qutem, inquit, ut1 de diviño statu sive sede 1 dicamus. A continens et continenda continere, el in ipsum ab ipso provenientium conversio. Disc. Ordo exigit, ut video, brevem complexionem de eo, quod agere et pati, seu facere et fieri de Deo proprie praedicare nemo valeat, colligas, ac sic terminum libello imponas. MAG. Jamdudum dedisti, ni fallor, non aliud Deo esse et agere seu facere, sed unum atque idipsum ei est et esse, et agere, et facere. Non enim reeipit simplex natura intellectum substantiae et accidentium. Quid autem aliud praeter manere ipsum in seipso Deum, et immobili naturali immutabilitate animo defixum esse, et supercollocari secundum eadem et circa idipsum, et similiter operari, et secundum stabilissimum ipsum ex seipso *omni modo subsistere, et secundum idipsum intransmutabilem et universaliter immutabilem, et haec superessentialiter? Etenim ipse est omnium stationis et aedificationis causalis, qui est super omnem aedificationem et stationem, et in seipso omnia constituit, et propriorum bonorum statione immobilia et custodita. Quid autem? Et cum iterum Theologi et in omnia provenientem et mutabilem dicunt immutabilem, nonne divinitus et hoc intelligendum? Moveri enim ipsum pie arbitrandum, non secundum delationem, aut alienationem, aut alterna- B et causa omnium faciendi et agendi, sine ullo motu, tionem, aut conversionem, aut localem motum, non rectum, non circulariter ferentem, non ex ambobus, non intelligibilem, non amabilem, non naturalem, sed in essentiam ducere Deum et continere omnia, et vniversaliter omnibus providere", et adesse omnibus omnium immensurabili circumstantia, et in existentia omnia providis processionibus et operationibus. Sed et motum Dei immutabili divinitus ratione concedendum laudare, et rectus quidem inflexibilis intelligendus, et irrevocabilis processio operationum, et ex ipso omnium generatio: elicoeides vero, id est, obliquus stateralis processio, et fertilis status: quod autem secundum cyclum, id ipsum, el media, et extrema 78. Disc. Inconcusse quidem dedi. MAG. Ut igitur de co praedicatur esse, dum non sit proprie esse, quoniam plus est quam esse, et causa omnis esse et essentiae et substantiae, ita etiam de eo dicitur agere et facere, dum sit plus quam agere et facere, qui secundum accidens possit intelligi, super omnem motum. Omnium namque motuum, omniumque accidentium, sicut et omnium essentiarum, causa est atque principium. Disc. Et hoc indubitanter concesserim. MAG. Quid igitur aliud restat, nisi ut intelligas, omnino necesse esse, ut, quemadmodum ab ipso et esse, et agere, et facere proprie aufertur, ita et pati et fieri auferatur. Quod enim agere et facere non recipit, quomodo pati et fieri recipere possit, non video. Disc. Fige limitem libri. Sat enim est in eo complexum. Explicit liber primus ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΝ 10. INCIPIT LIBER SECUNDUS ". 1. MAG. Quoniam in superiori libro de universalis D dicatur et genus, et totum, et species, et pars; omne Naturae universali divisioue, non quasi generis in formas, seu totius in partes non enim Deus genus est creaturae, nec creatura species Dei, sicut creatura non est genus Dei, neque Deus species creaturae": eadem ratio est in toto et partibus: Deus siquidem non est totum creaturae, neque creatura pars Dei, quomodo nec creatura est totum Dei, neque Deus pars creaturae quamvis altiori theoria juxta Gregorium Theologum pars Dei simus, qui humanam participamus naturam, quoniam in ipso vivimus, et movemur, et sumus, metaphoriceque Deus enim, quod in ipso et ex ipso est, pie ac rationabiliter de eo praedicari potest-sed intelligibili quadam universitatis contemplatione universitatem dico Deum et creaturam breviter diximus, nunc eandem naturae divisionem latius, si videtur, repetamus. DISC. Videtur quidem, ac 12 valde necessarium. Nam si latiori ratioms inquisitione non aperiatur, tacta solummodo, non autem 13 discussa resedisse videbitur. MAG. Talis itaque erat, ut opinor, supradicta universalis naturae quadriformis divisio in eam, scilicet formam vel speciem, si rite forma vel VARIAE LECTIONES. • 'Sic CD; A immo defixum. ex ipso. Sic AC; D immutabilia. Sic CD; A ut brevem. A et sic; CD ac si. D inconcusse enim. ⚫ SIC · φύσεων om. G. 11 Sic CD; A creaturae est. 11 Sic CD; A et. 1 Sic A; CD et. Sic AC; D de sede. Sic A; CD praevidere. CD; et substantiae om. A. 10 explicit 13 Sic CD; A et non. Sic AC; D et. 2 B species dicenda est prima omnium causa, quae su- A deque 10 differentiis est dictum, de earundem reditu perat ominem formam et speciem, dum sit formarum et specierum omnium informe principium, quae creat et non creatur. Informe autem principium proplerea Deum dicimus, ne quis eum formarum numero aestimet censeri, dum sit formarum omnium causa; ipsum etenim omne formatum appetit, cum sit per se ipsum infinitus et plus quam infinitus; est enim infinitas omnium infinitatum. Quod igitur nulla forma coartatur vel definitur, quia nullo intellectu cognoscitur, rationabilius dicitur informe quam forma ', quia, ut saepe dictum est, verius per negationem de Deo aliquid praedicare possumus, quam per affirmationem. Secunda in eam, quae et creatur et creat. Sequitur tertia, quae creatur et non creat. Dehinc quarta, quae nec 3 creat nec creatur. Disc. Ita sane divisum est. MAG. Quoniam igitur de oppositionibus praedictarum naturae formarum breviter in priori disputatione jam dictum est sideravimus enim, quomodo resultat tertia : primae ambae siquidem veluti quodam diametro ad se invicem e regione opposita respiciunt; creata enim, ut diximus, et non creans opponitur creanti et non creatae similiter secunda forma e diverso respicit quartam; opponitur enim creata et creans neque creatae neque creanti: universalem vero naturam formas habere propterea dicimus, quoniam ex ea nostra intelligentia quodammodo formatur, dum de hac ipsa tractare nititur; nam per se ipsam universa natura non ubique formas recipit; eam siquidem Deo et creatura contineri non incongrue dicimus, ac per hoc, in quantum creatrix est, nullam formam accipit in seipsa, formatae vero a se naturae multiformitatem praestat jam nunc de similitudine earuni deque differentia considerandum esse arbitror. Disc. Non aliter ordo rerum exigit. atque 11 collectione ea disciplina, quam dozkurtzdy 18 Philosophi vocant, breviter dicendum video. Disc. Hoc quoque ordo poscit. Nulla enim rationabilis divisio est, sive essentiae in genera, sive generis in formas et numeros, sive totius in partes, quae proprie partitio nominatur, sive universitatis in ea, quae vera ratio in ipsa contemplatur, quae non iterum possit redigi per eosdem gradus, per quos divisio prius fuerat multiplicata, donec perveniatur ad illud 13 unum inseparabiliter in seipso manens, ex quo ipsa divisio primordium sumpsit. Sed prius de 15 etymologia ipsius nominis, quod est ¿valuteaŃ pauca edisseras, non enim mihi plane patel, necessarium esse video. MAG. 'Avakutexń a verbo valúa 16 derivatur, id est resolvo vel redeo; άvá 17 enim re, kúw 18 vero solvo interpretatur. Inde etiam " nomen nascitur åvákvots, quod in resolutionem vel reditum similiter vertitur. Sed váλvots proprie de solutione 20 propositarum quaestionum dicitur; valuTin vero de reditu divisionis formarum ad principium ejusdem divisionis. Omnis enim divisio, quae a Graecis pépropos dicitur, quasi deorsum descendens ab uno quodam definito ad infinitos numeros videtur, hoc est generalissimo usque ad specialissimum. Omnis vero recollectio veluti quidam reditus iterum a specialissimo inchoans, et usque ad generalissimum ascendens, άvakutizý vocatur. Est igitur reditus et resolutio individuorum in formas, formarum in genera, generum in ovoius, C ousiarum in sapientiam et prudentiam, ex quibus omnis divisio oritur, in easdemque finitur. Disc. Satis dictum est 23 de άvakuτıxy etymologia; perge ad 8 con MAG. Secunda forma primae similis est in eo quod creat, ab ea vero distat in eo quod creatur. Nam prima creat et non creatur, secunda vero et creat et creatur. Tertia secundae similitudinem attrahit eo quod creatur, ab ea tamen differt eo quod nil creat. Nam secunda et creatur et creat, tertia vero creatur et non creat. Tertia quartae similis est in eo quod non creat, dissimilis vero in eo quod D creatur. Tertia enim creatur et non creat, quarta vero neque creatur neque creat. Item quarta similis est primae, quia non creatur, ab ea vero distare videtur, quia non creat. Prima siquidem creat et non creatur, quarta vero neque creat neque creatur. Et quia de oppositionibus et similitudinibus cetera. 2. MAG. Quaternarum itaque praedictarum formarum binis in unum coeuntibus fiat analytica, id est, reditiva collectio. Prima namque et quarta unum sunt, quoniam de Deo solummodo intelligun tur; est enim principium omnium, quae a se condita sunt, et finis omnium, quae eum appetunt, ut in eo aeternaliter immutabiliterque quiescant. Causa siquidem omnium propterea dicitur creare, quoniam ab ea universitas eorum, quae post eam ab ea creata sunt, in genera et species et numeros, differentias quoque, ceteraque, quae in natura condita considerantur, mirabili quadam divinaque multiplicatione procedit. Quoniam vero ad eandem causam omnia, quae ab ea procedunt, dum ad finem pervenient, reversura sunt, propterea finis omnium dicitur, et neque creare neque creari perhibetur. Nam postquam in eam reversura sunt omnia, nil ulte VARIAE LECTIONES. Sic C; et om. AD. 98 3D non. Sic CD; A informatur. Sic D; A de Sic CD; vero om A. 8 Sic CD; A vero. Sic CD; A 14 Sic CD; A et. 11 Sic CD; A analyticam. 13 D illum. 18 A analyo. 17 A ana. 18 A lyo. 19 Sic CD; A el. * Sic D, 'Sic CD; A formatum. ipsa, C de seipsa. Sic CD; est om. A. creat neque creatur. 10 Pro deque D neque. "Sic CD; A primordia. 18 Sic CD; A ut de. * Sic C; A pro dissilutione; D dissolutionem. 11 Sic CD; vero om. A. 24 est om. AC. Sic AD; C et. 2 Sic CD; A reversa. * Sic CD; A in easdem. ius ab ea per generationem loco et tempore gene- A creat, quas iterum in unam formam theoriae videtur ribus et formis procedet, quoniam in ea omnia quieta erunt, et unum individuum atque immutabile manebunt. Nam quae in processionibus naturarum multipliciter divisa atque partita esse videntur, in primordialibus causis unita atque unum sunt. Ad quam unitatem reversura, in ea aeternaliter atque immutabiliter manebunt. Sed de hac quarta universitatis consideratione, quae in solo Deo intelligitur, quemadmodum et prima, suo loco latius disputabitur, quantum lux mentium donaverit. Quod autem de prima et de quarta dicitur, hoc est, nec illa nec ista creatur, cum et illa et ista unum sint", utraeque enim de Deo praedicantur, nulli recte intelligentium obscurum esse arbitror; a nullo enim B ita ut nil aliud in ea intelligas, nisi ipsum, qui solus creatur, quod causa superiori se vel sibi coaequali caret a. Est enim prima omnium causa Deus, quem nihil praecedit; nil ei cointelligitur, quod sibi coessentiale non sit. Videsne itaque, primam et quartam naturae formam in unum 3 esse revocatas? Disc. Satis video, pureque intelligo. Non enim in Deo prima forma a quarta discernitur. In ipso siquidem non duo quaedam, sed unum sunt, in nostra vero theoria dum aliam rationem de Deo concipimus secundum considerationem principii, aliam vero juxta finis contemplationem, duae veluti quaedam formae esse videntur, ex una eademque simplicitate divinae naturae propter duplicem nostrae contemplationis intentionem formatae. C redigere, dum de simplici divinae naturae unitate incipit tractare. Principium enim et finis divinae naturae propria nomina non sunt, sed habitudinis ejus ad ea, quae condita sunt. Ab ipsa enim incipiunt, atque ideo principium dicitur, et quoniam in eam terminantur, ut in ea desinant, finis vocabulo meruit appellari; aliae vero duae formae, secundam dico et tertiam, non solum in nostra con templatione gignuntur, sed etiam in ipsa rerum creatarum natura reperiuntur, in qua causae ab effectibus separantur, et effectus causis adunantur, quoniam in uno genere, in creatura dico, unum sunt. MAG. De quattuor igitur fiunt duae. Disc. Non resisto. MAG. Quid, si creaturam Creatori adjunxeris, vere est; nil enim extra ipsum vere essentiale dicitur, quia omnia, quae ab eo sunt, nil aliud sunt, in quantum sunt, nisi participatio ipsius, qui a seipso solus per seipsum subsistit: num negabis, Creatorem et creaturam unum esse? Disc. Non facile negarim; huic enim collectioni resistere videtur mihi ridiculo sum esse. MAG. Universitas itaque, quae Deo et creatura continetur, prius in quattuor veluti formas divisa, iterum ad unum individuum, principium quippe causamque finemque, revocatur. Disc. De universali universalis naturae divisione et adunatione interim satis dictum video. Nam de subdivisionibus singularum formarum suis locis considerabimus, secundae dico MAG. Recte vides. Quid igitur? Num et secundam et et tertiae; primam quippe et quartam subdivisiones tertiam in unum similiter debemus redigere? Non recipere non facile dixerim. Ideoque ad alia, quae enim te latet, ut aestimo, quod, sicut prima et quarta jam dicenda sunt, transeundum arbitror. MAG. Quid in Creatore, ita secunda et tertia in creatura ratio- tibi videtur? Num alia tenenda est semita ad invesnabiliter cognoscuntur. Secunda enim, ut praedi- tigationem propositarum quaestionum, quam ut nunc ctum est, et creatur et creat, et in primordialibus secundam naturae formam quaeramus, quoniam de causis conditarum rerum intelligitur; tertia vero prima in priori libro, quantum facultas suppetebat, forma creatur et non creat, atque in effectibus pri- consideravimus, in quo magis de decem rerum ommordialium causarum reperitur. Secunda itaque et nium generibus, quod proprie de creatrice omnium tertia uno eodemque genere, creatae videlicet natu- causa dici non possunt, disputatum est, quam rae, continentur, atque in ea unum sunt. Formae de ipsa omnium causa? Nam quae de ea dicenda siquidem in genere unum sunt. Num itaque vides, sunt, ad quartae formae considerationem reservanquattuor formarum praedictarum duas quidem, pri- da esse judicavimus, non quod et ibi de divina mam videlicet et quartam, in Creatorem, duas, natura proprie quid aut digne nos dicturos esse prosecundam dico et tertiam, in creaturam recollectas? mittamus, sed quod de reditu omnium in cam per Disc. Plane video, admodumque admiror rerum sub- D primordiales causas, quantum ipsa dederit, dicturi tilitatem. Nam duae praedictae formae non in Deo, sumus. Sicut in hac secunda inquisitione® maxised in nostra contemplatione discernuntur, et non me intentionis nostrae propositum, Deo largiente, Dei, sed rationis nostrae formae sunt, propter dupli- constitutum est, quaedam dicere de processione cem principii atque finis considerationem; neque in creaturarum ab una et prima omnium causa * Deo in unam formam rediguntur, sed in nostra per primordiales essentias ", ante omnia ab ea, in ea, theoria, quae dum principium et finem consideral, per eam conditas, in diversa rerum genera diverduas quasdam formas contemplationis in seipsa. humanus animus ad Deum perveniet, tum divinam VARIAE LECTIONES. Sic C; et om. AD. Sic CD; A sunt. Sic CD; A unam. Sic C et corr. A; D in eo. Sic AD; C in eam. NOTAE. a C ad marg. adscr. Glosa. Hoc dictum est. propier divinae bonitatis tres coessentiales substan◄ tias. 1 3 sasque formas numerosque in infinitum. Et ne mi- A tiam per successionem per cos, qui ante se erant, in se reris, si quaedam in hoc libro de reditu creatu- ipsos distributam accipiunt, dicunt omnium, quae rarum ad principium sui finemque dicta videris. Processio namque creaturarum earumdemque reditus ita simul rationi occurrunt eas inquirenti, ut a se invicem inseparabiles esse videantur, et nemo de una absolute sine alterius insertione, hoc est, de processione sine reditu et collectione, et conversim, dignum quid ratumque potest explanare. Disc. Disputationis series nil aliud exigit, quam ut post primae quaestionis considerationem ad secundam transeamus. MAG. Universalis itaque naturae, ut jam dictum est, ea forina secunda enitet, quae creatur et creat, et non nisi in primordialibus causis rerum, ut aestimo, intelligenda est. Ipsae autem primordiales rerum causae a Graecis πрwτóτuña, hoc est pri- B mordialia exempla, vel πрoopiopata, hoc est, praedestinationes vel definitiones vocantur; item ab eisdem Oɛīα Oɛkńμata, hoc est, divinae voluntates dicuntur; idéa quoque, id est, species vel formae, in quibus omnium rerum ✦ faciendarum, priusquam essent, incommutabiles rationes conditae sunt, solent vocari. De quibus latius in processu operis dicemus, testimoniisque sanctorum Patrum roborabimus. Et nec immerito sic appellantur, quoniam Pater, hoc est principium omnium, in Verbo suo, unigenito videlicet Filio, omnium rerum rationes, quas faciendas esse voluit, prius quam in genera et species numerosque atque differentias, ceteraque, quae in condita creatura aut considerari possunt et considerantur, aut considerari non possunt prae sui altitudine, et non considerantur et tamen sunt, praeformavit. facta sunt, quinque divisionibus segregari substantiam. Videsne, quanta autoritate divisionis quae originem commendat? Ab ipso enim verbo, hoc est, Dei Filio, qui est fons totius perfectae doctrinaemerito, quia ipse est sapientia, quam omnes sapientes participant per pediscquos suos, hoc est, discipulos, qui cum et in carne viventem viderunt, et docentem audierunt inchoasse commemorat, el per apostolorum successores in doctrina et sapientia immediate, hoc est, nulla alia autoritate interposita, usque ad sua tempora traditam fuisse. Quarum primam, inquit, esse aiunt eam, quae a non creata natura creatam 11 universaliter naturam, et per generationem esse accipientem dividit 13; dicunt namque, Deum per bonitatem fecisse existentium simul omnium claram dispositionem. Et paulo post : Secundam vero, per quam ipsa simul omnis natura, a Deo per crea·tionem esse accipiens, dividitur in intelligibilia et sensibilia; tertiam deinceps, per quam ipsa sensibilis natura dividitur in caelum ac terram; quartam itidem, per quam terra dividitur in Paradisum et orbem terrarum; et quintam, per quam ipse in omnibus veluti quaedam cunctorum continuatissima officina, omnibusque per omnem differentiam extremitatibus per seipsum naturaliter medietatem faciens bene ac pulchre secundum generationem. His, quae sunt, superadditus homo in masculum feminamque dividitur, omnem habens profecto naturaliter extremorum omC nium medietatibus per ipsam ad extrema omnia copulativam propriarum partium proprietatem adunations virtutem. Partem siquidem sui, ut ilem magister alibi ait, cum sensibilibus possidet, in quantum corpus est; partem cum intelligibilibus, in quantum anima: ideoque universam creaturam in se continet. Et paulo post: Hujus rei gratia novissimus introducitur in his, quae sunt, homo, veluti conjunctio quaedam naturalis universaliter per proprias partes medietatem faciens extremitatibus, et in unum ducens in seipso, 11 3. Sed priusquam ad primordialium causarum theoriam perveniamus, visum est mihi, sententiam venerabilis Maximi de divisione omnium, quae facia sunt, huic disputationi nostrae, si tibi placet inserere. Si enim multiplex rerum omnium divisio, iterumque adunatio, multipliciter demonstrata fuerit, ad cognitionem principalium causarum, quae principaliter a Deo conditae sunt, patefacta via facilius apparebit; praesertim cum ipsius divisio a nostra praedicta a divisione in nullo discrepare videatur, excepto quod ille sensibilem creaturam, quam tertiam formam naturae posuimus, quoniam in ea maxime causarum effectus apparent, in tres species subdividit, quartamque nostram a prima non discernit, sicut sequentia demonstrabunt. Quam subdivisionem sensibilis creaturae ad materiem nostrae quaestionis tertiae, prout Deus dederit, reservabimus. Tricesimo et septimo capitulo de Ambiguis Sancti, inquit, qui multa divinorum mysleriorum ex his, qui pedisequi et ministri fuerunt Verbi, et inde 10 immediate eorum, quae sunt, eruditi scien- bus sonis, componunt. Ut ad Deum, utpote causalem D multo secundum naturam a seinvicem distantia spatio. Extremitates hic vocat invisibilem sensibilemque creaturam, quae a se invicem veluti longissimo spatio naturali differentia discrepant. Sunt enim naturarum conditarum duo extremi termini sibimet oppositi, sed humana natura medietatem eis praestat; in ea enim sibi invicem copulantur, et de multis unum fiunt. 4. Nulla enim creatura est, a summo usque deorsum, quae in homine non reperiatur. Ideoque officina omnium jure nominatur; in ea siquidem omnia confluunt, quae a Deo condita sunt, unamque harmoniam ex diversis naturis, veluti quibusdam distanti 1 patris Maximi verba considerantes videamus. omnia unitate congregante ex propria prius divisione A principium, totiusque adunationis finis, praedicti inchoans, ac deinde per media connexione ordineque progrediens, in Deum acciperet finem ipsius ex omnibus factae per unitatem ascensionis excelsae, in quo non est divisio. Hucusque praedicti venerabilis magistri non continuatim2, sed quibusdam intermissis, verba introduximus, incipientis quidem eorum, quae facta sunt, substantiae divisionem a summa omnium causa, et in homine, qui ad imaginem et similitudinem Dei factus est, universalis substantiae differentias terminantis. Homo siquidem, ut diximus, iterumque saepissime repetemus 3, in tanta naturae conditae dignitate creatus est, ut nulla creatura, sive visibilis sive invisibilis sit, quae in eo reperiri non possit 3. 6. Non enim, ut praediximus, recta ratio de divisione permittit absolute tractare, et analyticam intermittere, sed de 10 ambobus connexim veritatem jubet consulere. Ait ergo ex propria divisione iuchoans, ac si aperte diceret: quoniam substantiarum divisio, quae a Deo sumpsit exordium, et gradatim descendens, in divisione hominis in masculum et feminam finem constituit; iterum earundem substantiarum adunatio ab homine debuit inchoare, et per eosdem gradus usque ad ipsum Deum ascendere ; in quo, ut ipse ait, non est divisio, quoniam in eo omnia unum sunt. Incipiet ergo ab homine naturarum adunatio, per Salvatoris gratiam, in quo, ut 5. Est enim ex duabus conditae naturae universa- B ait Apostolus ", non est masculus neque femina. libus partibus mirabili quadam adunatione compositus, ex sensibili namque et intelligibili, hoc est, ex totius creaturae extremitatibus conjunctus. Nil quidem inferius est in natura rerum, quam corpus, et nil superius, quam intellectus, teste sancto Augustino in libro de Vera religione, sic dicente ": Inter mentem nostram, qua ipsum intelligimus Patrem, et veritatem, per quam ipsum intelligimus, nulla interposita creatura est. Quibus verbis sanctissimi Patris datur intelligi, humanam naturam etiam post praevaricationem dignitatem suam non penitus perdidisse, sed adhuc obtinere. Non enim dixit magister, nulla interposita creatura erat, sed nulla interposita est. Non ergo etiam in languoribus nostris Deum penitus deserimus, nec ab ipso deserti su C 11 quando humana natura in pristinum restaurabitur 11 statum. Nam si primus homo non peccaret, naturae suae partitionem in duplicem sexum non pateretur, sed in primordialibus suis rationibus, in quibus ad imaginem Dei conditus est, immutabiliter permanereta. Quod his verbis praedictus Magister aperit; dicit enim Hujus rei gratia novissimus introducitur in his, quae sunt,homo, veluti conjunctio quaedam naturalis universaliter per proprias partes medietatem faciens extremitatibus, et in unum ducens in seipso, multo secundum naturam a se invicem distantia spatio; ut ad Deum, utpote causalem omnia unitatem congregante, ex propria prius divisione inchoans, ac deinde per media connexione ordineque progrediens in Deum acciperet finem ipsius ex omnibus factae per unitatem ascensionis excelsae, in quo non est divisio 13. Ipsam nullo modo pendentem videlicet " adversus primordialem rationem ipsius circa generationem hominis divini propositi secundum masculum feminamque proprietatem. In ipsa circa divinam virtutem impassibilissima copula ubique naturae extenturus, ita ut ostenderet 15, futurum hominem secundum divinum propositum solummodo secundum masculum et feminam 16 appellationem " non dividendum; per quam rationem primitus etiam factus est; in ipsis nunc existentibus circa eum sectionibus non divisus propter ipsam perfectam adunationem ad propriam rationem, per quam subsistit. In his verbis apertissime insinuat divini consilii propositum erga hominis conditionem, Ꭰ si eum peccaturum non praenosceret. Homo namque solummodo esset in simplicitate suae naturae creatus, eoque modo, quo sancti Angeli multiplicati sunt, intellectualibus numeris multiplicatus 18. Sed VARIAE LECTIONES. mus, dum inter mentem nostram et illum nulla interposita natura est. Lepra siquidem animae vel corporis non aufert aciem mentis, qua illum intelligimus, et in qua maxime imago Creatoris condita est. Videsne igitur, quomodo omnium substantiarum divisio in humana natura terminatur? DISC. Plane video, multumque nostrae naturae inter omnia, quae facta sunt, dignitatem admiror, dum in ea veluti quandam omnium creatarum substantiarum mirabilem compositionem, praedictis rationibus suasus, perspicio. MAG. Itaque quoniam clare vides divisionem naturalem omnium, a Creatore et creatura inchoantem, et in homine, qui in summitate divinae operationis veluti in senaria quadam perfectione conditus est, desinentem; jam nunc substantiarum omnium adunatam collectionem ab homine inchoantem, et per hominem ascendentem usque ad ipsum Deum, qui est totius divisionis 17 1 Sic CD; A congregantem. 2 Sic CD; A continuitatem. Sic AC; D repetamus. Sic AD; C sive visibilis sive intelligibilis. Sic CD; A possel. Sic A; CD dicens. Sic CD; A deseruimus. Sic C; A creaturarum substantialium; D creaturarum substantiarum. 9 Sic CD; A est conditus 10 Sic CD; de om. A. 11 Sic CD; A ut ait amplius. 13 Sic CD; A restauratur. 13 Veluti conjuncio— divisio om. ABCD; addidi ex Joannis Scoti versione Ambiguorum S. Maximi. 14 Pro pendentem videlicet C pendet quippe, D pendit quippe. 15 Sic CD; A corr. ostenderetur, 16 Sic D; et versio C feminam muscufumque. Sic D; C appellatione. 18 Sic CD; A multiplicaretur. NOTAE. a Ea, quae jam de divisione sexuum cet., Maximo duce, disputantur, a veritate recedere, jam supra col. 509 sqq., ubi J. Scotus eandem doctrinam exposuit, monuimus. Cf. de Joanne Scoto commentatio supra typis excus. § 50 col. 75, |
