cede potius quam munere pascebatur, nequaquam A Christo Jesu. Orat pro illis ut et secundum præsendatum, sed fructum se quærere fatetur. Unde et subdit protinus dicens: Habeo autem omnia et abundo, repletus sum autem acceptis ab Epaphrodito quæ misistis in odorem suavitatis hostiam acceptam, placentem Deo. Quoniam omnia recepi quæ à vobis missa sunt, magis autem et ampliora suscepi, quæ per Epaphroditum a vobis fuerant missa, ostendens quoniam et multas illis refert gratias pro quibus dederunt, propositum illorum plus præhonorans quam illa quæ missa sunt. Orat autem pro illis ut sacrificium boni odoris illa ipsa ante Deum appareant quorum recipit quidem propositum, retribuit vero eis illam, quæ a se erat, gratiam. Deus autem meus impleat omne desiderium vestrum secundum divitias suas in gloria in

tem vitam omnis illorum necessitas a Deo impleatur nullam minorationem iisdem sustinentibus. Deo autem et Patri nostro gloria in sæcula sæculorum,amen. Quoniam pro omnibus Deo Patri gloriam referre dignum est. Salutate omnem sanctum in Christo Jesu. Salutant vos qui mecum sunt fratres. Salutant vos omnes sancti maxime qui de Cæsaris domo sunt. Salutat quidem omnem sanctum apud illos, salutat etiam eos, et ab illis fratribus qui secum sunt et ab omnibus qui Romæ sunt sanctis ut dicat fidelibus, et sunt de Cæsaris domo, erant enim qui exinde crediderant et super omnibus adjicit sibi consuetum finem epistolis imponens. Gratia Domini Jesu Christi cum omnibus vobis.

LIBER VICESIMUS.

EXPOSITIO IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES.

ARGUMENTUM.

B

C

vero in subsequentibus eam facere narrationem, quæ per partes esse videntur, eo quod illa quæ ad argumentum epistolæ pertinebant in his sufficienter patefacta sunt.

CAPUT PRIMUM.

illi firmiter credendam.

Scribit Colossensibus beatus Paulus sicut scripsit Ephesiis, quos antequam scriberet non viderat. Ostendit autem hoc ipse in suis scriptis: quando quidem dicens, audientes fidem vestram in Christo et charitatem quam habetis in omnes sanctos. Quando Captata benevolentia, auctoritatem Evangelii inducit, vero scribit, volo autem vos scire quale certamen habeam pro vobis et his qui in Laodicia sunt,et quotquot non viderunt faciem meam in carne. Est autem argumentum epistolæ tale. Consuetudo illi est, ubicunque vel ad quoscunque scribit, quos ante non viderat, illa quæ secundum Christum sunt extollere, et ostendere illorum magnitudinem, qui per eun directi sunt, eo quod nec possibile erat aliter magnum quid et utile ostendi illis, qui illam sectantur fidem quæ in eum est, hoc vero in loco non solum secundum hunc modum necessarium sibi hanc esse perspiciebat rationem, sed propter illos qui ex circumcisione erant, qui omni in loco peragrantes illos qui ex gentibus crediderunt, persuadere properabant, et cum illa fide quam in Christo habent etiam illis [legis] custodirent decreta, quia ergo et ad Colossenses venerant et paulo minus aliquibus illorum suaserunt ut legitimis inservirent decretis, nam dum ostendit illorum eminentiam quæ a Christo directa sunt, infirmam utique ostendebat esse legem, superfluam, simul et vanam ejus diligentiam et custodiam esse ostendens. Utraque ergo ex causa ita scribit, una quod apta illi esse poterat talia imprimis scribenti, altera quod illorum causa qui erant ex circumcisione extollere illa properabat quæ sunt secundum Christum, sicut et conveniens erat magnitudinem eorum quæ sunt gesta explicans. Deinde et post hoc evidenter exhortatur, ut suadenter ab illis qui talia eos docere præceptant omni ex parte pronuntians, quod non sit illis ultra necessaria legis custodia: et post hoc ad exhortationem egressus super multis et necessariis rebus omnibus illis loquitur: inchoabimus

D

Paulus servus Christi Jesu per voluntatem Dei et Timotheus frater his quæ sunt Colossis sanctis et fidelibus fratribus in Christo Jesu. Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro. (Ambr.) Hanc consueta epistolæ præscriptionem faciens incipit hoc modo. Gratias agimus Deo et Patri Domini nostri Jesu Christi semper pro vobis orantes,audientes fidem vestram in Christo Jesu et dilectionem quam habetis in omnes sanctos. Sic et illam epistolam quam ad Romanos scripsit a gratiarum actione inchoavit scribere eis. Adjicit autem in hac pro vobis orantes, ostendens quoniam non pro quibus crediderunt tantum gratias agit, sed et pro residuo tempore orat. Quæ est autem oratio ejus? propter spem quæ reposita est vobis in cœlis, ita ut assequi possitis cælestia bona, quorum custoditur vobis spes firma, si tamen illa quæ a vobis sunt concurrerunt, et ostendens quoniam non aliud quid dicit, præterquam illam quam cognoverunt, quam ante audistis in verbo veritatis Evangelii,qui venit în vobis. Dico autem ista quæ cognovistis cum veritate Evangelii suscipientes doctrinam ad majorem exhortationem eorum, ostendens quoniam non soli illi ista præter cæteros cognoverunt homines, alioquin et magis eos continere in fide poterat, quod illa pietas quæ ab omnibus in commune tenetur, etiam ab his teneatur sicut in omni mundo, et rei magnitudinem ostendens, et est fructificans et crescens. Non solum, inquit, cognitum est illis qui in omni sunt orbe, sed et Evangelium suscepit per singulos dies. Deinde ut ne videatur Evangelii quidem cognitio communis illis esse cum omnibus sicut dixit in omnibus. Ne

ergo illi æstimarent quod Evangelium non ad aug- A ctorum collegio esse pronuntiavit, cum essetis álieni mentum apud omnes consequitur adjicit: Sicut in a pietate et idolorum eratis sectatores. Nam quod robis ex ea die qua audistis et cognovistis gratiam Dei dixit in lumine, ut dicat per suam cognitionem, et in veritate. Cognovistis, inquit, vos pietatem sicut quod dixit qui dignos vos habuit, hoc est, dignosesse et omnes, augmentum etiam suscepit omni in loco pronuntiavit, et quod illud est lucrum sanctorum per singulos dies: sicut et apud vos sic omni in loco jungantur collegio. Qui eripuit nos de potestate teneEvangelium vim suam obtinet et augmentum per brarum et transtulit in regnum filii dilectionis suæ. singulos accipit dies, et apud vos et apud omnes qui Non solum, inquit, abstulit vos ab errore et dœmosunt in orbe terrarum, hoc autem sufficiens erat hos num potentia, sed et participes vos pronuntiavit et adhortari et suadere ut in fide manerent, si tamen regni esse Christi. Nam quod dicit, transtulit in recum consensu omnes hæc vera esse cognovissent. gnum filii charitatis suæ, hoc dicit, sicut et alio loco : Deinde indicat et a quo sint docti. Sicut didicistis Si sustinemus, et conregnabimus (II Tim. 1). Unde ab Epaphra charissimo conservo nostro qui est fidelis bene quia non dixit, filii tantum, sed filii charitatis pro vobis minister Christi Jesu; qui etiam manifestavit sua; nec enim participes regni Dei verbi efficimur, nobis dilectionem vestram in spiritu. Evidenter enim quo enim fieri potest ut universitatis opifici jungain hisce ostendit, quoniam ab Epaphra Evangelium B mur? sed suscepto homini dicit, cujus et participasusceperunt, quem et justa ratione laudavit, venera- bimus honori propter naturæ similitudinem quando bilem illis exhibens, quem etiam commendavit illis, affectum erga eum ipsis operibus ostendere valuerieo quod nota sibi fecisset illa quæ de illis erant, mus. (Aug.) Quod dictum est filii charitatis suæ. sciens quoniam necessarium quidem et utile est ad nihil intelligatur, quam filii sui dilecti, quia filii poplenum, ut venerabilis et desiderabilis sit discipulis stremo substantiæ suæ. Charitas quippe patris quæ magister: maxime autem erga hunc aptissime illud in natura est ineffabiliter simplici, nihil est aliud fecisse videtur, ita ut deceat eos cum multo affectu quam ejus ipsa natura, ac per hoc filius charitatis persistere in ejus doctrina in his, et sequestrata lege ejus, nullus est alius quam qui de substantia ejus est tradiderat illis Evangelium itaque non laudasset genitus, unde et filium charitatis eum vocavit, eo ejus doctrinam, si non hoc modo fuisset affecta: quo quod non secundum naturam est filius, sed charitaenim fieri poterat in his qui docebat illa non debere tem filiorum adoptionis est assecutus. (Ambr.) Per custodire. Deinde quod dixit semper pro vobis oran- omnia enim propositum habet illa quæ secundum tes, etc., resumens dicit: Ideo et nos ex qua die audi- Christum sunt ostendere magna, sicut et in arguvimus non cessamus pro vobis orantes et postulantes mento prædiximus et comprobare properat illorum. ut impleamini agnitione voluntatis ejus in omni sa-C magnitudinem quæ ab eo correcta sunt. Unde et de pientia et intellectu spiritali, ut ambuletis digne Deo suscepto homine disputat quasi de primitiis nostris, per omnia placentes, in omni opere bono fructificantes et quia provisor nobis bonorum exstiterit multorum, et crescentes in scientia Dei, in omni virtute confortati Unde et adjicit : in quo habemus redemptionem ét secundum potentiam claritatis ejus in omni patientia remissionem peccatorum. Per ipsum enim omnem et longanimitate cum gaudio. Per omnia optasse illis peccatorum securitatem sumus assecuti. Dicit autem bona videtur sub specie orationis, edocens eos illa futurum statum, in quo per resurrectionem effecti quæ eis conveniebant : dicit autem quoniam ex quo natura nostra Immortali exstante peccare ulterius illa quæ de vobis sunt audivimus sine dilatione ora- non poterimus, tale est et illud quod ad Ephesios dibamus, ut omni sensu spiritali repleti cognoscere ctum est, ita ut simus sancti et immaculati. Deinde dipossitis Dei voluntatem, digne ei conversantes et per cit et illam dignitatem quæ erga eum est. Qui est omnia placere ei properantes: ita et boni actus imago Dei invisibilis primogenitus omnis creamultiplicantur in vobis per singulos dies cum Dei turæ. Fides vero catholica quæ inter creatorem cognitione, qui poterit vos secundum suam poten- creaturamque distinguit nullam patitur in his duotiam respicientes ad se sua replere patientia, ita ut bus nominibus intelligendi difficultatem, unigenipossitis ferre patienter universa illa quæ tristitia Dtum eum accipiens secundum id quod scriptum est: sunt, ita ut gaudium habeatis in illis propter illam In principio erat Verbum et Verbum erat apud mercedem quæ vobis in futuro sæculo pro his est Deum, et Deus erat Verbum (Joan. 1). Primogenitum retribuenda, hoc quidem, ut dixi, optasse se ei dixit, autem universæ creaturæ secundum id quod Apostoet in eo dum dicit illa quæ orationis sunt docet eos lus ait: Ut sit ipse primogenitus in multis fratribus diligentiam convenientium adhibere, sumens verò et (Rom. vin), quos ei pater ad fraternam societatem gratiarum actionem quam pro eis impleverat initium non æqualitate substantiæ, sed adoptione gratiæ gesumit doctrinæ sicut in Ephesiorum fecit epistola, neravit ut Jesus Christus et Unigenitus sit secunubi sub specie gratiarum actionis illa quæ sunt do- dum id quod Verbum Dei est, Deus apud Deum pagmatum eos visus est instruxisse, propter quod di- riter incommutabilis et pariter æternus,non rapinäm cit: Gratias agentes Deo Patri qui dignos nos fecit in arbitrans esse se æqualem Deo, et primogenitus ompartem sortis sanctorum in lumine: Hæc, inquit, nis creaturæ secundum id quod in ipso condita postulamus ante omnia gratias agentes Deo pro vo- sunt omnia in cœlis et in terra, visibilia et invibis, quoniam dignos vos per suam cognitionem san- sibilia. Bene invisibilis adjicit, non quod sit et vi

sibilis Deus, sed ad ostensionem magnitudinis, si A Scripturæ. Est quidem quando et in tempore utitamen in isto quasi in imagine invisibilem illam tur nominis hujus translatione, sæpe autem et honaturam videmus, eo quod copulatus est Deo noris causa. Etenim beatus David quæ ad se facta verbo et judicabit omnem orbem terrarum, appa- fuerant commemorans in quibus promisit illos qui rens ipse secundum suam, ut fas est, naturam in successione ejus sunt, ad familiaritatem suam refuturo sæculo cum magna gloria, veniens de cœlo cipere, quasi ipso Deo dicente ita ait : Ipse invoin magnis ordinem nobis retinet, evidenter, quo- cavit me, Pater meus es tu, et ego primogenitum poniam omnes in eum quasi in imaginem quamdam nam eum (Psal. LXXXVIII). Non hoc dicente Deo, divinam conjicimus naturam, in qua refertur ma- quoniam unumquemque eorum cæteris tempore priognitudo illorum, quæ efficiuntur non visibili naturæ rem faciam sed quoniam plurimum illis feram judici auctoritatem reputantes. Demiratus sum au- auxilium. Apostolus vero ad Hebræos manifeste hoc tem illos qui in divinam naturam hoc susceperunt, idem ostendit sic dicens: Sed accessistis ad Sion qui primum quidem non viderunt, quoniam et bea- montem, et ad civitatem Dei vivi, Jerusalem cæletus Moyses de homine dicit, quoniam in imaginem stem, et multorum millium angelorum frequentiam Dei fecit eum (Gen. n), et beatus Paulus: Vir qui- et Ecclesiam primitivorum adscriptorum in cœlo dem non debet velare caput, imago et gloria Dei B (Hebr. XII), ut dicat, illorum qui multo honore diexstans (I Cor. xi), quod nunquam de hominibus di- gni habiti sunt. Non enim vult dicere, aliquos anctum fuisset, si divinæ naturæ proprium erat. Deinde teriores esse aliorum filiorum. Et alibi: Filius meus neque illud prospexerunt, quoniam omnis imago primogenitus Israel (Exod. IV), hoc est honodum ipsa videtur, illud ostendit quod non videtur. rabilis mihi. Nam erant et alii ante Israel, qui filioFieri ergo potest ut talis fiat imago, quæ non vide- rum Dei nuncupatione digni fuerant habiti. De quitur, cum sit evidens quoniam imagines propter hoc bus Moyses dicit: Videntes filii Dei filias hominum fieri consuetæ sunt apud illos qui aut honoris aut quod essent pulchræ, acceperunt sibi ex omnibus quas affectu gratiæ easdem faciunt, ita ut recordatio sit elegerunt(Gen. vi), sic et in hoc loco, quod dixeeorum qui non videntur illis qui tamen videre pos- rat, primogenitus totius creaturæ, hoc est, super sunt. Deinde adjicit : Primogenitus omnis creaturæ. omnem creaturam honorabilis. Siquidem dixisset Hinc maxime quidam valde prudentium de divina absolute primogenitus, honorabilem tantummodo dinatura dicit illud, quod dixit, imago Dei invisibilis, cebat. Nam quia adjecit omnis creaturæ, illum deastruxerunt, quasi quia non possit, primogenitus signavit qui ab omni honoratur creatura. Nam is, erga humanitatem aut videri, aut recipi, cum con- qui secundum carnem est Christus et tempore, C veniens esset eos perspicere, quoniam non potest primogenitus dicitur veraciter totius creaturæ, quæ hoc, vel maxime aptari divinæ naturæ ; si enim in illum facta est, de qua beatus Paulus hoc in loco sicut creatura primogenitus esset primo creatus de- videtur dixisse. Unde et illud quod dixit primogebuerat utique dici : si autem genitum aiunt, multa nitus totius creaturæ, interpretans addit: Quia in dicti ipsius diversitas esse videbitur, si tamen is ipso condita universa. Non dixit per ipsum, sed in qui non est creatus creaturarum primogenitus esse ipso. Nec enim de prima dicit creatura, sed illam dicatur. Nam primogenitus qui dicitur illorum utique creaturæ separationem, quæ in eo facta est, secundici poterit primogenitus qui similitudinem illam dum quam omnia dudum dissoluta in unum sunt quæ ad eum est necessario servare videntur, et hoc consensu perducta, sicuti et alibi dicit. Recapituostendit Apostolus evidenter dicens ad Romanos: lari omnia in Christo. Quæ in cœlis sunt et quæ suQuoniam quos præscivit et præordinavit conformes per terram. Propter hominum etenim malitiam omfieri imaginis Filii sui,ut sit ipse primogenitus in mul- nis ut ita dixerim creatura disrumpi videbatur. tis fratribus (Rom. vII), evidenter fratrem eum pri- Avertebant enim se nobis angeli et omnes invisibiles mogenitum esse dicens eorum, et qui conformes virtutes, propter indevotionem nostram, quam erga illi sunt propter similitudinem illam, quam a Deo, Deum exercebamus. Insuper etiam et nos ipsi morte habent, justa ratione eum sibi adscribunt primoge-solvimur, ex qua accedebat animam separare a cornitum, utpote supereminentem secundum hanc rationem etenim illic non dixit conformes Filii, sed imaginis Filii. Imaginem Filii visibilem naturam evidenter dicens, sed interrogant quemadmodum susceptus homo primogenitus potest videri totius creaturæ, cur non sit ante omnem creaturam, sed ut esset, in novissimis accepit temporibus. Non intelligentes quoniam primogenitus non tempore dicitur solum, sed et præ honoratione frequenter, eo quod primogenitus dicitur veraciter illorum qui post illum geniti fuerint, ille tamen qui prior fuerit natus hunc sequitur necessario ut et præhonoretur, sicuti et naturæ ratio et lex divinæ egit

:

D

pore, etenim et omnis connexio creaturæ hinc solvebatur: fictus est enim homo a principio quasi aliquod animal cognatione omnibus junctum, eo quod corpus quidem generaliter ex omnibus consistebat, id est, ex quatuor elementis : anima vero ad invisibiles vitrtutes propinquitatem habere videbatur, una vero quædam universorum copulatio ex hinc fieri videbatur omnibus in idipsum concurrentibus, ita ut et uno consensu Deo redderent debitam culturam cum cauta sollicitudine, omnes etiam illas quæ illus legibus consentanea erant obtemperare properabant, quia propter peccatum facti sumus mortales, anima etiam a corpore separabatur. Sol

vebatur hinc propinquitatis copulatio, ita ut nec ul- A quam implere videntur : habent autem et aliquam tra existimarent invisibiles virtutes aliquam sibi no- significationem dignitatis illius, quæ est ad illos, eo biscum esse communionem secundum corporis no- quod susceperunt, ut invisibiles emineant. Et alii stri diligentiam, adjecto illo quod et odibiles Deo quidem eminent aeri, alii vero soli, alii autem lunæ, eramus contemplatione peccati, qui etiam et aver- alii vero stellis : alii etiam stellis aliquibus, ut comtebat se a nobis. Unde et hi, qui insistebant visibi- moveant omnia secundum impositum sibi a Deo terlibus naturis, et commovebant eas pro nostra utilitate minum ad hoc ut omnia consistere possint. Princisecundum positum sibi terminum, nolebat ultra ea patus et potestates hinc dicebantur eo quod princiimplere, si non promissione percepissent quod om- pare et potestatem exercere alicujus negotii accepenia aspera solverentur. Cessavit etiam mors et cor- rant potestatem, sicut et Ephesiis scribens de diaruptio omnibus ad unum consensum redintegratis, bolo dicit: Secundum principem potestatis aeris spisicuti ad Romanos scribit: Vanitati enim creatura ritalis (Ephes. I, 1); et apud Daniel : Princeps Persubjecta est non volens, sed propter eum qui subjecit sidis restitit mihi, et princeps vester (Dan. x), illum eam in spe, quoniam et ipsa creatura liberabitur a angelum qui pro illis sollicitudinem expendit sic servitute corruptionis in libertatem gloriæ filiorum Dei evocans. Unde dilatavit sensum, sedes, dominatio(Rom. vIII). In nostra igitur renovatione secundum B nes et principatus, et potestates dicens, id est, ipquam et omnium redintegratur connexio, cujus pri- sum varie dicens. Si, inquit, et aliquid quod domimitiæ sunt his qui secundum carnem Christi, in quo netur, sive dominium sibi vindicet, sive principatum optima quædam et, ut ita dixerim, compendiosa teneat, sive potestatem exerceat, quomodocunque omnium recreatio efficietur, sicut beatus Paulus di- quis dicere voluerit de tributa illis a Deo potestate in cit, si qua in Christo nova creatura, antiqua trans- ipso sunt omnia creata. Tædiantes etenim primum ierunt, et ecce omnia facta sunt nova omnium propter homines, et suum opus pro nobis perficere enim ultra existentium in incorruptibilitatem omni- nolentes, nunc cum alacritate omnia perficiunt, probus salvabitur consensus, et concordia, et connexio, prietatem illam naturæ nostræ, quæ ei unita est veet ultra diligent nos etiam invisibiles virtutes ut- nerantes, quam neque adorare dubitant, propter pote familiares Dei. Bene ergo dixit in ipso creata eam quæ inest ei naturam futuro sæculo, eo quod sunt omnia, non solum quia per illa quæ erga eum omnia copulationem quamdam in se rediens collifacta sunt futurorum assecuti sumus promissionem, gavit, eo vel maxime tempore, quo omnis solveretur sed quoniam et perfecta omnibus copulatio in illo corruptio, et mors, et quoniam videbatur insuadicustodietur propter inhabitationem divinæ naturæ, bile esse quodammodo de homine dicto quod in eo ita ut nihil possit scissum ultra habere ex illis quæ C sint creata omnia, confirmans illud adjicit : communia nobis sunt. Una quidem ex parte diligen- Omnia per ipsum et in ipso creata sunt. (Ambr.) tibus eum omnibus propter familiaritatem illam quam Nolite mirari, inquit, non enim ex se illi est ista diad eum habere potuerunt, quasi ad hominem ex vi- gnitas, sed propter inhabitantem naturam per quam sibili natura et invisibili consistente Deo, altera vero omnia facta sunt, ad quem etiam omnia respiciunt, cum multo timore ad eum conversis omnibus propter quæque facta sunt suum eumdem Dominum esse exiinseparabile Dei verbum, quod inest ei junctum, unde stimantes, et amplius illud augens, et ipse est ante dicens, omnia,adjecit,quæ in cælis sunt et quæ super omnes et omnia in ipso consistunt, ut dicat, ipse terram: et quia incertum erat illud quod in cœlis erat, ante omnes exstans omnia produxit, et in ejus viret quod super terram, uti cum de visibilibus diceret, tute omnia ut consistant habere videntur. (Ser.) Ante aut de invisibilibus eo quod sunt et in cœlo quæ vi- conditionem hujus visibilis creaturæ, spiritales, cœdentur, utpote sol et luna et stellæ, posuit enim illa lestesque virtutes Domini fecisse, quæ pro hoc ipso in firmamento cœli, manifestam faciens ipsam divi- quod scirent se ad tantam beatitudinis gloriam besionem, adjecit, visibilia et invisibilia; hoc est, illa neficio creatoris ex nihilo fuisse productas, perpeet ista omnia conjuncta sunt ulterius et colligata in tuas ei gratias referentes, indesinenter ejus laudibus ipso. Si vero propter cognitionem, sive et propter D inhærerent, nemo fidelium dubitat, nec enim existidignitatem, et quoniam illa quæ visibilia erant magis mare debemus creationis et principii sui principia certa esse videbantur, utpote manifesta exstante fa- ab hujus mundi constitutione Deum primitus inmiliaritate illa, quæ erat ad ipsum hominem, qui choasse, quasi in illis interioribus atque innumeris videtur, prætermittens hoc ad invisibilia transit, eo sæculis ab omni providentia et dispensatione divina quod de illis dictum majus esse videbatur. Evidenter fuisset otiosus, ac tanquam non habens in quos habens hic magnitudinis illorum probationem quæ bonitatis suæ exerceret beneficia solitarius, atque per Christum sunt directa, et invisibiles naturæ in ab omni munificentia alienus fuisse credatur, quod illo acceperunt recreationem. Sedes, sive domina- de illa immensa ac sine principio et incomprehentiones,principatus, sive potestates. Unde non est mesibili majestate satis humile est incongruumque moratus angelorum, eo quod hoc nomen ministratio- sentire, ipso Domino de illis potestatibus hæc dinis significantiam habere videretur: sed sedes et cente quando facta sunt simul sidera, laudaverunt dominationes, et principatus, et potestates dixit, me voce magna omnes angeli mei; qui ergo interquia et ipse vocantur quidem sic a functione illa, sunt creationi siderum ante istud principium in

quo factum dicitur cœlum et terra creati fuisse A renatus. Nam quoniam primogenitum ex mortuis susmanifestissime comprobantur, quippe qui istis om- ceptum hominem vocat, manifestum est, sed et nibus visibilibus creaturis quas videbant ex nihilo quia quasi de uno disputat, et illa, quæ in superiopræcessisse creatorem magna voce referuntur cum ribus sunt, et ista dicta et hic evidenter ex ipsis est admiratione laudasse. Ante istud ergo temporale perspicere sermonibus ; qui autem verba Apostoli principium quod a Moyse dicitur, quoque hujus non recte interpretari attentant et illud, quod dixit, mundi secundum historicum imo Judaicum sen- qui est imago Dei invisibilis primogenitus totius creasum signat ætatem, salvo scilicet nostro sensu, turæ, in divinam suscipiunt naturam, nullo modo quod nos interpretatur omnium rerum Christum nostram interpretationem calumniis poterunt innoesse principium, in quod omnia creaverit Pater se- dare, quibus diximus eum a natura divina ad hucundum illud: Omnia per ipsum facta sunt, et sine manam transire, aut iterum ab humana ad divinam. eo factum est nihil (Joan. 1). Ante istud, inquit, Ge- idipsum enim eos facere necessitas compellit. Illa neseos temporale principium, omnes illas potestates enim quæ in superioribus dicta sunt in divinam accœlestesque virtutes Deum creasse non dubium est, cipere eos naturam res ipsa compellit. Nam hoc quod quas Apostolus per ordinem dinumerans, ita descri- dixit primogenitus ex mortuis, licet ad omnia imbit, quia in Christo creata sunt omnia quæ in cœlis, B probi contendere consciant, nequaquam id in divisive quæ in terris sunt visibilia et invisibilia, sive nam poterunt suscipere naturam. Apostolus vero angeli, sive archangeli, sive throni, sive domi- evidenter ostendens, quoniam et in superioribus nationes, sive principatus, sive potestates, omnia dixerat, primogenitus totius creaturæ, de hoc ipso per ipsum el in ipso creata sunt. De istorum quo- iterum dixit, primogenitus ex mortuis, unde et adjique numero nonnullos principes fuisse collapsos cit: Ut fiat in omnibus ipse primatum tenens. Nam lamentatio Ezechielis sive Isaiæ manifestissime do- quod dixit, non ut causam dixit, sed illa quæ sequecet (Isa. XIV; Ezech. xxv); in quibus principem bantur consuete sibi edixit. Vult enim dicere quod Tyri vel illum Luciferum qui mane oriebatur flebili est per omnia ipse primus, non solum quia inchoasse planctu cognoscimus lamentari. (Amb.) Non est au- resurrectionem videtur, sed quod sit et per omnia tem mirandum si quasi de homine disputans ab hu- primatum tenens. Omnia enim illa quæ in creamanis rebus ad doctrinam deitatis transivit. Hoc turis nominantur, quasi majorem honorem tribuent, enim ostendemus fecisse Apostolum et Philippensi- et quasi interpretans illa quæ superius dixerat, et bus scribentem ubi dicit: Qui in forma Dei ex- aperte illud quod dixerat ostendere cupiens, ait : stans, etc. (Philip. 11). Evidenter ibi Apostolus a di- Quoniam in ipso creata sunt omnia, etc. Quoniam in vinis ad humanam transivit, et quidem quasi de uno C ipso complacuit omnem plenitudinem habitare, et per eodemque omnia dicens. Sed ad Hebræos itidem di- eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per sancens: Locutus est nobis in Filio, quem posuit hære- guinem crucis ejus, sive quæ in terris sunt, sive quæ dem omnium (Hebr. 1). Evidenter de homine id di- in cælis. Plenitudinem Dei Ecclesiam vocat, necnon et cens, cujus et loquelam audivimus, qui suscipit eo- omnia, quasi qui et in omnibus sit et omnia impleat, rum quæ erant dominationem quam ante non habe- et hoc est evidenter discere ex illis, quæ ad Ephesios bat transiit vero ad divinam, ut exinde horum scribens dixisse videtur : et ipsum dedit caput super confirmaret magnitudinem, et iterum recurrit ad omnem Ecclesiam, quæ est corpus ejus, plenitudo humanam, et quidem quasi de uno omnia in illa ejus, qui omnia in omnibus adimplet. Hoc ergo dicit parte epistolæ dicens, hoc et in Evangeliis eumdem quoniam complacuit Deo in eo, hoc est, in Christo Dominum sæpe fecisse invenietur qui in illis sermo- omnem habitare plenitudinem, ut dicat omnem creanibus quæ de se dixisse videtur, quod et cautius turam quæ ab eo repleta est, probavit illi conjungere ; quis recognoscere poterit, si interpretationem no- et hoc idem latius dicens, et per eum conciliare stram decurrere voluerit in illam partem Evangelii omnia in ipso pacem faciens, per sanguinem crucis Joannis, quam super paralytico curato ad Judæos ejus per ipsum, sive illa quæ in terris sunt, sive illa locutus fuisse videtur, sic et hoc in loco memoratus est D quæ in cœlis sunt. Omnia, inquit, in sua morte : hoc divinæ naturæ ut ab illa magnitudine illorum confir- enim dicit sanguinem, et crucem reconciliavit, et met, quæ ergo hominum sunt. (Amb.) Exinde vero conjunxit et illa quæ super terram erant et quæ suiterum recurrit ad hominem dicens: Et ipse est ca- per cœlos eo quod et mortuus est et resurrexit. put corporis Ecclesiæ. Hoc est, istum in quo omnia Exsurgens vero commune omnibus præstitit promiscreata sunt caput ascribit sibi in commune, Eccle- sum resurrectionis et immortalitatis. Omnia autem siacorpus ejus per spiritalem regenerationem effecta, hinc connectuntur ad concordiam, sicut et in supequæ formam habet futuræ resurrectionis, secundum rioribus diximus, et ad illum incipiunt, ut puta conquam communicare ei sperantes et participes ejus cordiæ auctorem : hoc enim dicit in eum optime difieri immortalitatis baptizati quasi formam quam- xit, quoniam per mortem ejus omnia conjunxit, et in dam illorum implentes quorum princeps ipse nobis pace constituit per eam, quæ erga se est, copulatioexstitit. Ea ergo ratione et caput illum ascribimus nem. Evidenter illud, quod dixerat in ipso creata nobis. Unde adjicit qui est primogenitus ex mortuis, sunt omnia, quæ in cœlis sunt, et quæ super terram, noc est, ante omnes resurgentes primus in illa vita hoc in loco iterasse videtur : et caute comprobabit,

: