, hoc est, post finem hujus mundivisibilis in notitiam intellectualium rationaliumque essentiarum perventurae sunt, non parva indiget indagine. Disc. Immo maxima, et ne hoc intactum praetermittas, obnixe peto. MAG. Dic, quaeso, quid tibi videtur? Num 3 primordiales rerum causae, quas terrae atque abyssi vocabulis significatas esse, praeque incom- B Scriptura, quae dicit, omnia in sapientia fecisti, cui prehensibili atque excellenti altitudine invisibiles tenebrosasque dictas arbitramur, dum per generationem in genera formasque, in numeros differentiasque rerum seu sensu seu intellectu comprehensibilium procedunt, invisibiles incomprehensibilesque esse desinunt? An semper in excellentia suae naturae, in qua ante omnia in principio conditae sunt, perma ́nent, ́et sub nullum sensum intellectumve cadunt, ita ut et in rebus, quarum causae sunt, sensibus sen intellectibus quodammodo appareant, et excelsitudinem suae incomprehensibilitatis non deserant, ac veluti in tenebris quibusdam, in secretissimis dico divinae sapientiae sinibus, semper sedeant? Disc. Eas perpetuo invisibiles tenebrosasque esse crediderim. Si enim ipsa sapientia Dei Patris, in qua omnia facta sunt vereque subsistunt, et extra quam nihil esse intelligitur, in seipsa incomprehensibilis invisibilisque permanet; fux enim est inaccessibilis, omnem intellectum superans : quid mirum, si causae omnium, quae in ea, et per eam, et ad eam factae sunt, invisibiles incomprehensibilesque acternaliter credantur esse, et incommutabiliter permanere? Et exemplo nostrae naturae iliud possumus conjicere ". Nam quod intellectus noster in seipso primum rationabiliter concipit, et ad habitum purae perfectaeque intelligentiae perducit, semper et in se obtinet, et quibusdam signis extrinsecus profert. Verbi gratia, si veram cognitionem de aliquo sensibili vel intelligibili sapiens animus perceperit, ipsa cognitio et in eo fixa permanet, et phantasias primo in 15 cognitionem, deinde in sensus, deinde 1o in vocum signa, aliosque nutus, quibus animus secreta sua molimina gradatim descendentia solet aperire, inque aliorum 13 10 dubitare permittitur, omnia, quae in sapientia facta sunt, sicut ipsa sapientia seipsam COgnoscit, et quae in ipsa facta sunt, non solum seipsa cognoscere, sed et rerum, quarum principia sunt, notitia non carere? Non enim credendum est, in divina sapientia aliquid insipiens et seipsum ignorans conditum fuisse. Sed de his diligentius alibi considerandum. Disc. Ita fiat. Nam non brevem transitoriamque quaerit indagationem, si primordiales causae seipsas sapiunt, quoniam in sapientia creatae sunt, aeternaliterque in ea subsistunt, quae nullum insipiens in se recipit, quomodo ex sapientibus causis multa insipientia procedunt. Non enim omnia, quae ex iis profluunt, sapientia sunt. Duas siquidem naturas sapientiae participes esse credimus, intellectualem in angelis, et 7 in hominibus rationalem cetera vero, quae a sensibus seu intellectus comprehendi possunt, sapientiae expertia existimamus esse. Quamvis breviter quis respondere valeat, non esse mirum, in sapientibus exemplaribus insipientium causas subsistere, dum videmus, in solaribus radiis tenebrarum occasiones naturaliter inesse, dumque in se ipsis nullas tenebras esse sinunt, eas tamen de causis in se insitis veluti sibi oppositas gignunt. D 29 19. Disc. Quid ergo vult quod sequitur: Et Spiritus Dei superferebatur super aquas? An forte hoc additum, ne aestimarentur primordiales causae non solum intellectualis rationalisque creaturae virtutem, verum etiam 30 Creatoris earum intelligibilem cognitionem prae nimia suae naturae excellentia superare? Et Spiritus, inquit, Dei ferebatur super aquas. Ac si diceret primordialium causarum infinita incomprehensibilisque abyssus, ac per hoc invisibilis VARIAE LECTIONES. Sic CDE; A invisibilis terra perpetuo erit. Sic CDE; A mundi huius. Sic ADE; C non. * Sic 8 Sic 11 Sic CDE; A concipere. 1 Sic CDE; A percepit. 13 Sic CDE; A ipso. 1 Sic A; CDE permaneat. 15 Sic CDE; A primo mittit in. 16 Sic CDE; A demum. 17 Sic CDE; A animorum aliquorum. 18 Sic CDE; A artificialibusve. 19 Sic CDE; A tardal. 20 Sic CDE; A patris sapientiam. 1 Sic ADE; C ita. 22 Sic ADE: C sicut in. 23 Sic CDE; A tenebrisque. "Sic CDE, A lucem quandam. 95 Sic ADE; C quibus clausae sunt. 26 Sic ADE; C recepit. 27 Sic CDE; et om. A. 28 Sic CDE; A sen ab intellectu. 29 Sic CDE; A credimus. 30 S.c CDE; A el. |