20. Υἱὸν δὲ λέγει, ὃν προσκυνεῖ ἡ τῶν ἄνω ἁγίων πνευμάτων πληθὺς, τὸν ἕνα καὶ ἀμέριστον Χριστὸν, τὸν συναΐδιον τοῦ Πατρὸς, συνάναρχον, συνδημιουργὸν τῷ Πατρί· Θεὸς γὰρ Ἰσραὴλ Ἰησοῦς ὁ πρὸ αἰώνων Λόγος, ὡς καὶ τὸ ̔́Αγιον Πνεῦμα. Dion. Alex. Quæst. adv. Paul. Samos. Oper. p. 244. 21. Ὡς ἀληθῶς ὄντος καὶ ἐνεργοῦντος, ὡς Λόγου ἅμα καὶ Θεοῦ· δι' οὗ ὁ Πατὴρ πάντα πεποίηκεν, οὐχ ὡς δι ̓ ὀργάνου, οὐδ ̓ ὡς δι' ἐπιστήμης ἀνυποστάτου γεννήσαντος μὲν τοῦ Πατρὸς τὸν Υἱὸν ὡς ζώσαν ἐνέργειαν καὶ ἐνυπόστατον, ἐνεργοῦντα τὰ πάντα ἐν πᾶσιν· οὐχὶ βλέποντος δὲ μόνον οὐδὲ παρόντος μόνον τοῦ Υἱοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐνεργοῦντος πρὸς τὴν τῶν ὅλων δημιουργίαν. Epist. Concil. Antioch. apud Routh. Rel. Sacr. vol. ii. p. 466. 22. "Οπερ τελεσιουργῆσαι καταπεμφθεὶς ὁ Λόγος εἰς τὸν κόσμον, τὴν ἡμετέραν μορφὴν πρότερον ανέλαβε πολλοῖς ἁμαρτήμασι κατεστιγμένην, ἵνα δὴ τὴν θείαν ἡμεῖς, δι' οὓς αὐτὸς ἐφόρεσε, πάλιν χωρῆσαι δυνηθῶμεν—Ταύτῃ γὰρ ᾑρετίσατο τὴν ἀνθρωπινὴν ἐνδύσασθαι σάρκα, Θεὸς ὤν, ὅπως ὥσπερ ἐν πίνακι θεῖον ἐκτύπωμα βίου βλέποντες, ἔχωμεν καὶ ἡμεῖς τὸν γράψαντα μιμεῖσθαι. Method. Sympos. Oper. p. 69, 70. 23. Sed illum Filium suum primogenitum, illum opificem rerum et conciliatorem suum, delabi jussit e cœlo, ut religionem sanctam Dei transferret ad gentes. Lactant. Instit. lib. iv. c. 11. p. 380. 24. Idcirco etiam Filium bis nasci oportuit, ut ipse fieret απάτωρ atque αμήτωρ. In prima enim nativitate spiritali αμήτωρ fuit; quia, sine officio matris, a solo Deo Patre generatus est. In secunda vero carnali dárwp fuit; quoniam, sine patris officio, virginali utero procreatus est: ut, mediam inter Deum et hominem substantiam gerens, nostram hanc fragilem imbecillemque naturam quasi manu ad immortalitatem posset educere. Factus est et Dei Filius per spiritum, et hominis per carnem : id est, et Deus et homo. Lactant. Instit. lib. iv. c. 13. p. 387, 388. TEXT XIII. JOHAN. i. 18. Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε ὁ μονογενὴς Υἱὸς, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρὸς, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο. 1. Πῶς ἂν οὖν οὗτος (scil. ὁ Πατὴρ) ἢ λαλήσειε πρός τινα, ἢ ὀφθείη τινὶ, ἢ ἐν ἐλαχίστῳ μέρει γῆς φανείη, ὁπότε γε οὐδὲ τὴν δόξαν τοῦ παρ' αὐτοῦ πεμφθέντος ἴσχυεν ὁ λαὸς ἰδεῖν ἐν Σινᾷ ;— Οὔτε οὖν ̓Αβραὰμ, οὔτε Ἰσαάκ, οὔτε Ἰακώβ, οὔτε ἄλλος ἀνθρώπων, εἶδε τὸν Πατέρα καὶ ἄῤῥητον Κύριον τῶν πάντων ἁπλῶς καὶ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ· ἀλλ ̓ ἐκεῖνον, τὸν, κατὰ βουλὴν τὴν ἐκείνου, καὶ Θεὸν ὄντα Υἱὸν αὐτοῦ, καὶ "Αγγελον ἐκ τοῦ ὑπηρετεῖν τῇ γνώμη αὐτοῦ· ὃν καὶ ἄνθρωπον γεννηθῆναι διὰ τῆς παρθένου βεβούληται· ὃς καὶ πῦρ ποτὲ γέγονε τῇ πρὸς Μωσέα ὁμιλίᾳ τῇ ἀπὸ τῆς βάτου. Justin. Dial. cum Tryph. Oper. p. 280. 2. Deus, qui fecit terram,—hic et benedictionem escæ et gratiam potus, in novissimis temporibus, per Filium donat humano generi, incomprehensibilis per comprehensibilem, et invisibilis per visibilem, cum extra eum non sit, sed in sinu Patris existat. Deum enim, inquit, nemo vidit unquam; nisi unigenitus Filius Dei, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Patrem enim, invisibilem existentem, ille, qui in sinu est ejus Filius, omnibus enarrat. Propter hoc cognoscunt eum hi, quibus revelaverit Filius ; et iterum Pater, per Filium, Filii sui dat agnitionem his qui diligunt eum. Iren. adv. har. lib. iii. c. 11. Ρ. 186. 3. Sed, quoniam qui omnia in omnibus operatur Deus est, qualis est et quantus est, invisibilis et inenarrabilis est omnibus quæ ab eo facta sunt, incognitus autem nequaquam : omnia enim per Verbum ejus discunt, qui est unus Deus Pater qui continet omnia et omnibus esse præstat, quemadmodum in evangelio scriptum est: Deum nemo vidit unquam; nisi unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Enarrat ergo Filius ab initio Patris, quippe qui ab initio est cum Patre, qui et visiones propheticas et divisiones charismatum et ministeria sua et Patris glorificationem consequenter et compositè ostenderit humano generi apto tempore ad utili tatem. Visibilem autem rursus hominibus per multas dispositiones ostendens Deum, ne, in totum deficiens, homo cessaret esse. Gloria enim Dei vivens homo, vita autem hominis visio Dei. Secundum hanc igitur rationem invisibilem videbant Deum. Quemadmodum et Esaias ait: Regem Dominum sabaoth vidi oculis meis significans, quoniam videbit oculis Deum homo, et vocem ejus audiet. Secundum hanc igitur rationem, et Filium Dei hominem videbant conversatum cum hominibus; id, quod futurum erat, prophetantes; eum, qui nondum aderat, adesse dicentes; et impassibilem passibilem annunciantes ; et eum, qui tunc in cœlis, in limum mortis descendisse dicentes. Et Verbum quidem loquebatur Moysi, apparens in conspectu quemadmodum si quis loquatur ad amicum suum. Moyses vero cupivit manifestè videre eum, qui secum loquebatur: et dictum est ei; Sta in loco alto petræ, et manum meam contegam super te. Quando vero transierit claritas mea, tunc videbis quæ sunt posteriora mea. Facies autem mea non videbitur tibi: non enim videt homo faciem meam, et vivet. Utraque significans, quoniam et impossibile est homini videre Deum, et quoniam per Sapientiam Dei in novissimis temporibus videbit Deum homo in eo qui est secundum hominem ejus adventus. Et, propter hoc, facie ad faciem confabulatus est cum eo in altitudine montis, assistente etiam Helia, quemadmodum evangelium retulit, restituens in fine pristinam repromissionem. Iren. adv. hær. lib. iv. c. 37. p. 268, 269. Vide etiam quæ inceps sequuntur. de 4. Visum quidem Deum secundum hominum capacitates, non secundum plenitudinem divinitatis. Nam patriarchæ Deum vidisse referuntur, ut Abraham et Isaac; et prophetæ, ut Esaias, ut Ezechiel: et tamen mortui non sunt. Igitur aut mori debuerant, si eum viderant; Deum enim nemo videbit, et vivet: aut, si Deum viderunt, et mortui non sunt; scriptura mentitur Deum dixisse; Faciem meam homo si viderit, non vivet: aut scriptura mentitur, cum invisum aut cum visum Deum profert. Jam ergo alius erit qui videbatur; quia non potest idem invisibilis definiri qui videbatur : et consequens erit, invisibilem Patrem intelligamus pro plenitudine majestatis, visibilem vero Filium agnoscamus pro modulo derivationis: sicut nec solem nobis contemplari licet, quantum ad ipsam substantiæ summam quæ est in cœlis; radium autem ejus toleramus oculis pro temperatura portionis, quæ in terram inde porrigitur. Ecce enim, et in evangeliis et in apostolis, visibilem et invisibilem Deum deprehendo, sub manifesta et personali distinctione conditionis utriusque. Exclamat quodammodo Joannes: Deum nemo vidit unquam ; utique nec retro. Ademit enim temporis quæstionem, dicendo Dominum nunquam visum. Iidem ipsi apostoli, et vidisse se Christum, et contrectasse, testantur. Et vidimus gloriam ejus tanquam unigeniti a Patre, utique Filii scilicet visibilis, glorificati a Patre invisibili. Et ideo, quoniam Sermonem Dei Deum dixerat, ne adjuvaret adversariorum præsumptionem quasi Patrem ipsum vidisset, distinguendum inter invisibilem Patrem, et Filium visibilem, superdicit ex abundanti: Deum nemo vidit unquam. Quem Deum? Sermonem? At quin vidimus, et audivimus, et contrectavimus, de Sermone vitæ prædictum est. Sed quem Deum? Scilicet Patrem, apud quem Deus erat Sermo, unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse disseruit. Tertull. adv. Prax. § 10. Oper. p. 414, 415, 416. 5. Καὶ Ἰωάννης ὁ ἀπόστολος· Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ μονογενὴς Υἱὸς, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρὸς, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο. Τὸ δ' αόρατον καὶ ἄῤῥητον κόλπον ὀνομάσας Θεοῦ, βαθὺν αὐτὸν κεκλήκασιν ἐντεῦθέν τινες, ὡς ἂν περιειληφότα, καὶ ἐγκολπι σάμενον τὰ πάντα, ανέφικτόν τε καὶ ἀπέραντον. Clem. Alex. Strom. lib. v. Ρ. 587. Memoria forsitan fretus, Clemens hic μονογενὴς Θεὸς, pro μονογενὴς Υἱὸς, scribit. Ut ut sit, quæ sit mens sua de Christi natura, mirè hæc prodit lectio. TEXT XIV. JOHAN. i. 30. Οὗτός ἐστι περὶ οὗ ἐγὼ εἶπον· Οπίσω μου ἔρχεται ἀνὴρ, ὃς ἔμπροσθέν μου γέγονεν· ὅτι πρῶτός μου ἦν. Comp. comm. 27. Οὐκ εἰμὶ ἐγὼ ὁ Χριστός· ὑπηρέτης εἰμὶ, καὶ οὐκ αὐθέντης· ἰδιώτης εἰμὶ, οὐ βασιλεύς· —ἄνθρωπος εἰμὶ, οὐ Θεός.—Ἐγὼ εὐτε λὴς καὶ ἐλάχιστος· ἔρχεται δὲ ὀπίσω μου ὃς ἔμπροσθέν μου ἐστίν· ὀπίσω, διὰ τὸν χρόνον· ἔμπροσθεν δὲ, διὰ τὸν ἀπρόσιτον καὶ ἀνέκφραστον τῆς θεότητος φῶς. Hippolyt. Homil. in Theophan. c. iii. Oper. vol. i. p. 262. TEXT XV. JOHAN. iii. 13. Καὶ οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβὰς, ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὢν ἐν τῷ οὐρανῷ. Quoniam usque ad summum, nec quisquam in cœlum ascendit, nisi qui de cœlo descendit, Filius hominis qui est in cœlis, repetens hoc ipsum dicit: Pater, clarifica me eo honore, quo fui apud te antequam mundus esset. |