AD

SERENISSIMUM

DELPHINU M

STEPHANUS CHAMILLARD,

E SOC. JESU.

ABIT ætas illa, PRINCEPS SERENISSIME, quæ te ingeniosa Musarum inter mendacia, et dulces eruditæ pueritiæ nugas detinebat. Satis profana hactenus historiæ, ac fabulosis datum heroibus. Vidisti unum illis omnibus, etsi cothurnatis et ad faciendam admirationem magna prodigiorum mole succinctis, majorem: cum LUDOVICUM revera MAGNUM vidisti; et hoc uno duce et magistro instructus, missos Achilles ac Cæsares facere potuisti. Nunc Christianis Musis, Christianis heroibus locus est: quemadmodum priores nunc sibi et potiores in LUDOVICI MAGNI vita partes pietas et religio vindicant. Ille orbis terror, Europæ arbiter, hostium victor, post amplificatos regni fines, post fractum quicquid obstiterat, constituta late per Europam pace, ipsa Victoria et fama propter rerum gestarum magnitudinem quasi fatigatis, tandem in id incubuit ut hæresim profligaret, monstrum illud immanissimum, cujus afflatu dirissimo violata legum divinarum et humanarum sanctitas, Majestas regum abjecta, populorum scissa concordia, Gallica res pæne in ultimum discrimen adducta fuerat. Dignum hoc illi visum est, quod LUDOVICUS MAGNUS, ut efficere poterat solus, ita solus perficeret. Tentaverant hoc idem Henricus Magnus, Ludovicus Justus, et alii GalliaDelph, et Var. Clus.

Prudent.

Α

rum antea reges, at irrito conatu. Multis præliis, multo sanguine id erant assecuti, ut hæresis valentior in dies et publicis cladibus major exsurgeret. Nova hydræ infelici capita succreverant: deerat Alcides, qui hanc pestem extingueret. Ea LUDOVICO MAGNO gloria servabatur. Ministri, templa, edicta, cetera religionis deformatæ subsidia nulla sunt: et hoc vix uno mense absolutum : sublata jurgia, compositæ lites, omnia incredibili omnium consensione et tranquillitate perfecta. Ita Constantinos et Theodosios, quorum laudes Prudentius persequitur, LUDOVICUS parens tuus, Delphine SerenISSIME, imitatus est. Quid esse jam causæ potest quin illi prodire tuum in conspectum gestiant, sperentque se a te benigne acceptum iri? Videbis hic eversa per eos profanæ superstitionis templa, fictas numinum imagines profligatas et abjectas, Senatum illum, Romæ decus, rerum Dominum, ab impio cultu ad veram Religionem summorum Imperatorum cura traductum, et superbos fasces cruce Christi atque humilitate mutantem. LUDOVICUM in illis agnosces, hujus fortitudinem, constantiam, sapientiam, pietatem in eorum depictam virtutibus facile deprehendes. Summo fuit Prudentius apud Arcadium et Honorium in pretio, quia ipsis exemplum, quod sequerentur, in describendis illis Catholicæ Religionis heroibus proponebat. Idem tibi a summo illo poëta proponitur. Favebis illi, opinor, et hominem ingenii ac pietatis gloria florentem, qui superiorum temporum injuria tantisper jacuit, benigne, ut ceteros soles, accipies: dumque in eo res præclare gestas summorum virorum Constantini et Theodosii perleges, informabis animo jam tum quæ facturus es aliquando: cum te LUDOVICI MAGNI vestigia prementem, orbis terrarum fortitudine, prudentia, religionis studio præstantem intuebitur, et LUDOVICUM, parentem tuum Augustissimum, te potissimum filio Magnum et felicem esse prædicabit.

PREFATIO.

[EX ED. PARM. 1788.]

OPTIMO sane consilio, eruditi prudentesque veterum Auctorum Editores nonnulla præfari consuerunt, ut qui qualisque fuerit, cujus opera vulgant exornantque, quo ævo floruerit, quam sibi vindicet ingenii scientiæve famam, aliaque hujusmodi pernotescant. Plurimum enim hæc conferunt lectori, ac pro continenti amploque Commentario haberi possunt; et mirum quanto sint adjumento ad Auctoris mentem, ejusque lucubrationum intelligentiam assequendam. Hinc factum videmus, ut et ipsi bóπVEUσTO sacrarum paginarum Scriptores, initio suarum aut Prophetiarum, aut Literarum, aut Librorum, similia notare dedignati minime sint. Operæ igitur pretium erit, nostrique muneris ad præstantissima Prudentii Opera, quæ iterum typis edenda ac illustranda suscepimus, hac Præfatione lectori viam sternere atque munire, in qua de celeberrimi Poëtæ vita, dotibus, scriptis, elogiis, nævis, variis editionibus, deque hujusce nostræ methodo atque utilitate disseremus. Inde profecto omnes intelligent, quanti habitus, quantique faciendus sit hujusmodi Auctor; quamque de pietate, de religione, de eruditione, de Historia Ecclesiastica benemeritus fuerit; ita ut pudere plerosque Christianorum debeat, in impuris profanisque Poëtis diu multumque versatos, hunc ne semel quidem attigisse, ab cujus lectione non eruditiores tantum, sed etiam religiosiores discessissent. Nec jam improbandum videri poterit eorum consi

lium, qui in votis habent,' ut cum Virgilio, Horatio, ac Cicerone, in Christianis scholis, etiam Juvencus, Lactantius, atque Prudentius conjungantur, quo juventus Catholicæ religionis fundamenta, veteris Ecclesiæ disciplinam, mores, et vices addiscere mature valeat ac recte cognoscere; quod sane multum conferret ad pietatem et ad solidam omnis generis eruditionem. Res enim si spectes, absque ulla comparatione præstantiores ab his Scriptoribus, divino Fidei lumine perfusis, e Sacrarum Literarum thesauro proferuntur, quam quæ proferri ab ullis ethnicorum potuerint, qui quantumvis licet illuminati viderentur, cæcos tamen fuisse, ac in tenebris ambulasse Veritas ipsa testatur. Luc. 1. 79. Ad hæc, cum Christianis rebus, Romanorum quoque, aliarumque gentium antiqui ritus, Philosophorum sectæ ac placita, in his nostrorum libris, luculentis verbis repræsentantur, ut qui eosdem attento animo legerit, plurimum se profecisse sentiet in iis etiam literis, quæ juvant et ornant universa disciplinarum studia; quod tandem ad verborum puritatem atque elegantiam attinet, nulli certe profanorum secundi reperientur ab iis, qui ad eos legendos animum a præjudicatis opinionibus vacuum traduxerint: ac si quid etiam desideraretur, reminisci oporteret vel illius Quintiliani moniti, quo curandum in primis ait: Ut teneræ adolescentium mentes, tracturæque altius quicquid rudibus et omnium ignaris insederit, non modo quæ diserta, sed vel magis quæ honesta sunt, discant.' Sed de hoc videant pii sapientesque gymnasiorum moderatores, et ii quibus cura erudiendæ juventutis incumbit. Nos interim susceptum Præfationis opus prosequamur, in qua, Deo dante, non perfunctorie, ut superiores Editores, sed operosius aliquanto, pleniusque disseremus: De Vita Prudentii:

1 In libello Basileæ excuso an. 1537, quo continentur Juvenci Presb. lib. tres De Hist. Evang.,' Aratoris lib. II. Act. Apost., et Prudentii Enchirid. seu Dyptic. annuntiantur in ipso titulo tanquam 'Scholæ Christianæ necessàrii libelli.'

2 Instit. 1. 14.

2

3 Si cui consilium hoc probaretur, ei ex omnibus Poëtæ operibus faciliora, et ad puerorum captum magis accommodata seligenda forent, ut e. g. Cathemerinon liber, Psycomachia, vel etiam aliquot Peristeph. Hymni.

De ejus scriptis genuinis, spuriisque existentibus ac deperditis: De ejus doctrina, et carminum elogiis, dotibus, ac nævis: De ejus Operum Mss. Codd. præstantioribus: De Editionibus: De hujusce nostræ methodo atque utili

tate.

CAPUT I.

De Prudentii Vita.

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS Christianorum Poetarum facile princeps; atque inter Auctores Ecclesiasticos pietate et omnigena eruditione clarissimus, in Hispaniis ortus est Coss. Salia et Philippo, nempe anno repar. Salutis CCCXLVIII. ut ipse innuit Præf. in Cathem. vs. 24. unde etiam in Apotheosi vs. 450. Juliano imperante, puerum se fuisse scribit. Quonam autem peculiari in loco prodierit in lucem, controvertitur adhuc; neque potest, in magno Veterum silentio, certi quicquam definiri. Verum quidem est Perist. Hymn. 1. 116. Calagurrim Vasconum 'nostrum oppidum' eum appellare, similiterque ejusdem lib. Hymn. Iv. 21. Nostra gestabit Calagurris ambos,' &c. indeque Calagurritanum eum fuisse, perplures 3 recte sibi colligere visi sunt. Sed cum Hymn. vI. de SS. Fruc

1 Elias Dupinius Bibl. Eccl. t. 1. p. 11. Quintus pronomen addidit, sed quo fundamento, non apparet. In nullo certe Ms. reperitur; et Nicol. Antonius, diligentiss, eorum, quæ Prudentium respiciunt, investigator, non solum non agnovit, sed etiam integram, quam retulimus, Poëtæ appellationem esse confirmat Bibl. Hisp. vet. lib. II. p. 165.

2 Prioris ita meminit loc. cit. vs. 24. Oblitum veteris me Saliæ Consulis arguens sub quo prima dies mihi. Ex hoc loco aperte nimis, ut quisque videt, eruitur certus Poëtæ nativitatis annus. Et tamen si nupero Scriptori de Sanetitate et magnificentia B. Levitæ Laurentii credi

3

mus, non anno 348. qui Saliæ et Philippi consulatui respondet, Prudentii ortus est assignandus, sed an. 330. Verum de novi hujusce Scriptoris opinionibus opportunius in Monitu ad Hymn. S. Laurentii. Hujus comparatione, minus profecto culpandi sunt Aldas, Sixtus Senen., Possevinus, aliique, qui cum pro me Saliæ, Messalia legerent, civitatem quan. dam commenti sunt, cujus Prudentius Consul fuerit.

3 Mariana Joan. Hist. Hisp. IV. 17. Ambr. Morales x. 41., Tillem. Hist. Eccl. t. x. p. 560., Cellar. in Not. ad suam Prud. Edit., Nicol. An. ton. Bibl. Hisp. vet. 11. 10.