B. RABANI DE INVENTIONE LINGUARUM
Ab Hebræa usque ad Theodiscam, et notis antiquis.

Primo omnium litteræ Hebraicæ linguæ a Moyse inventæ sunt, et ab Esdra post illorum captivitatem et reversionem eorum renovatæ sunt: quarum elementa figurarum subtus, ut invenire quivimus, adnotata habemus, earumque summa viginti duarum constat litterarum.

thau

sin

the TCOMPisy

Litteras vero Græcas in primis Cadmus Agenoris filius, a Phoenice veniens, in Græciam nonnullas attulit post quem aliquantas alii adjecerunt, quæque ad numeros faciendos habiles habentur; earumque litterarum cum quibus scribi potest summa ad viginti quatuor pervenit. Cæteri characteres tres adjuncti sunt, ut ad millenarium numerum perveniri possit.

nota num episimom.

AbB&T dAeƐ SzZeHth

II.

iota kappa lauta

III.

IV.

V.

VI.

VII.

xi o vel u brevis

VIII.

IX.

LX.

psi

LXX.

LXXX. XC. C. o longa nota ennacosO

↑ " °ØTT

CCC. Latinas namque litteras Carmentis nympha, Evandri mater, quæ alio nomine Nicostrata dicebatur, invenit et in Italiam eas prima attulit, et postmodum Græcas litteras tres adjecerunt Latini propter necessitatem quia nonnulla verba necesse habuerunt, sicut in Græcis habentur, loqui, ut est XPE, Ymnus, ac Zelus, et reliqua : et eas cum summa cautela decrevi vobis conscribere.

a be ce de e ef ge ha i ka el em en 0 pe qu er es te u ix oy zeta A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z Litteras etiam Æthici philosophi cosmographi natione Scythica, nobili prosapia, invenimus, quas venerabilis Hieronymus presbyter ad nos usque cum suis dictis explanando perduxit, quia magnifice ipsius scientiam atque industriam duxit ; ideo et ejus litteras maluit promulgare. Si in istis adhuc litteris fallimur, et in aliquibus vitium agemus, vos emendate.

alamon.

becha.

chatu.

delfoi.

effothu. fonethu. garfou. hetmu.

a b c d Dc H + A 8 3 bh q O

lofitu. kaitu. lethtu. malathi. nabalech. ozechi. chorizecb. phitirin. salathi. intalech.

Litteras quippe quibus utuntur Marcomanni, quos nos Nordmannos vocamus, infra scriptas habemus : a quibus originem, qui Theodiscam loquuntur linguam, trahunt. Cum quibus carmina sua incantationesque ac divinationes significare procurant qui adhuc paganis ritibus involvuntur.

asc. birith. chen. thorn. ech.

fech. gibu. hagalc. his. gilc. lagu. man.

not.

othil. perc. chon. rehir. sugil. tac. hur. halach. buyri. ziu. u

1 J K P K q ч r R f Jt A¤D = 11y Ÿz T.

AUG, Augustus. BM. bonæ memoriæ. DM. domus mortui. PM epistolam misit. FR, forum. GCS. Gaius Cæsar. IMP. Imperator kalendas. IAN. Ianuarias. MCS. Marcus Cæsar.NC. Nero Cæsar. OOP. Oppidum. PRS.præses. Spræses. T Quintinus.Rex. SN. Senatus. TIB. Tiberius. VAL, Valerius. Xynodus. YMN. ZEN.

Ymnus.

Istiusmodi genus descriptionis Notæ Cæsaris appellatur, quod cum litteris, quæ antiqua manus appellatur, perficitur cum quis Romanorum in ædificiis, parietibus, vel in turribus, aut in monumentis saxeis ob memoriam sui suorumque aliquid litteris commendare scalpendo curaverat, eas cum punctis et titulis obligabat, ne statim quis ignarus legere posset, ut supra in paucis ostensum est.

AEIO V.
: ¦ : :::

NC P.TV:RS: SB:: N F:CR.CH.
CLRSQ::: M: RT R·S.

Genus vero hujus descriptionis tam quod supra cum punctis V et vocalibus, quam subtus cum aliis vocalibus quam solitum est, informatum continetur, fertur quod sanctus Bonifacius archiepiscopus ac martyr, ab Angulsaxis veniens, hoc antecessoribus nostris demonstrarit: quod tamen non ab illo in primis cœptum est, sed ab antiquis istiusmodi usum crevisse comperimus.

B. F. K. P. X.

KBRXS.XPP.FPRTKS.TKRP. KNSBR. SBFFKRP. BRCHKTFNENS. SCFPTRP. RFGNK. XTDFCXS. BXPF. FELICITER, A.

Litteræ enim monogrammæ scriptæ nonnullis in locis inveniuntur, ubi pictura cum museo in pariete imaginis aut in velis, vel alicubi aliter facta fuerit, ibi eorum nomina cum congerie litterarum, unum characterem pictores facere soliti sunt, quod monogramma dicitur: quorum significatio subtus per pauca adnotata monstratur.

BEATI RABANI MAURI

FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINI ARCHIEPISCOPI

OPERUM OMNUIM ULTIMA PARS. CARMINA

Studio CHRISTOPHORI BROWERI primum in lucem edita et scholiis illustrata ».

CHRISTOPHORUS BROWERUS LECTORI.

En tibi, amice Lector, Rabani versus ex vespillonum manibus extorti, quos et probato et pervetusto ms.. cujus tamen possessor latere voluit, renatos, tanquam a Libitina vel inferis reducere et domino suo restituere visum est. Libri membranacei, sed male excepti, inscriptio erat : Versus Hrabani de diversis XIV : ord. XIX. Quæ manifesta velut queixλons et compilate bibliothecæ indicia. Interim rogatis undiqne ad hæc mutila poemata sananda auxiliis, exigua ab eruditis adhuc spes affulsit. Unde licet in præsentia, juxta Catonis dictum, exhibere nequeam quod neque aceat neque muceat, in triduo proximo tamen, ut ille loquitur, Viri boni arbitratu, Rabani pietatem et sapientiam ceu vinum, degustes licebit. Vale et frueri.

III. ORATIO MAURI AD DEUM. Omnipotens genitor, qui rerum es maximus auctor, Nate coæqualis, Spiritus atque Dei.

A Unus natura, personis trinus et ipse,
Vivificans cuncta, vita beata Deus.
Respice me miserum, flenti et miseratus adesto,

SCHOLIA CHRISTOPHORI BROWERI.

noris Latialium cygnis moleste etiam obstrepat. Sed memineris velim id temporis vixisse Rabanum quo cum neque teneretur quibus legibus apte sonarent metra, neque curaretur quibus verbis sententiisque vestirentur, abunde creditum est servitum arti, dum intelligeretur quid dicerent : lausque ingeniorum fuit prima, sapientiæ studiis non remissis, intermicans vitæ integritas et morum innocentia.

SCHOLIORUM HORUM RATIO.

Arcta hinc nobis via sæpius incedendum, quod in tenebris illius ætatis facile prospectus adimatur, et hominum rerumque memoria, quibus tituli poematum serviunt, aut obscurata sit aut certe vehementer implicata. Cæterum recondita non ita sunt poetæ nostri sensu, quin sine nobis perspici et a quolibet intelligi queant. Itaque pressius et parcius scholia, more veterum dabimus, cum jam nobis haud liceat esse tam disertis, qui musas colimus severiores. Ad Paschalem papam. Paschalis, clari nominis et egregius munificentia pontifex, septennium ab anno 817 sedit, et Lotharium, Ludovici Pii filium, diademate ornavit. Mature igitur Rabanus carmina ludere exorsus, primæ suæ paginæ vindicem Paschalem assumpsit.

Ad Gregorium, etc. Hic Gregorius IV est, cujus pontificatui initium dant ad annum Christi 842. Baronium haud piguit Gregorio laudem astruere ex hoc poemate, quod acrostichide de S. crucis laudibus Rabanus elaboravit ; eumque præconio suo ceu fulgens exortum Germaniæ sidus attollere. Libri il lius Gregorio paratum quidem munus, at non oblatum per impedimentum, pronuntiant. Ego, ut titulus hic præit, et missum et in Gregorio apostolorum principi oblatum, facile credo: quid enim obstet eumdem librum, pluribus descriptum exemplaribus, et avide tunc expetitum, Gregorio ac successori Sergio pontifici pariter missum inscriptumque. Retineant itaque fidem suam Pithæani seu Fuldenses Annales, quorum Strabum nonnulli auctorem faciunt,ad annum 844: « Rabanus sophista, et sui temporis poeta nulli secundus, librum quem de laude sanctæ crucis Christi, figurarum varietate distinctum, difficili et mirando poemate composuit, per Aserichum et Theodbertum, monachos monasterii Fuldensis, Sergio papæ sancto Petro offerendum transmisit. >> Poematis hujus titulus Wimphelingiano exemplari, ante annos centum edito, præscribitur: Commendatio papæ. Neque agnoscit ms. hic noster epigrapham mediam ante versum: Præsul amate Deo, & Offert munus pontifici. »

Bella movent gentes, etc. Anastasius Bibliothecarius: Hujus (Gregorii) sanctissimi Patris temporibus impia atque nefaria, et Deo odibilis Agarenorum (sive Saracenorum) gens, a finibus suis consurgens, pene in omnes insulas et omnium regiones terrarum circumiens, deprædationes hominum et locorum desolationes atrociter faciebat. » His malis associata per Gallias civilia, ne dicam parricidalia, liberorum regum in Ludovicum parentem odia bellaque.

Quæ Christi ad laudem, etc. Operis argumentum: Vindicatio humanæ salutis; finis: Christi gloria, quo referuntur omnia. Scriptionis genus recondita in arte, et multiplici subtilique litterarum ceu numerorum sparsione, olim a Sibyllis, Psalte regio aliisque prophetis usurpatum. Jam etiam religionis nostræ arcana sic animis optime videmus effingi, ut cum ab aspectus judicio remotissima sint, imaginibus tamen, figuris et conformatione quadam rudibus offerantur, et facillime notentur, ita ut occur

B

В

rere, celeriterque sensus intimos percutere, et ad pietatem permovere possint. Quare de omnibus temere usurpes.

Turpe est difficiles habere nugas

Et stultus labor est ineptiarum.

Quando autem Rabanus incœperit litterulas spargere, Porphyrii exemplo, in Monguntiacis suis inquirit Serarius: verum explorati vix quidquam ab illo constitui potuit. Ad Gregorium scribens, prisco tempore hæc ab se lusitata testatur. Sedit Gregorius sedecim annis, et pervenit ad Christi annum 843. Tritthemius in Hirsaugiensi chronico et alii eum secuti, Rabanum cessisse Fuldensis monasterii gubernatione tradunt anno 842. Alii quoque vetustiores, in quibus Lambertus, immitius actum cum illo et expulsum meminerunt, eodem anno. Inde in Ludovici Germaniæ regis, aut Ludovici Pii imperatoris gratiam et patrocinium confugisse, id quod in ecclesiasticorum Scriptorum indice clarius exprimitur. At Ludovicus imperator vita excessit anno 840; et ex Lupi Ferrariensis epistolis docuit Cæsar Baronius Rabanum ultro, otii et quietis studio, gubernaculis excessisse, anno 838; quippe Lupum epistola 40 scribere sarcinam administrationis deposuisse, quo rebus divinis impensius vacaret. Observavimus alias Rabanum Ludovici Pii arcanis operam dedisse, sive id factum consiliis, sive conscientiæ tractandis officiis. Annus quo abdicavit, pontificatus Gregorii fuit undecimus, Ludovici imperatoris vicesimus quintus,quo circiter tempore opus hoc acrosticincum, dum in Urbem venisse putamus. Sed quod jam retro annis opus de S. cruce inchoarit, haud æque facilem habet dijudicationem. Ponamus viginti, ut ad 817 veniamus, quo jam tricesimum ætatis annum agebat ipse nam sex impleverat lustra, cum litteCrales figuras eas contexuit. Summa igitur reliqua hæc esto. Creatus abbas Rabanus, in Haistulphi locum, anno Domini 822, ætatis suæ trigesimo quinto, præfuit viginti quatuor, aut, ut Rudulphus in Actis ejus meminit, viginti annis, ita ut post secessum in monte S. Petri expletum, cathedram Mogunciacensem adierit anno 847, in qua sedit annis novem. Vixit igitur annos circiter sexaginta tres.

D

Versus Mauri, etc. Errorem late pertinentem abstergit horum versuum titulus. Imposuit lectori vulgata inscriptio: Intercessio Albini pro Mauro. Hinc duplex peccatum, et eorum qui poema hoc Albino tribuunt, quos in Antiquitatibus Fuldensibus libro primo secuti sumus; et aliorum qui pontifici Gregorio inscriptum volunt: nam pater carminis ipse Maurus Rabanus, sed assumpta persona Albini, et patronus quem invocat sanctus Martinus. Civitas, ad quam libri exemplar dono transmittit, Turonum est, apud quos monasterium et gymnasium extitit celebre; in quo Albinus doctor et Rabanus discipulus ejus vixere.

Abbas namque suus, etc. Planissimus hujus distichi sensus, in quo frustra explicando fuere, qui ad Gregorium Pontificem subtiliter transtulere sententiam. Abbas enim qui eum direxit, Ratgarius fuit; Pater cujus ad tecta missus, S. Martinus, cui Turones omnia debent.

Quo mecum legeret, etc. Cum aliquo legere, sermonis genus ex usu vernaculo tractum, scite notavit in Moguntiacis Serarius. Usurpavit alibi Rabanus de discipulis suis, Alcuinus de Ludgero. Et notanda vetus scholarum consuetudo, cum gramma tici juxta ac rhetores, teste Fabio, prælectione do cebant.

Qui typicos numeros, etc. Exemplo scilicet meli