Oldalképek
PDF
ePub

quod omnibus studia literarum professis familiare est, componant, aut saltim in illud ex vernacula lingua fideliter traduci curent. »>

ART. LXXV. HENNINGI WITTE DIARIUM.

Henninge Witte Diarium Biographicum, in quo Scriptores Seculi post N. Christ. XV II. præcipui juxta annum diemque cujusvis emortualem cum scriptis eorum editis recensentur. Gedani, sumtibus Martini Hallervordi, 1688. in 8.

In the ACTA ERUDITORUM, Mens. Aug. 1688, p. 432, the following account is given of this Work.

[ocr errors]

Qui præclarorum et doctrina excellentium memorias virorum, victurique nominis famam, aliis jam libris de illis editis prorogare studuit vir clarissimus; is nova nunc methodo, sæculi nostri vergentis scriptores in præcipuis Europa partibus sibi cognitos, absque religionis, cui addicti fuerunt, discrimine, quotquot scriptis etiam tenuioribus claruere, juxta annum diemque cujusque emortualem, cum libris ab ipsis vario idiomatis genere publicatis recenset. In illo ordinem dierum et mensium cujusque anni, a primo hujus seculi, ad annum proxime jam elapsum observavit, et quo quisque die vita excesserit, cum annotasset, munia et libros eorum editos subjunxit. Ut vero usus diarii hujus magis pateat, præfationi excerpta quædum notabilia annectit. Nam (1.) exhibet scriptores mançoßíus,

qui in florida ætate vitam clausere: (2) uxxçobles, qui ætatis annum LXXX superarunt: (3) qui natali die suum obierunt diem: (4) qui cruenta morte vitam finierunt: (5) qui Rectoratum Academicum gerentes, mortui sunt: (6) qui una eademque die ex vita excessere: (7) qui sponsi obierunt: (8) qui uitra L annos publico munere functi sunt': (9) qui cæci fuerunt: (1o) qui legationibus perfuncti: (11) qui lapidis philosophici indagatores: (12) qui cælibes manserunt: (13) qui rerum novarum inventores: (14) qui scriptores anonymi: (15) qui pseudonymi: (16) qui polygraphi : (17) qui libros idiomate exotico scripsere: (18) quorum libri in linguas exoticas conversi (19) quorum libri sæpius recusi: (20) qui Biblia S. in linguas exoticas transtulere : ubi memorat, quod auspiciis potentissimi Regis Suecia Caroli IX, opera venerandi Joh. Fischeri, sacer codex in linguam Litticam ac duplicem Esthonicam conversus, jam typis exscribatur: (21) qui religionem mutarunt: (22) qui rariora argumenta tractarunt: (23) fæminas et virgines eruditas, et denique : (24) džioμmμovetra quædam de viris doctis addit. Nos propter industriam et studium de præclaris scriptoribus bene merendi, Autori nobilissimo vitam et annos adprecamur, ut, ceu spem fecit, ex voto integrum hoc declinans seculum absolvere possit. »>

ART. LXXVI. GUIL. SALDENUS.

Guilielmi Saldeni Ultrajectini de libris variorumque eorum usu et abusu libri Duo. Amstelodami, ex Officina Henrici et Viduæ Theodori Boom. 1688. in 8.°

In the ACTA ERUDITORUM, 1688, p. 540, is the following account of this Book.

Tractatum hunc clarissimus Auctor otiis suis Theologicis, quæ in actis nostris Calendis Nov. 1684 recensuimus, præmittere olim decreverat. Verum cum nimis eum excrescere, et argumentum non mere theologicum, sed generalius continere animadvertet, animum postea mutavit, et istas de librorum usu ac abusu lucubrationes in peculiaris opusculi formam redigere maluit. In anteloquio non solum styli ac methodi qua usus est rationem reddit, verum etiam Anonymum quendam Gallum, qui Septimam Simonianæ Critica editionem procuravit, et in actis nostris Cal. Febr. 1686, p. 100, memoratus est, ob asperiorem Otiorum suorum Theologorum censuram breviter perstringit, seque ejus scommata generose contempturum profitetur.

In ipsa tractatione primum Scriptores cum cantoribus illis Horatianis comparat, quibus hoc vitium,

inter amicos

Ut nunquam inducant animum cantare rogati,
Injussi nunquam desistant.

Deinde de veteri libros compaginandi et exornandi more disserit, et viros quosdam polygraphos, necnon fæminas eruditione illustres recenset, earumque studia literaria contra Lipsi querelam, et Talmudicos nullam mulieri nisi in colo sua sapientiam permittentes, defendit. Hinc ad librorum copiam progreditur, et insignes quasdam bibliothecas memorat, quibus in paralipomenis suis adjungit primarii cujusdam in Belgio viri librariam supellectilem, quam sedecim circiter librorum in folio millibus, et quadringentis. Bibliis constitisse, ex ipsius filio Adriano Pavio cognovit.

In media Bibliothecarum recensione in primum artis typographiæ inventorem inquirit. Postea quæ Cartesius et alii contra librorum, quæ indies accrescit, multitudinem afferunt, ita diluit, ut usum ab abusu distinguat. Exemplis eorum, qui literarum usum Reipublicæ noxium censuerunt, in prædictis paralipomenis addi cupit Norica

oppiduli in Italia incolas, qui in hunc usque diem solicite cavere perhibentur, ne quisquam nisi plane illiteratus ad civitatis su gubernacula admoveatur; unde quatuorviri illi, quibus integer Senatus constat, li quattri illiterati appellantur. Adversus hujusmodi literarum hostes adducit dictum Casparis Colignii, celebris illius Amiralii in laniena Parisiensi trucidati, qui literarum imperitiam non solum religioni, sed et ipsi reipublicæ magnam caliginem in Gallia offudisse pronunciavit; ut alia, quæ pro commendandis literis affert, argumenta silentio involvamus. Causas præterea, cur nonnulli Scriptores a componendis et edendis libris abstinuerint, exponit, et libros non propriæ gloriolæ, sed publicæ utilitatis causa scribendos esse monet, pluri、 maque bonorum librorum commnoda recenset; quod dum facit, varios sententiarum et exemplorum flosculos colligit, adductis inter alia exemplis Hyperü, qui ne ullam e scriptis suis laudem captasse videretur, ea demum post mortem prodire voluit; et Gatakeri, qui amicorum precibus flecti non potuit, ut effigiem suam exprimi pateretur, nec ullum sibi monumentum poni voluit præter ea, quæ ipse sibi egregiis libris exaratis statuerat.

Ad prudentiam in scribendis libris observandam requirit maturam deliberationem, et calamum non præcipitem, notans peccasse nonnunquam contra hanc legem Hieronymum et Erasmum, qui tamen in epistola quadam culpam in typographos rejicit, qui fœtum conceptum maturescere non permiserint, sed invita Lucina per abortum ejicere coegerint. Johanni quoque Foxo Burneti verbis nimiam festinationem, quâ in errores nonnullos prolapsus fuerit, exprobrat, et causam, cur libri nonnulli tam cito pereant, non aliam esse dicit, quam quod tam cito nati fuerint. Producit insuper Johannem Morinum, quem exercitationum suarum de patriarcharum et primatum origine festinantius evulgaratarum paulo post pænituit, et alios scriptores, quos

in provecta ætate juvenilium scriptorum puduit. Non diffitetur tamen, dari nonnunquam homines tam subiti et vividi impetus, quibus longe meliora fortuito excidant, quam quæ alii vix longo et diuturno labore excudunt. Desiderat porro in Scriptoribus lenitatem, B. nostrum Lutherum arguens, quod cum magno reformationis dispendio, nimia in scribendo asperitate et vehementia usus fuerit.

Longum esset omnia referre, quæ de bono ordine in scribendis libris observando, deque scribendorum soliditate et perspicuitate memorat. Brevitatem plurimis veterum sententiis commendat, et refert Frobenium conquestum, quod in nundinis Francofurtensibus ne unum quidem exemplar librorum Augustini de Civitate Dei cum notis Lud. Vicis, ob neglectam in iis brevitatis legem, divendere potuerit. Comparat Scriptores imperitos et tamen verbosos cum iis, qui corpore tenues veste se dilatant. Deinde et media quædam brevitatis assequendæ ostendit, ac inter alia crambem ab aliis Scriptoribus jam toties appositam non recoquendam esse monet, qua occasione de plagio literario plurima cumulat. De lectione librorum hoe in genere contra Grunewaldum et alios observat, quod præter Scripturam S. alii quoque libri, ne gentilium quidem exceptis, legendi sint. Postea refellit calumniam Egidii Camarti, qui ex Surio narrat, Lutherum Melancthoni et Carolostadio suzsisse, ut ab omni secularium literarum usu abstinerent. Plane vero abhorret a sententia, quem ex Hebræorum Magistris Voisinius in proleg. Theol. Jud. adduxit : memento fili, majorem semper præceptorum Rabbinieorum, quam legis Divinæ curam esse habendam. Utilem librorum legendorum ordinem antequam præscribat, eos exagitat, qui libros ad pompam et spectaculum sibi comparant, et maximam eruditionis suæ partem in eo collocant, quod instructissimis bibliothecis gaudeant. Lectionem autem, ne fructu suo careat, non modo repetitione, meditatione, oratione, col

« ElőzőTovább »