De manifestis occultisque peccátis. Major est culpa manifeste quam occulte peccare, dupliciter enim reus est, quia per se delinquit, quod et agit et docet. De talibus Isaias dicit: Et peccatum suum quasi Sodoma prædicaverunt nec absconderunt (Isa. ni, 9). Peccatum enim perpetrare crimen est, peccatum enim prædicare clamor est. De quo dicit apostolus Paulus: Et clamor auferatur a vobis cum omni malitia.

De his qui peccandi necessitate delinquunt. Plerique non voluntate, sed sola necessitate peccandi pertimescentes temporalem inopiam, et dum præsentis sæculi necessitatem refugiunt, a futuris bonis privantur.

De his qui voluntate non necessitate peccant. Nonnulli peccatum voluntate non necessitate committunt, nullaque coacti inopia existunt iniqui, sed tantum grati cupiunt esse mali.

De his qui consuetudine peccant. Nequissimum est peccare, pejus est peccatis consuetudinem facere; ad illud facile ab hoc cum labore resurgitur, dum mala consuetudine repugnatur.

A confunduntur; sunt qui non solum non dolent gessisse malum, sed etiam de ipso malo opere gloriantur.

De his qui timore hominum delinquunt. terrenum similem sui, quam Deum creatorem suum, Sunt quidam miseri qui magis timentes hominem perpetrant scelera, non cogitantes illud: Obedire oportet Deo magis quam hominibus (Act. v, 29); melius enim erat illis vitam temporalem perdere quam peccatum committere.

Quod aliquando ex peccatis quædam generantur peccata.

Sæpe peccatum alterius peccati causa est, quod cum committitur, aliud ex ipso quasi sua soboles Boritur, sicut fieri solet nasci libidinem ex nimia ventris ingluvie. Poena vero peccati peccatum admittitur, quando pro merito cujusque peccati Deo deserente, in aliud peccatum itur deterius, de quo amplius qui admiserit sordidetur. Ergo præcedens peccatum causa est sequentis peccati, sequens vero peccatum poena est præcedentis delicti. Præcedentia itaque peccata sequentium sunt criminum causa, ut illa quæ sequuntur sint præcedentium pœna. Præcedentium peccatorum pœna ipsa vocatur induratio veniens de De his qui amore peccati delinquunt. divina justitia; hinc est quod ait propheta : InduQuidam et diligunt peccatum et faciunt, quidam rasti cor nostrum, ne timeremus (Isai. LXII, 17); nediligunt tantum et non faciunt, nonnulli peccatum que enim dum quicunque justi sunt a Deo impellunnon faciunt et tamen justitiam odiunt; gravius au- tur ut mali fiant, sed dum mali jam sunt indurantur tem peccat qui non solum peccatum diligit, sed et ut deteriores existant. Huc usque qualiter cogitatione, facit, quam qui non facit et diligit; graviusque C locutione et opere peccata perpetrantur ex multis interdum, qui diligit et non facit, quam qui facit sanctorum Patrum edictis pauca, donante Domino, et odit; gravissimum est non solum facere, sed et excerpsimus quæ forsitan simplicioribus prodesse diligere peccatum. Sunt qui peracto flagitio mox poterunt.

BEATI RABANI MAURI
FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINI ARCHIEPISCOPI

PENITENTIUM LIBER

PRÆFATIO.

AD OTGARIUM.

Domino in Domino dominorum dilectissimo, OTGARIO archiepiscopo, RABANUS peccator in Christo optat salutem.

Quandiu vos, sancte Pater, sperabamus ad nos venturos, citius fore adventum vestrum optabamus; sed quia postquam abiistis a nobis, et mœstos nos de abscessu vestro relinquistis, orandum nobis esse censebamus ut divina majestas, incolumes vos servans concedat nobis iterum vos sanos videre, quia sanitas vestra sospitas est nostra: si autem aliquid vobis adversi contigerit, tristes nos ac conturbatos sine dubio efficiet. De cætero quoque quia quando hic præsentialiter fuistis, placuit sanctitati vestræ cum parvitate nostra aliquid tractare atque conferre de

D diversis transgressionibus in quibus fragilitas humana divina præcepta transgreditur, quomodo per pœnitentiam restaurari possint atque Deo reconciliari hi qui in diversis sceleribus prævaricantur legem Dei : ideoque jussistis mihi ut de canonibus et sanctorum Patrum sententiis breviter excerperem atque in unum colligerem quæ a magistris Ecclesiæ hujusmodi personis ad emendationem vitiorum promulgata sunt. Feci quod mandastis, et in uno libello ea descripsi, quod haberetis in promptu ante oculos ad legendum quod mihi necesse erat ex diversis libris in unum congregare, ut noster labor vestræ voluntati aliquo modo satisfaceret. Et ne forte necessarium vobis foret in diversis voluminibus id quærere quod vos jam constat in brevi exquisitum habere, huic quoque

libello subjunxi alterum, quem nuper de consangui- A verint, in apostolorum Canone ita legitur: Episcopus neorum nuptiis, et de magorum præstigiis falsisque divinationibus confeceram, ut haberetis eos simul quos ordo rationis concordes fecit. Legite ergo opusculum quod vobis directum est, et si quid in eo minus recte positum videatur, vestro sacro studio ad utilitatem legentium corrigatur. Bene valete, et in sacris orationibus vestris mei peccatoris memoriam habetote in nomine Domini.

aut presbyter aut diaconus, qui in fornicatione aut perjurio aut furto captus est, deponatur: non tamen communione privetur. Dicit enim Scriptura: «Non vindicabit Dominus bis in idipsum (Naum, 1). » Item in eodem concilio, cap. 28: Si quis episcopus, aut presbyter, aut diaconus, depositus juste super certis criminibus, ausus fuerit attrectare ministerium dudum sibi commissum, hic ab Ecclesia penitus abscindatur. « Accusationem autem adversus sacri ordinis viros facile non recipiendam, sed prius causam diligenter examinandam, et postea judicium inferendum, Apostolus docet scribens ad Timotheum : « Accusationem, inquit, adversus presbyterum non recipias, nisi sub duobus aut tribus testiBbus. Peccantes autem coram omnibus argue, ut cæteri metum habeant (I Tim. v). » Quales autem ipsi testes esse debeant, in Africano concilio, cap. 96, manifestatur, ubi ita scriptum est : Placuit in omnes servi vel proprii liberti, ad accusationem non admittantur, vel omnes quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt. Omnes etiam infamiæ maculis aspersi, id est, histriones ac turpitudinibus subjectæ personæ. Hæretici etiam sive pagani seu Judæi. Sed tamen omnibus quibus accusatio denegatur in causis propriis, accusandi licentia deneganda est.

In primis ergo visum est vobis conscribi de his qui sacros ordines habent, et ante vel post ordinationem contaminatos in capitalibus criminibus se esse profitentur: in quibus, ut mihi videtur, hæc distantia debet esse, ut hi qui deprehensi vel capti fuerint publice in perjurio, furto atque fornicatione et cæteris hujusmodi criminibus, secundum sacrorum canonum instituta, a gradu proprio deponantur, quia scandalum est populo Dei tales personas super se positas habere, quas ultra modum vitiosas constat esse. Nempe inde detrahunt homines sacrificio Dei et rebelles hinc atque contrarii existentes, eorum pravis exemplis quotidie pejores fiunt, sicut quondam filiis Heli peccantibus fecisse leguntur. Qui autem de prædictis viris per occultam confessionem Item in eodem concilio, cap. 98: Testes autem male a se absconse commissa, coram oculis Dei ad testimonium non admittendos, qui nec ad accupræsente etiam sacerdote qui eis indicturus est pœ-sationem admitti præcepti sunt, vel etiam quos ipse nitentiam confitentur, et semetipsos graviter deli-C accusator de sua domo produxerit. Ad testimonium quisse accusant, si veraciter pœnituerint et se per autem, intra annos 14 ætatis suæ, non admittatur, jejunia et eleemosynas, vigilias, atque sacras orationes, cum lacrymis purgare certaverint, his etiam gradu servato spes veniæ de misericordia Dei promittenda est, qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis pervenire, neque vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat.

Nam de illis qui ad honorem presbyterii sine examinatione provecti sunt, in Nicæno concilio, capitulo 8, taliter scriptum est: Si qui presbyteri sine examine sunt provecti, vel cum discuterentur peccata sua confessi sunt, et homines contra canones commoti, manus confessis imponere tentaverunt, tales regula non admittit: quia quod irreprehensibile est catholica defendit Ecclesia.

Item in Neocæsariensi concilio, cap. 8, de hoc ita definitum est : Presbyter si præoccupatus corporali peccato provehatur, et confessus fuerit de se quod ante ordinationem deliquerit, oblata non consecret, manens in reliquis officiis propter studium bonum. Nam peccata reliqua plerique dixerunt per manus, impositionem posse dimitti. Quod si de se non fuerit ipse confessus, et argui manifeste non quiverit potestatis suæ judicio relinquatur.

Item in eodem concilio, cap. 10: Simili modo etiam diaconus, si eodem peccato succubuerit, ab ordine ministerii subtrahatur.

De illis quoque qui post acceptum gradum pecca

Item in eodem concilio cap. 97: Placuit, ut quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis de quo prius egerit probare non valuerit, ad cætera non admittatur.

De his autem quorum occulta peccata sunt, nec manifeste ab aliquo argui possunt, si salubriter compuncti pro peccatis suis confessionem episcopo sive presbytero occulte faciunt, bonum mihi videtur, ut secundum id quod sibi decretum fuerit ab episcopo sive presbytero, pœnitentiam agant, non tepide nec tarde, sed ferventer et sollicite: ac sic se veniam peccatorum a Domino percepturos, et gradum se recuperaturos confidant. Quod etiam beaD tus Gregorius papa, in epistola quam ad Secundinum servum Dei inclusum scripsit, ita probat dicens : Nam tua sanctitas inde a nobis requisivit, ut tibi rescriberem de sacerdotali officio post lapsum resurgendi, dum dicis de hoc canone diversas te legisse divisasque sententias : alias resurgendi, alias nequaquam posse. Nam nos generaliter a Nicæna incipientes, hanc cum reliquas quatuor veneramur, quæ ipsam sequentes cæteræ in cunctis sententiis unanimes concordant. Nos ergo præcedentes nos patres sequimur : quia auctore Deo, a sacra doctrina illorum non discordamus. A capite itaque incipientes, usque in quartum altaris ministrum hanc formam servandam cognoscimus : ut quem mi

:

norem major præcedit, sicut honore est major, ita A tem reversum despicit, qui peccatores sanguine suo sit in crimine. Et quem major sequitur culpa, ma- redimere venit. Hinc etiam et beatus Augustinus ad jor ei inplicetur vindicta et sic postea pœnitentia Petrum diaconum de fide scribens, ait: Omni hocredatur esse fructuosa. Quid enim prodest triticum mini in hac vita esse potest utilis pœnitentia : quam seminare, et fructum illius non colligere? aut do- quocunque tempore homo egerit, quamlibet iniquus, mum construere, et non illic habitare? Post dignam quamlibet annosus, si toto corde renuntiaverit pecenim satisfactionem, credimus posse redire ad ho- catis præteritis, et pro eis in conspectu Dei non sonorem, propheta dicente: « Nunquid qui cadit, non lum corporis, sed etiam cordis lacrymas fuderit, adjiciet ut resurgat? (Isa. xxiv, 20) et qui aversus et malorum operum maculas bonis operibus diluere est, non revertetur? » Idem peccatori ait : « In qua- curaverit, omnium peccatorum indulgentiam mox cunque die conversus ingemueris, tunc salvus eris habebit. Hoc enim nobis Dominus prophetico pro(Ezech. m). » Unde et Psalmista ait : « Cor mundum mittit eloquio, dicens: Si conversus ingemueris, crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in salvus eris. Et alio loco dicitur: Fili, peccasti, ne visceribus meis. Ne projicias me a facie tua, et adjicias iterum sed et de præteritis deprecare, ut Spiritum sanctum tuum ne auferas a me (Psal. L). » tibi dimittantur (Eccli. xx1). Nunquam peccanti B Dum enim petiit ne a Deo projiceretur prolapsus esset indicta pro peccatis deprecatio, si peccanti non culpa, alienam quippe rex et propheta rapuisse se esset remissio concedenda. Sed etiam pœnitentia uxorem tremefactus expavit, propheta indicante fla- peccatori tunc prodest, si eam in Ecclesia catholica gitium suum, pœnitentiam agens addidit : « Redde gerat: cui Deus, in persona beati Petri, ligandi solmihi lætitiam salutaris tui, et spiritu principali con- vendique tribuit potestatem, dicens : « Quæ alligafirma me. » Si enim ipse dignam Deo pœnitentiam veris super terram, erunt ligata et in cœlis ; et quæ non fecisset nequaquam aliis prædicaret. Ait enim: solveris super terram, erunt soluta et in cœlis Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te conver- (Matth. xv). » In quacunque igitur homo ætate tentur. >> Dum enim peccata sua prospexit propheta veram peccatorum suorum pœnitentiam egerit, et mundata per pœnitentiam, non dubitavit prædicando vitam suam Deo illuminante correxerit, non privacastigare aliena; et sic sacrificium de semetipso Deo bitur indulgentiæ munere : quia Deus sic per proofferre studuit, cum dicebat : « Sacrificium Deo spi- phetam dicit : « Nolo mortem morientis, tantum ut ritus contribulatus (Ibid.). » Ad hæc ista suffice- revertatur a via sua mala et vivat anima ejus rent; sed omnis sententia quo plus sacræ Scriptu- (Ezech. xvin). » Verumtamen nullus hominum deræ testimoniis confirmatur, facilius creditur. De hoc bet sub spe misericordiæ Dei, in suis diutius remaenim propheta dicit : « Nolo mortem peccatoris, sed Cnere peccatis: cum etiam in ipso corpore nemo veut convertatur et vivat (Ezech. xvm). » De hoc pec- lit sub spe futuræ salutis diutius ægrotare. Tales cantibus dicitur: «Peccator in quacunque die con- enim qui ab iniquitatibus suis recedere negligunt, versus ingemuerit, omnes iniquitates ejus in oblivio- et sibi a Deo indulgentiam repromittunt, nonnunnem traduntur. » Si enim Redemptor noster, qui quam ita præveniuntur repentino Dei furore, ut nec peccatores non perdere, sed justificare venit, in conversionis tempus, nec beneficium remissionis inoblivione peccantium delicta dereliquit, quis homi- veniant. Ideo unumquemque vestrum sancta Scrinum condemnanda reservet, cum apostolus dicat: ptura benigne præmonet dicens : Ne tardaveris con« Si Deus justificat, quis est qui condemnet? » Ad verti ad Dominum et ne differas de die in diem. fontem etiam misericordiæ recurrentes, evangelicam Subito enim veniet ira ejus : et in tempore vindicta proferamus sententiam: Gaudebo, inquit, super disperdet te. Dicit etiam beatus David : « Hodie si uno peccatore pœnitentiam agente, plus quam super vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra nonaginta novem justis, qui non indigent pœniten- (Psal. XCIV). » Cui quoque beatus Paulus concordat tia (Luc. xv); et ovem perditam nonagesimam his verbis: Videte, fratres, ne forte sit in aliquo nonam, non errantibus relictis, humero ab ovile re- D vestrum cor malum incredulitatis discedendi a Deo portavit. Si ovis errans post inventionem ad ovile vivo sed adhortamini vosmetipsos per singulos humero reportatur, cur ista post pœnam ad Eccle- dies, donec hodie cognominatur, ut non obduretur siæ ministerium non revocetur ? Quid est ergo gra- quis ex vobis fallacia peccati (Heb. ш). » Obdurato vius carnale delictum admittere, sine quo non mul- igitur corde vivit sive qui non convertitur desperans ti sed pauci inveniuntur, aut Dei Filium timendo de indulgentia peccatorum, sive qui sic misericornegare? In quo peccato ipsum beatum principem diam Dei sperat, ut usque in finem vitæ præsentis apostolorum Petrum, ad cujus nunc corpus indigni in suorum criminum perversitate remaneat. Proinde sedemus, lapsum esse cognoscimus: sed post nega- diligentes misericordiam Dei, metuentesque justitionem pœnitentia secuta est, et post pœnitentiam tiam, nec de remissione peccatorum desperemus misericordia data: quia illum ab apostolatu non de- nec remaneamus in peccatis: scientes quia illa jecit, qui ante seipsum negare prædixit. Tibi hæc, fili omnium hominum debita sit exactura æquitas jucharissime, dicta sufficiant, ut illum quem conspicis stissimi judicis, quæ non dimiserit misericordia delicta fletu delere, in conspectu divinitatis non du- clementissimi Redemptoris. Sicut enim misericordia bites misericordiam consequi : quia nullum peccan- suscipit absolvitque conversos, ita justitia repellet

et puniet obduratos. Hi sunt qui peccantes in Spiri- A tali pollens, justitiæ claritate fulgebat. Quam exstintum sanctum, neque in hoc sæculo, neque in futuro ctam propheta asserit, dum ob scelera filiorum, saremissionem accipient peccatorum. Nam de hoc cerdotis potestatem meritorumque lumen amisit. Isidorus Hispalensis episcopus, ad inquisitionem Candelabrum ergo sive lucerna sacerdotis, quæ inMassionis episcopi, ita rescripsit dicens: Verum telliguntur charismata honoris, tunc juxta Joannem quod sequenter in epistolis venerabilis fraternitas exstinguitur vel movetur, quando post delicti casum, tua innotuit, nulla est in hujusmodi sententiis de- neglecta pœnitentia, admissa scelera non deflentur. cretorum diversitas intelligenda, quod alibi legitur Non enim dixit: Pro eo quod cecidisti commovebo in lapsu corporali restaurandum honoris gradum candelabrum tuum: sed, Nisi pœnitentiam egeris. post pœnitentiam, alibi post hujusmodi delictum, movebo candelabrum tuum. Ergo quemquam prænequaquam reparandum antiqui ordinis meritum. positum peccantem, si prævenerit pœnitentia, deliHæc enim diversitas hoc modo distinguitur: illos cti utique sequitur et venia. Et in Proverbiis scrienim ad pristinos officii gradus redire Canon præ- ptum est : « Qui abscondit scelera sua, non dirigecepit, quos pœnitentiæ præcessit satisfactio, vel di- tur: qui confessus fuerit et relinquerit ea, miserigna peccatorum confessio. At contra hi qui neque a cordiam consequetur (Prov. XXVIII). Nam et ipsum vitio corruptionis emendantur, atque hoc ipsum quod canonum censura post septem annos remeare carnale delictum quod admittunt, etiam vindicare pœnitentem in statum pristinum præcepit, non hoc quadam superstitiosa temeritate nituntur, nec gra- electione proprii arbitrii sancti Patres, sed potius dum utique honoris, nec gratiam communionis ac- ex sententia divini judicii sanxerunt. Nam legitur cipiunt. Ergo ita est utraque dirimenda sententia: quod Maria soror Aaron prophetissa, dum ob deut necesse sit illos restaurari in loco honoris, qui tractiones adversus Moysen incurrisset delictum, per pœnitentiam reconciliationem meruerunt divinæ <«illico stigmate lepræ perfusa est. Cumque peteret pietatis. Hi nec immerito consequuntur adeptæ di- Moyses ut emundaretur, præcepit eam Dominus exgnitatis statum, qui per emendationem pœnitentiæ tra castra septem diebus egredi, et post emundarecepisse noscuntur vitæ remedium. Id enim ne tionem rursus eam in castra admitti (Num. XII). 9 forte magis ambiguum sit, divinæ auctoritatis sen- Maria ergo soror Aaron caro intelligitur sacerdotis: tentia confirmetur. Ezechielenim propheta, sub typo quæ dum superbiæ dedita sordidissimis cogitatioprævaricatricis Jerusalem, ostendit post pœniten- num contagiis maculatur, extra castra septem dietiæ satisfactionem pristinum restaurari posse hono- bus, hoc est, extra collegium sanctæ Ecclesiæ serem, « Confundere, inquit, o Juda, et porta igno- ptem annis projiciatur : ubi post emundationem viminiam tuam (Ezech. xvi). Et post paululum : « Et C tiorum, loci vel pristinæ dignitatis recipiet meritu, inquit, et filiæ tuæ revertimini ab iniquitate ve- tum. Ecce in quantum valuimus, concilii antiquam stra. » Quando dixit, « confundere, ostendit post plane et plena auctoritate sententiam sacris testiconfessiones id esse peccati opus, debere quem- moniis explanavi, ostendens eum posse restaurari quam erubescere: et pro admissis sceleribus, vere- proprio honore, qui per pœnitentiæ satisfactionem, cundam frontem humi prostratam demergere: pro novit propria delicta deflere. Eum vero non posse eo quod dignum confusionis perpetraverat opus. restaurari, qui nec luget quæ egit, et lugenda sive Deinde præcepit ut portet ignominiam depositionis ullo pudore religionis, vel timore judicii divini comsuæ, lugens cum humilitate quod peccaverat. Sic mittit. In fine autem epistolæ hoc adjiciendum puquoque revocari secundum prophetam ad priorem tavi, ut quotiescumque in gestis conciliorum discors statum poterit. Item Joannes evangelista angelo sententia invenitur, illius magis teneatur sententia Ephesi Ecclesiæ, inter cætera simile quiddam scri- cujus antiquior et potior exstitit auctoritas. psit : « Memor esto, inquit, unde cecideris, et age In concilio igitur Hilerdensi, cap. 5, de his qui pœnitentiam, et prima opera fac: alioquin veniam altario serviunt, si subito carnis fragilitate corruetibi, et movebo candelabrum tuum de loco ejus rint, et Domino respiciente digne pœnituerint, ita (Apoc. 11). » In angelo Ecclesiæ præpositum utique, D ut mortificato corpore cordis contriti sacrificium id est, sacerdotem ostendit, juxta Malachiam, qui Deo offerant, maneant in potestate pontificis, vel vedicit Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et raciter afflictos non diu suspendere, vel desidiosos legem exquirunt de ore ejus, quia Angelus Domini prolixiori tempore ab Ecclesiæ corpore segregare : est (Malach. 1). » Præpositus ergo lapsus in vitium, ita tamen, ut sic officiorum loca recipiant, ne posper evangelistam monetur, ut memor sit unde ceci- sint ad altiora officia ulterius promoveri. Quod si derit, et pœnitentiam agat, et prima faciat opera iterato velut canes ad vomitum reversi fuerint, non ut non moveatur candelabrum ejus. Nam candela- solum dignitate officii careant, sed etiam sanctam brum Angeli, doctrina est sacerdotalis: vel honor communionem, nisi in exitu, non percipiant. potestatis quam gestat, intelligitur, juxta quod scriptum est apud Samuelem in damnationem Heli: Oculi ejus caligaverant, nec poterat videre lucernam Dei, antequam exstingueretur (1 Reg. II. » Lucerna quippe Dei fuerat, quando dignitate sacerdo

Item in concilio Carthaginiensi, can. 27. scriptum est quod presbyteri et diaconi in graviori culpa convicti, manus impositionem tanquam laici nequaquam suscipiant. Confirmatum est, ut si quando presbyteri vel diaconi in aliqua graviori culpa convicti fuerint.

qua eos a ministerio necesse sit removeri, non eis A mulier duos fratres, aut si quis vir duas sorores manus tanquam pœnitentibus laicis imponatur: neque permittendum ut rebaptizati ad clericatus gradum promoveantur.

CAP. II.

De incestis conjunctionibus.

De incestis conjunctionibus in concilio Agathensi. cap. 61, ita scriptum est: Incestis conjugiis nihil prorsus veniæ reservamus, nisi cum adulterium separatione sanaverint. Incestos vero nullo conjugii nomine deputandos, quos etiam designare funestum est. Hos enim esse censemus: Si quis relictam fratris, quæ pene prius soror exstiterat, carnali conjunctione violaverit. Si quis fratris germanam uxorem acceperit. Si quis novercam duxerit. Si quis consobrinæ suæ se sociaverit. Quod ita præsenti tempore prohibemus, ut ita ea quæ sunt ante nos constituta non dissolvamus. Si quis relictæ vel filiæ aut avunculi misceatur, aut patris filiæ vel privignæ suæ concubitu polluatur. Sane quibus conjunctio illicita interdicitur, habebunt ineundi melioris conjugii libertatem.

Item de eisdem in concilio Aurelianensi, cap. 14, scriptum est: Ne frater super thorum defuncti fratris ascendat. Ne quisquam, amissa uxore, sorori audeat sociari. Quod si fecerit, ab ecclesiastica districtione feriatur.

Item de eisdem in concilio Hilerdensi, cap. 4, ita dictum est : Qui se incesti pollutione commaculant. placuit quousque in ipso detestando et illicito carnis contubernio perseverant, usque ad missam tantum catechumenorum in ecclesia permittantur. Cum quibus etiam nec cibum sumere ulli Christianorum, sicut Apostolus jussit (I Cor. v), oportet.

Item de his in Ancyrano concilio, cap. 24, ita scriptum est: Quidam sponsam habens, sororem ejus violavit, et gravidamn reddidit: postmodum desponsatam sibi duxit uxorem. Illa vero quæ corrupta est laqueo se peremit. Hi qui fuerunt conscii, post decennem satisfactionem jussi sunt suscipere gradus pœnitentiæ constitutos.

duxerit, a communione abstineant usque ad mortem. In morte eis communio pro misericordia detur. Si vero supervixerint communione accepta, et de infirmitate convaluerint, agant plenam pœnitentiam tempore constituto.

Item in Canone apostolorum, cap. 19, scriptum est : Qui duas in conjugium sorores acceperit, ut filiam fratris, clericus esse non poterit.

CAP. III.

De his qui adulterium committunt. Adulterium autem non solum lex damnat, sed etiam evangelica auctoritas omnino fieri vetat. Unde et sancti Patres, cœlesti magisterio imbuti, de hoc quid servandum sit sanciverunt. Nam in Ancyrano Bconcilio, cap. 18, ita scriptum est : Si cujus uxor adulterata fuerit, vel si ipse adulterium commiserit, septem annorum pœnitentiam agentem, oportet eum persequi secundum pristinos gradus.

Item in Africano concilio, cap. 69, de his qui uxores aut quæ viros dimittunt, ut sic maneant, scriptum est: Placuit, ut secundum evangelicam et apostolicam disciplinam, neque dimissus ab uxore, neque dimissa a marito, alteri conjungatur, ut ita. maneant, aut sibimet reconcilientur. Quod si contempserint, ad pœnitentiam redigantur: in qua causa legem imperialem petendam promulgari.

Item in decretis Innocentii papæ, cap. 24, scriptum est quod viri cum adulteris non conveniant. Et illud desideratum est sciri cur communicantes C viri cum adulteris uxoribus non conveniant, cum contra uxores in consortio adulterorum virorum manere videantur. Super hoc Christiana religio adulterium in utroque sexu pari ratione condemnat. Sed viros suos mulieres non facile de adulterio accusant, et non habent latentia peccata vindictam. Viri autem liberius uxores adulteras apud sacerdotes deferre consueverunt: et ideo mulieribus, prodito earum crimine, communio denegatur. Virorum autem latente commisso, non facile quisquam ex suspicionibus abstinetur. Qui utique submovebitur, si ejus flagitium detegatur. Cum ergo par causa sit, interdum probatione cessante, vindictæ ratio conquiescit.

D

Item in Neocæsariensi concilio, cap. 2, ita dictum est de his quæ duobus fratribus nupserint, vel qui duas sorores uxores acceperint: Mulier si duobus fratribus nupserit, abjiciatur usque ad mortem. Ve- Item in ejusdem decretis, cap. 27, scriptum est : rumtamen in exitu propter misericordiam, si promi-"Quod hi qui intercedente repudio divortium pertuleserit quod facta incolumis hujus conjunctionis vincula dissolvat, fructum pœnitentiæ consequatur. Quod si defecerit mulier aut vir in talibus nuptiis, difficilis erit poenitentia in vita permanenti.

Item de his qui duabus sororibus copulantur, in Heliberritano concilio, cap. 61, ita scriptum est: Si quis post obitum uxoris suæ sororem ejus duxerit, et ipsa fuerit fidelis, quinquennium a communione placuit abstineri, nisi forte velocius dari pacem necessitas coegerit infirmitatis.

Item de muliere quæ duos fratres sumit in conjugio, vel vir qui duas sorores habuerit, in concilio Martini episcopi, cap. 78, ita scriptum est : Si qua

runt, si se aliis nuptiis adjunxerint, adulteri esse monstrentur. De his etiam requisivit dilectio tua, qui, interveniente repudio, alii se matrimonio copularunt: quos in utraque parte adulteros esse manifestum est. Qui vero vel uxore vivente, quamvis dissociatum videatur esse conjugium, ad aliam copulam festinarunt, neque possunt adulteri non videri in tantum etiam, ut hæ persona quibus tales conjuncti sunt, etiam ipsæ adulterium commisisse videantur: secundum illud quod legimus in Evangelio: « Qui dimiserit uxorem suam, et aliam duxerit, machatur. Similiter et qui dimissam duxerit, machatur (Matth. v). » Et ideo omnes a communione