Et educam de Jacob semen,

et de Juda possidentem montes meos:

Et hæreditabunt eam electi mei,

et servi mei habitabunt ibi.

Et erunt campestria in caulas gregum,

et vallis Achor in cubile armentorum, populo meo qui reliquerunt me.

Et vos, qui dereliquistis Dominum,

qui obliti estis montem sanctum meum,

qui ponitis fortunæ mensam, et libatis super eam, Numerabo vos in gladio,

et omnes in cæde corruetis :

Pro eo quod vocavi, et non respondistis: locutus sum, et non audistis:

Et faciebatis (Al.Sed fecistis) malum in oculis meis, et quæ nolui elegistis.

Propter hoc hæc dicit Dominus Deus:

Ecce servi mei comedent,

et vos esurietis:

Ecce servi mei bibent,

et vos sitietis:

Ecce servi mei lætabuntur,

et vos confundemini:

Ecce servi mei laudabunt præ exultatione cordis, et vos clamabitis præ dolore cordis, et præ contritione spiritus ululabitis.

Et dimittetis nomen vestrum in juramentum electis meis:

1 Hebraice sequiori est genere, in ea, sicque ipse rectius legit in Commentario S. Pater.

Alia, eaque ut videtur, concinnior verborum series est in Commentariis, veterascent electis meis.

A et interficiet te Dominus Deus.

et servos suos vocabit nomine alio. In quo qui benedictus est super terram, benedicetur in Deo, amen :

Et qui jural in terra,

jurabit in Deo, amen:

Quia oblivioni traditæ sunt augustiæ priores, et quia absconditæ sunt ab oculis meis.

Ecce enim ego creo cœlos novos, et terram novam: et non erunt in memoria priora,

et non ascendent super cor.

Sed gaudebitis et exultabitis usque in sempiternum, in his quæ ego creo:

Quia ecce ego creo Jerusalem exultationem,
et populum ejus gaudium.
Et exsultabo in Jerusalem,

et gaudebo in populo meo :

Et non auditur in eo 1 ultra vox fletus et vox clamoris.

B Non erit ibi (Al. tacet ibi) amplius infans dierum, et senex qui non impleat dies suos: Quoniam puer centum annorum morietur,

et peccator centum annorum maledictus erit, Et ædificabunt domos, et habitabunt:

et plantabunt vineas et comedent fructum earum. Non ædificabunt et alius habitabit:

non plantabunt, et alius comedet: Secundum enim dies ligni, dies erunt populi mei, et opera manuum eorum inveterabunt." Electi mei non laborabunt frustra,

neque generabunt in conturbatione: Quia semen benedictorum Domini est, et nepotes eorum cum eis.

Eritque antequam clament, ego exaudiam:

adhuc illis loquentibus, ego audiam (Al. exaudiam),

Lupus et agnus pascentur simul,

leo et bos comedent paleas,

et serpenti pulvis panis ejus :

Non nocebunt, neque occident in omni monte sancto meo, dicit Dominus.

(Cap. LXVI.) Hæc dicit Dominus.

Coelum sedes mea,

terra autem scabellum pedum meorum,

Quæ est ista domus, quam ædificabitis mihi? et quis est iste locus quietis meæ ?

Omnia hæc manus mea fecit,

et facta sunt universa ista, dicit Dominus. Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum, et contritum spiritu,

et trementem sermones meos?

Qui immolat bovem, quasi qui interficiat virum: qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem: Qui offert oblationem, quasi qui sanguinem suillum

offerat:

ipsi autem confundentur. Vox populi de civitate, vox de templo,

vox Domini reddentis retributionem inimicis suis. Antequam parturiret, peperit:

antequam veniret partus ejus,peperit masculum. Quis audivit unquam tale?

et quis vidit huic simile?

Nunquid parturiet terra in die una? aut parietur gens simul 2,

quia parturivit et peperit Sion filios suos? Numquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariam ? dicit Dominus.

Si ego, qui generationem cæteris tribuo, sterilis ero? ait Dominus Deus tuus, Lætamini cum Jerusalem,

et exultate in ea omnes, qui diligitis eam; Gaudete cum ea gaudio universi, qui lugetis super

eam,

ut sugatis, et repleamini ab ubere consolationis ejus :

ut mulgeatis, et deliciis affluatis ab omnimoda gloria ejus.

Quia hæc dicit Dominus:

1 Hic quoque verius habet Commentarior. lectio, fremitus pro populi, cum Hebræo N.

* Quamquam et libri omnes, et Hieronymiani ipsiusmet Co.amentarii lectio sic ferant, rescribendum tamen puto hic semel pro simul. Nam et Hebraico est tamen TV, una vicc, et Græco elgának, quod est semel : denique et in Latina veteri Interpretatione ita scriptunm exstitisse, testaturipse alibi S.Pater in Commentariis in Jeremiæ, cap. 31, ubi hunc ex Vulgata sui temporis locum laudat: Quia nata est gens semel. Neque adeo par est opinari ab Hebræo textu, receptaque in reliquis libris lectione voluisse illum nulla de causa discedere: cum econtrario in perquam simili Latina voce, simul pro semel, proclive fueri librariis falli, idque porro sit verosimillimum.

3

Confer S. Patris Commentarios ubi suam hancce interpetationem tuetur.

• In instanti habet in Commentariis declino.Hebr. 1.Sic et tertio ab noc versu,Ab ubere legit pro ad ubera. Qua de lectione videsis quæ nobis et Victorio ad hunc locum in Commentaris observata sunt.

5 Genuinam hujusmodi lectionem retinet Canon Hebraicæ veritatis, ac textus sacer in emendatis omnibus libris manuscriptis Commentariorum sancti Hieronymi. Multos autem mss.codices invenimus corruptos notariorum imperitia, vel emendatorum temeritate, qui tollentes verbum Interpretis januam de suo posuerunt pro unam. In Corbeien. ms. num. 12 unam legimus in contextu sacro, et e regione ad marginem, januam. Hebræus hodiernus nonnullam passus est mutationem; nam TN, ahhad habet,loco As ahhath, ut monet Ceri Massorethicum hujus loci. Porro interpretes subintelligi volunt verbum piscinæ, vel arboris, ut sit sensus, qui sanctificantur

A Reddere in indignatione furorem suum,

B

et increpationem suam in flamma ignis: Quia in igne Dominus judicabit (Al. dijudicatur), et in gladio suo ad omnem carnem,

et multiplicabuntur interfecti a Domino. Qui sanctificabantnr,

et mundos se putabant in hortis post unam in. trinsecus,

Qui comedebant carnem suillam, et abominationem,

et murem:

simul consumentur, dicit Dominus.

Ego autem opera eorum, et cogitationes eorum venio, ut congregem cum omnibus gentibus et linguis,

et venient et videbunt gloriam meam.

Et ponam in eis signum:

Et nullam ex eis qui salvati fuerint, ad gentes in

mare,

in Africam, et in Lydiam tendentes sagittam *: in Italiam et Græciam,

ad insulas longe, ad eos, qui non audierunt de me, et non viderunt gloriam meam

Et annuntiabunt gloriam meam gentibus (Al.ingentibus),

et adducent omnes fratres vestros de cunctis gentibus donum Domino, in equis, et in quadrigis, et in lecticis,

et in mulis, et in carrucis,

ad montem sanctum meum Jerusalem, dicit Dominus;

Quomodo siin ferant filii Israel manus in vase mundo in domum Domini.

Et assumam ex eis in sacerdotes, et levitas, dicit Dominus.

Quia sicut cœli novi, et terra nova, quæ ego facio stare coram me, dicit Dominus:

sic stabit semen vestrum, et nomen vestrum. C Et erit mensis ex mense,

D

post unam arborem, quæ est in medio hortorum, aut post unam, id est insignem piscinam et præcipuam, quæ in loco peculiari est in medio horti. Symmachus et Theodotion hunc locum ita interpretati sunt apud Hieronymum: Qui sanctificamini et lustramini in hortis, alter post alterum,inter eos qui comedunt carnem suillam,etc. Id ipsum expressit Syrus Interpres dicens, hhad bathar hhad, id est alter post alterum, sive unus post unum; Chaldæus habet eodem vel proximo sensu,turba post turbam. MART. Antea vulgati, post januam, cui lectioui concinunt et mss. nonnulli, atque ansam dedisse videntur cum LXX, qui interpretati sunt, ev toic πроOúpoc in liminibus; tuum superioris capitis LVIII,8 versiculus, ubi Hebræis exprobrat Isaias quod idolum post fores domuum collocarent: Post ostium retro postem posuisti memoriale tuum. Veram nihilosecius lectionem esse impressam, ex Hebræo textu nihil est dubium, quam et in Commentario probat S. Pater. Quod Hebraice ibi dicitur Achad, perquam erudite Echat, sive Echatem, id est, unam filii criticorum interpretantur.

Hic quoque insedit erros librariorum, qui in Canone et in aliis mss. codicibus posuerunt tenentes pro tendentes, proclivi quidem lapsu et involuntario, ni fallor: cum sit omnino contrarius huic expositioni Hieronymianæ. « Lud autem Lydos vocant; quorum coloni Hetrusci, qui nunc Thusci appellantur, quondam mittendarum sagittarum peritissimi, et nunc dicuntur tendentes sagittam. Pro quo in Hebraico legitur MASCHE CESETH ((p), quod absque LXX omnes similiter transtulerunt, tendentes arcum; et LXX posuerunt uerò, nomen pro verbo interpretantes. MART.

Jeremias propheta, cui hic prologus scribitur, sermone quidem apud Hebræos Isaia et Osee et quibusdam aliis prophetis videtur esse rusticior 1, sed sensibus par est: quippe qui eodem spiritu prophetaverit. Porro simplicitas eloquii, de loco ei in quo natus est accidit. Fuit enim Anathothites, qui est usque hodie viculus, tribus ab Hierosolymis di- B stans millibus; sacerdos ex sacerdotibus, et in matris utero sanctificatus: virginitate sua evangelicum virum Christi Ecclesiæ dedicans. Hic vaticinari exorsus est puer: et captivatem urbis atque Judææ3, non solum spiritu, sed et oculis carnis intuitus est.Jam decem tribus Israel Assyrii in Medos transtulerant: jam terras earum, coloniæ gentium possidebant.

Nuperis tamen Criticis elegantissimum dicitur,ac præcipue styli sublimitate insignis: quorum tamen sententiam Ric. Simonius contendit, e minori peritia linguæ Hebraicæ ortam esse, quam iacile mutarent si in ejus linguæ cognitione magis profecissent. Verissime grandis sensuum prophetæ majestas est, æque in verborum neglectu posita.

In Commentario ad c. xxIII, 9: « Certe, inquit, nullum puto sanctiorem esse Jeremia, qui virgo, C propheta, sanctificatusque in utero, ipso nomine præfigurat Dominum Salvatorem,» Et filios tamen ei tribuit Paraphrastes Chaldæus in c. xxXVII 12. Cæterum evangelicum virum Jeremiam appellat rursus S. Pater, in Prologo ad. Commentarios. 3 In Palatin. ms., atque Judæ.

Unde in Juda tantum, et in Benjamin prophetavit: et civitatis suæ ruinas quadruplici planxit alphabeto, quod nos mensuræ metri versibusque reddidimus. Præterea ordinem Visionum, qui apud Græcos et Latinos omnino confusus est, ad pristinam fidem correximus. Librum autem Baruch ', notarii ejus, qui apud Hebræos nec legitur, nec habetur, prætermisimus: pro his omnibus maledicta ab æmulis præstolantes, quibus me necesse est per singula opuscula respondere. Et hoc patior, quia vos cogitis. Cæterum ad compendium mali, rectius fuerat modum furori eorum silentio meo ponere, quam quotidie novi aliquid scriptitantem invidorum insaniam provocare.

Alphabetum quadruplex Lamentationum Jeremiæ mensuræ metri reddidit Hieronymus : quia seriem literarum Hebraicarum, ac numerum versuum in sua translatione Latina conservavit. Hanc quoque nos versuum distinctionem alphabeta, et incisiones religiose observamus in præsenti canonis editione; quod in consequentibus rem manifestam facient distinctiones per membra divisæ. Mart.

Paria habet in prologo ad Commentar.: «< Libellum autem Baruch, qui vulgo editioni Septuaginta copulatur, nec habetur apud Hebræos, et ψευδεπίγραφον epistolam Jeremiæ nequaquam censui disserendam. »

6 Paulam intelligit et Eustochium, ut apparet ex præfatione in Isaiam. MART.

Et induxi vos in terram Carmeli. ut comederetis fructum ejus, et optima (Al.bona) illius :

Et ingressi contaminastis terram meam,

et hæreditatem meam posuistis in abominationem Sacerdotes non dixerunt: Ubi est Dominus?

et tenentes legem (Al. add. meam), nescierunt

me,

et pastores prævaricati sunt in me :

et prophetæ prophetaverunt in Baal,

et idola secuti sunt.

Propterea adhuc judicio contendam vobiscum, ait Dominus,

et cum filiis vestris disceptabo.

Transite ad insulas Cethim, et videte:

et in Cedar mittite, et considerate vehementer : et videte si factum est hujuscemodi

Si mutavit gens deos;

et certe ipsi non sunt dii:

B populus autem meus mutavit gloriam suam i idolum.

C

D

Obstupescite, coli, super hoc:

et portæ ejus, desolamini vehementer, dicit Dominus,

Duo enim mala fecit populus meus :
Me dereliquerunt fontem aquæ vivæ,
et foderunt sibi cisternas,
cisternas dissipatas,

quæ continere non valent aquas.

Nunquid servus est Israel, aut vernaculus?

quare ergo factus est in prædam?

Super eum rugierunt leones,

et dederunt vocem suam,

posuerunt terram ejus in solitudinem: Civitates ejus exustæ sunt,

et non est qui habitet in eis.

Filii quoque Mempheos et Taphnes constupraverunt te usque ad verticem.

Nunquid non istud factum est tibi,

quia dereliquisti Dominum Deum tuum eo tempore, quo ducebat te per viam ?

Et nunc quid tibi vis in via Ægypti,

ut bibas aquam turbidam (Al. Sion) ? Et quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ?

Arguet te malitia tua,

et aversio tua increpabit te.

Scito,et vide,quia malum et amarum est reliquisse te Dominum Deum tuum,

et non esse timorem mei apud te,dicit Dominus Deus exercituum.

A sæculo confregisti jugum meum, rupisti vincula mea,

et dixisti Non serviam.

In omni enim colle sublimi,et sub omni ligno frondoso,

tu prosternebaris meretrix :

Ego autem plantavi te vineam electam,

omne semen verum:

Quomodo ergo conversa es mihi in pravum vinea

aliena?