XC. Miphiboseth Jonathæ filius invenitur.
XCI. Hic occiditur Isboseth filius Saul.

XCII. Ubi interficit David occisores Isboseth.
XCIII. Ubi ab omni populo Israel rex ungitur et
constituitur David..

XCIV. Ubi Hiram rex præbet ligna domui David.
XCV. Ubi nomina filiorum David de diversis ma-
tribus.

XCVI. Hic transfertur arca testamenti de domo
Aminadab.

XCVII. Hic ostenditur Michol filia Saul sterilis.
XCVIII. Ubi admonetur David per prophetam,quod
templum Domini ipse facturus non sit.
XCIX. Oratio David post allocutionem prophetæ.
C. Consummatio orationis David.

CI. Ubi ostenditur quod multa spolia et numera
sanctificaverit Domino.

CII. Ubi refertur Scriptura ad Miphiboseth filium
Jonathæ.

CIII. Ubi contrahitur bellum adversus Amnon fi-
lium Ammon.

CIV.Hic vidit David Bersabee uxorem Uriæ Hetthæi. CV. Nathan propheta alloquitur David de uxore viri Hetthæi.

CVI. Ubi agnoscit peccatum David.

CVII. Filius David nalus de Bersabee moritur.
CVIII. De Bersabee nascitur Salomon.
CIX. Hic Amnon sororem suam amare cœpit.
CX. Ubi Thamar pellitur ab Amnon, et suscipitur
ab Absalom fratre suo.

CXI. Hic occiditur Ammon ab Absalom.

A CXIV. Ubi segetem Joab Absalom jubet incendi.
CXV. Hic Absalom mentitur votum sacrificii, ut
iret in Hebron et se faceret regem.
CXVI. Ubi fugit David Absalom.

B

CXVII. Hic mittit David contra Absalom.
CXVIII. Ubi Semei conviciatur David.
CXIX. Consilium Achitophel datum, ut ingredia-
tur Absalom ad concubinas patris sui.
CXX. Ubi Achitophel se persecuturum David pro-
mittit, quod Chusai improbat.

CXXI. Ubi Achitophel laqueo se interfecit.
CXXII. Prodeunt Joab et Abisai adversus Absalom.
CXXIII. Hic Absalom invenitur quercu suspensus.
CXXIV. Ubi Absalom nuntiatur occisus.

CXXV. Joab princeps militiæ irascitur, eo quod
jageret David Absalom.

CXXVI. Ubi optat populus revertere ad David.
CXXVII. Hic Semei dimitti sibi rogat pro irrogata
injuria.

CXXVIII. Ubi tradit Berzellai filium suum Chaman
David regi.

CXXIX. Siba populum Israel separavit a David.
CXXX. Ubi occiditur Amasias a Joab.
CXXXI. Mulier alloquitur Joab, quæ et caput Sibæ
protulit.

CXXXII. Ubi Gabaonitæ septem ex semine Saul
petunt in pœnam, quos et accipiunt.

CXXXIII. Ubi ossa Saul et Jonathæ colligit David.
CXXXIV. Hic Psalmus incipit XVII.

CXXXV. David aquam sibi dari jubet de cisterna,
quæ est in Beth-Leem.

CXII. Ubi Joab immitit mulierem simulantem lu- C CXXXVI. Ubi jubet David numerari populum. ctum pro Absalom.

CXIII. Hic David a muliere Thecuite placatur super Absalom.

CXXXVII. Per Gad prophetam Dominus in tribus correctionibus loquitur David.

RECAPITULATIO DE LIBRO PRIMO MALACHIM 1.

I.De Helcana et uxoribus ejus, et de Heli sacerdote,
et de nativitate Samuelis.

II. De cantico Annæ, et de inquitatibus filiorum
Heli.

III. De Samuele et imputatione divina ad Heli per
eum directa, ubi de Christo prænuntiat [Al. pro-
nuntiat].

IV. De Samuele, ubi eum Deus quarto vocat in visu, Et de Philistinorum bello et arca capta, et de Heli morte [Al. add. sacerdotis].

V. De Dei [Al. tacet Dei] idolo Dagon ad præsentiam arcæ confracto, et de plagis Philistinis illatis. VI. De arcæ reditu in Bethsamis, et de plaga illic irrogata.

VII. De arcæ transmigratione in Cariat-Iarim in

1 Excepimus e Veronensi antiquiss. ms. ad quem et libros ipsos Regnum exegimus. Martianæus nihil præter titulos his libris prætexit. Nos ipsas Recapi

D

domum Aminadab, et de bello in quo Philisthiim percussi sunt. Et de gestis Samuel. VIII. De filiis Samuelis, et ubi populus regem postulat. Et de Saul et asinarum inquisitione. IX. De Saule uncto in regem, et inter prophetas prophetante, et quomodo in Maspha confirmatur ejus regnum.

X. De Naas rege Ammon, quomodo oppugnavit Jabis urbem,et de confirmatione regni Saul in Galgalis. XI. De Samuelis præceptis ad populum, et de signis de cœlo ostensis.

XII. De Jonathan et Saule, quomodo Philistinos

percusserint et de Saule, ubi holocausta male præsumpsit offerre.

XIII. De Jonatha, ubi per eum Dominus Philistino

tulationes cum editione ven. card. Thomasii contulimus, variantesque lectiones ad paginæ oram adnotamus.

rum castra percussit, et Saul voluit eum pro gusto A XXVIII. De filiis David in Chebron natis, et quomellis occidere.

modo recepit Melchol, et de Abner a Joab interfecto, et de morte Isboseth filii Saul.

XXIX. De cunctis tribubus, ut se dediderunt David [Al. secuti David], et quomodo ingressus est in Sion, et de Chiram et de artificibus et lignis, et de uxoribus vel filiis qui nati sunt David [Al. ei tantum] in Jerusalem.

XXX. De Nathan propheta, ubi prohibet David ædificare templum, et prophetat de Christo et quomodo David omnes in circuitu humiliaverit nationes.

XXXI. De Miphiboseth filio Jonathæ, et de Anon rege Ammon, quomodo inlusit pueris David,et de præliis ob vindictam insecutis.

B XXXII. De Bethsabee Uriæ. [Al. add. uxore], et parabola per Nathan,et de morte pueri de stupro nati. XXXIII. De urbe Rabbat a David capta et de nativitate Salomonis (et quæ de Ammon et Thamar memorantur [Al. absunt uncinis inclusa] et de Absalom quomodo interfecit Ammon.

INCIPIUNT.

LIBRI DUO SAMUELIS

QUI ALIAS DICUNTUR UNA

LIBER SAMUELIS

VEL

LIBER I MALACHIM

-

LIBER PRIMUS.

[T. I, Cap. 1.] Fuit vir unus de Ramathaim-Sophim, A omnibus diebus vitæ ejus, et novacula non ascendet de monte Ephraim, et nomen ejus Elcana, filius Jeroam, filii Eliu, filii Thou 1, filii Suph, Ephratæus, et habuit duas uxores, nomen uni Anna, et nomen secundæ Phenenna. Fueruntque Phenennæ filii : Annæ autem non erant liberi [h. parvuli]. Et ascendebat vir ille de civitate sua statutis diebus, ut adoraret et sacrificaret Domino exercituum in Silo. Erant autem ibi duo filii Heli, Ophni et Phinees, sacerdotes Domini. Venit ergo dies, et immolavit Elcana, deditque Phenennæ uxori suæ, et cunctis filiis ejus, et filiabus partes: Annæ autem dedit partem unam [h. partem unain duplicem] tristis, quia Annam diligebat. Dominus autem concluserat vulvam ejus. Affligebat quoque eam æmula ejus, et vehementer angebat, in tantum, ut exprobraret B quod conclusisset Dominus vulvam ejus: sicque faciebat per singulos annos, cum redeunte tempore ascenderunt templum Domini, et sic provocabat eam. Porro illa flebat, et non capiebat cibum Dixit ergo ei Elcana vir suus: Anna, cur fles? et quare non comedis 2 ? et quam ob rem affligitur cor tuum? Nunquid non ego melior sum tibi quam decem filii? Surrexit autem Anna postquam comederat in Silo, et biberat. Et Heli sacerdote sedente super sellam ante postes templi Domini, cumque esset amaro animo, oravit ad Dominum, flens largiter, et votum vovit, dicens : Domine exercituum, si respiciens videris afflictionem famulæ tuæ, et recordatus mei fueris, nec oblitus ancillæ tuæ, dederisque servæ tuæ sexum virilem, dabo eum Domino

Editi nonnulli et mss. quamplures legunt, Thau ex Hebræo scilicet . LXX in manuscripto Alexandrino retinent sou; quod etiam Chaldæus expressit cum cholem pleno, ut aiunt Grammatici, inn Thoou vel Thohu. Canonem Hebr. verit. et alterum ms. codicem Corb. secuti sumus; ambo namque Shou scribentes veram præferunt ПlieroLymi lectionem, ut compertum habemus e libro Nominum Hebraicorum, et iterum e libro primo adversus Jovinianum, ubi S. Doctor constanter

D

super caput ejus. Factum est ergo, cum illa multiplicaret preces coram Domino. ut Heli observaret os ejus. Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius movebantur, et vox penitus non audiebatur. Estimavit igitur eam Heli temulentam, dixitque ei: Usquequo ebria eris? digere paulisper vinum quo mades. Respondens Anna : Nequaquam, inquit, domine mi; nam mulier infelix nimis ego sum, vinumque et omne quod inebriare potest, non bibi; sed effudi animam meam in conspectu Domini. Ne reputes ancillam tuam quasi unam de filiabus Belial: quia ex multitudine doloris et mororis mei, locuta sum usque in præsens. Tunc Heli ait ei: Vade in pace, et Deus Israel det tibi petitionem [Vulg. addit tuam], quam rogasti eum.Et illa dixit: Utinam inveniat ancilla tua gratiam in oculis tuis ! Et abiit mulier in viam suam, et comedit vultusque illius non sunt amplius in diversa mutati. [T. II.] Et surrexerunt mane, et adoraverunt coram Domino, reversique sunt, et venerunt in domum suam Ramatha. Cognovit autem Elcana Annam uxorem suam, et recordatus est ejus Dominus. Et factum est post circulum dierum,concepit Anna, et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. Ascendit autem vir ejus Elcana 3, et omnis domus ejus, ut immolaret Domino hostiam solemnem, et votum suum, et Anna non ascendit: dixit enim viro suo Non vadam, donec ablactetur infans, et ducam eum, et appareat ante conspectum Domini,

[locaverunt:
et famelici saturati sunt.
Donec sterilis perperit plurimos [h. septem]:
et quæ multos habebat filios, infirmata est.
Dominus mortificat et vivificat,

deducit ad infernum, et reducit.
Dominus pauperem facit et ditat,
humiliat et sublevat.
Suscitat de pulvere egenum,

et maneat ibi jugiter. Et ait ei [Vulg. tacet ei] A Saturati prius pro pane [h. Saturati pro pane] se
Elcana vir suus: Fac quod bonum tibi videtur, et
mane donec ablactes eum : precorque ut impleat
Dominus verbum suum. Mansit ergo mulier, et
lactavit filium suum, donec amoveret eum a lacte.
[T. III.] Et adduxit eum secum, postquam ablacta-
verat, in vitulis tribus et tribus modiis farinæ 1, et
amphora vini, et adduxit eum in domum Domini
in Silo. Puer autem erat adhuc infantulus : et im.
molaverunt vitulum, et obtulerunt puerum Heli. Et
ait [Vulg. add. Anna]: Obsecro, mi domine, vivit
anima tua, domine: ego sum illa mulier quæ steti
coram te hic orans Dominum. Pro puero isto oravi,
et dedit mihi Dominus petitionem meam quam
postulavi eum. Idcirco et ego commodavi eum Do-
mino, cunctis diebus quibus fuerit accommodatus
Domino. Et adoraverunt ibi Dominum. Et oravit
Anna, et dixit;

[T. IV, Cap. II.] Exultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Deo meo'. Dilatatum est os meum super inimicos meos : quia lætata sum in salutari tuo. Non est sanctus, ut est Dominus : neque enim est alius extra te,

et non est fortis sicut Deus noster. Nolite multiplicare loqui sublimia, gloriantes. Recedant vetera de ore vestro :

quoniam Deus scientiarum Dominus est, et ipsi præparantur cogitationes. Arcus fortium superatus est,

et infirmi accincti sunt robore.

B

et de stercore elevat pauperem
Ut sedeat cum principibus,
et solium gloriæ teneat.

3

Domini enim sunt cardines terræ [h. Domini enim
[sunt afflicti terræ],

et posuit super eos orbem.
Pedes sanctorum suorum servabit,
et impii in tenebris conticescent :
quia non in fortitudine roborabitur vir.
Dominum formidabunt adversarii ejus,
super ipsos in cœlis tonabit.
Dominus judicabit fines terræ,
et dabit imperium regi suo,

et sublimabit cornu Christi sui.

Et abiit Elcana Ramatha in domum suam puer
autem erat minister in conspectu Domini ante fa-
ciem Heli sacerdotis. [T. V.] Porro filii Heli, filii
Belial, nescientes Dominum neque officium sacer-
dotum ad populum; sed quicunque immolasset
victimam, veniebat puer sacerdotis, dum coque-
rentur carnes, et habebat fuscinulam tridentem in
C
speciebus edisserens, hæc de ephu Hebræorum
scribebat: « Decima pars cori in his quæ modio
mensurantur, appellatur epha, id est tres modii:
et decima pars cori in speciebus liquidis, vocatur
batus sive vadus: et ejusdem mensura sit epha et
batus. » Unum i.itur epha farinæ, tria sata, vel,
quod idem est, tres farinæ modios capiebat: unus
autem modius tres decimas habuit, quas in sacri-
ficiis necesse erat offerri per singulos vitulos. Hinc
colligimus falso ascriptum fuisse S. Doctori opus
Traditionum Hebraicarum in libros Regum, in quo
tam contrariæ verbis ipsius Hieronymi inveniuntur
sententiæ. Fatemur tamen supposito auctori nostro
exemplaria quædam scripta ac edita penitus esse
consentanea: non enim legunt et tribus modiis
farinæ; sed, ut jam dicebamus, et uno modio farinæ,
Quin et Syrus interpres hoc ipsum exprimere voluit

1 Emendator Canonis Hebraicæ veritatis pro tribus modiis farinæ, substituit in nostro exemplari, el modio farinæ; in qua permutanda lectione habuit astipulatorem falsum Hieronymum, auctorem nempe Quæstionum seu Traditionum Hebraicarum in libros Regum. Is enim conceptis verbis asserit mendosos ac corruptos esse Latinorum codices, ubi lectum est, el tribus modiis farinæ : « In Hebræ >, inquit, non tribus modiis farinæ, sed modio farinæ, legitur (I Reg. 1, 24): quem locum apud Latinos scriptorum vitio constat esse depravatum. Si enim cum vitulis tribus, et tribus modiis farinæ obtulit, contra præceptum legis fecit: in lege enim ita præcipitur: Mensis septimi prima dies venerabilis et sancta erit vobis. Omne opus servile non facietis ; dies clangoris est et tubarum: offeretisque holocaustum in odorem suavissimum Domino, vitulum de armento unum, arietem unum, agnos anniculos immaculatos septem, et in sacrificiis eorum, simile D oleo conspersæ tres decimas per singulos vitulos, duas decimas per arietem, unam decimam per agnum (Num. XXIX, 1-4). Hæc vero decima, decima pars erat ephi. Unde datur intelligi quod Eleana non obtulerit tres modios farinæ cum tribus vitulis, sed novem decimas; quibus, secundum Hebraicam mensuram, unus efficitur ephi. Ita vetus ille scriptor, nec indocte quidem, si meminisset Hebræorum N epha, tribus satis, sive tribus Romanis modiis æqualem fuisse mensuram. Hoc verus Hieronymus expresse docet cap. 11 lib. Ruth. vers. 17, ubi interpretatur: Et quæ collegerat virga cælens et excutiens, invenit hordei quasi ephi mensuram, id est, tres modios. Libro quoque decimo quarto Commentariorum in Ezechielem (cap. XLV, vers. 10), mensuras tam in aridis, quam in liquidis

,usatho hado decamhho וסאתא חדא הקמחא,dicens

id est, et stato uno farinæ. Cæterum conferat lector
studiosus totum hunc locum cum iis quæ leguntur
cap. XXXIX, (vers.1-4). Numerorum, et cum margi-
nalibus scholiis Canonis Hebr. verit. col. 183, ut
non improbabile sumat argumentum de auctore
eorumdem scholiorum, deque falso Hieronymo cu-
jus verba jam recitamus. MART.

2 Veron. ms. cor pro cornu, quod ne lapsum An-
tiquarii putes, ita et in Recapitulationibus lectum
ab eo animadvertimus. Ad hæc anquissimus alter
Veronensis ms. qui Psalterium continet Græce et
Latine, ubi et canticum hoc in fine subdit, cor præ.
fert pro cornu. Repugnat vero textus, librique alii

omnes.

3 In aliis libris, Suscitat a terra pauperem, et de stercore erigit inopem.

B

videbis aæulum tuum in templo, in universis prosperis Israel, et non erit senex domo tua omnibus diebus. Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo : sed [h. non habet] ut deficiant oculi tui, et tabescat anima tua, et pars magna domus tuæ morietur, cum ad virilem ætatem venerit. Hoc autem erit tibi signum quod venturum duobus filiis tuis, Ophni et Phinees: in die una morientur ambo. Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum et animam meam faciat, et ædificabo ei domum fidelem, et ambulabit [h. et ambulabo] coram christo meo cunctis diebus. Futurum est enim ut quicunque remanserit in domo tua, veniat ut oretur pro eo, et offerat nummum argenteum, et tortam panis [h. veniat ut adoret eum, et accipiat ab eo nummum argenteum, et tortam panis], dicatque: Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, ut comedam buccellam panis.

manu sua, et mittebat eam lebetem, vel in cal- A domus patris tui, ut non sit senex in domo tua. Et dariam, aut in ollam, sive in cacabum: et omne quod levabat fuscinula, tollebat sacerdos sibi. Sic faciebant universo Israeli venientium in Silo. Etiam antequam adolerant adipem, veniebat puer sacerdotis, et dicebat immolanti : Da mihi carnem, ut coquam sacerdoti : non enim accipiam a te carnem coctam, sed crudam. Dicebatque illi immolans : Incendatur primum juxta morem hodie adeps, et tolle tibi quantumcunque desiderat anima tua.Qui respondens aiebat ei: Nequaquam nunc enim dabis, alioquin tollam vi. Erat ergo peccatum puerorum grande nimis coram Domino quia detrahebant [Vulg. retrahebant] homines sacrificio Domini Samuel aulem ministrabat ante faciem Donini, puer, accinctus ephod lineo. [T. IV.] Et tunicam parvam faciebat ei mater sua, quam afferebat statutis diebus, ascendens cum viro suo, ut immolaret hostiam solemnem. Et benedixit Heli Elcana et uxori ejus, dixitque [Vulg. addit ei]: Reddat Dominus tibi semen de muliere ac, pro fenore quod commodasti Domino. Et abierunt in locum suum. Visitavit ergo Dominus Annam et concepit, et peperit tres filios, et duas filias, et magnificatus est puer Samuel apud Dominum. Heli autem erat senex valde, et audivit omnia quæ faciebant filii sui universo Israeli et quomodo dormiebant cum mulieribus, quæ observabant ad ostium tabernaculi, et dixit eis: Quare facitis res hujuscemodi, quas ego audio res pessimas, ab omni populo? Nolite, filii mei: non enim est bona fuma, quam ego audio, ut transgredi faciatis populum Domini. Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus: si autem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro eo? Et non audierunt vocem patris sui quia voluit Dominus occidere eos. Puer autem Samuel proficie bat, atque crescebat, et placebat tam Domino quam hominibus. [T. VII.] Venit autem vir Dei ad Heli, et ait ad eum: Hæc dicit Dominus: Nunquid non aperte revelatus sum domui patris tui, cum essent in Ægypto in domo Pharaonis? Et elegi eum ex omnibus tribubus Israel mihi in sacerdotem, ut ascenderet ad altare meum, et adoleret mihi incensum, et portaret ephod coram me, et dedi domui patris tui omnia de sacrificiis filiorum Israel. Quare calce abjicitis [Vulg. abjecistis] victimam meam, et munera mea quæ præcipi, ut offerrentur in tem- D plo, et magis honorastis filios tuos quam me, ut comederetis primitias omnis sacrificii Israel populi mei? Propterea ait Dominus Deus Israel: Loquens locutus sum,ut domus tua el domus patris tui ministraret in conspectu meo usque in sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum ; qui autem contemnunt me, erunt ignobiles. Ecce dies veniunt, et præcidam brachium tuum, et brachium

1 Cod. Veronensis proximum: in Hebræo neque hoc est, neque illud primum.

C

[Cap. III.] Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli, et sermo Domini erat pretiosus in diebus illis, non erat visio manifesta Factum est ergo in die quadam Heli jacebat in loco suo, et oculi ejus caligaverant, nec poterat videre lucernam Dei antequam exstingueretur [h. et antequam lucerna Dei exstingueretur]. Samuel autem dormicbat in templo Domini, ubi erat arca Dei. Et vocavit Dominus Samuel [T. VIII.] Qui respondens, ait Ecce ego. Et cucurrit ad Heli, et dixit: Ecce ego vocasti enim me. Qui dixit : Non vocavi, revertere, dormi. Et abiit, et dormivit. Et adjecit Dominus vocare rursum Samuelem. Consurgensque Samuel, abiit ad Heli, et dixit: Ecce ego, quia vocasti me. Qui respondit: Non vocavi te, fili mi : revertere dormi. Porro Samuel necdum sciebat Dominum,neque revelatus fuerat ei sermo Domini. Et adjecit Dominus, et vocavit adhuc [h. non habet] Samuelem tertio. Qui consurgens, abiit ad Heli, et ait Ecce ego, quia vocasti me. Intellexit igitur Heli quia Dominus vocaret puerum, et ait ad Samuelem: Vade, dormi, et si deinceps vocaverit te, dices Loquere, Domine, quia audit servus tuus. Abiit ergo Samuel, et dormivit in loco suo. [T. IX ] Et venit Dominus, et stetit, et vocavit, sicut vocaverat secundo, Samuel, Samuel. Et ait Samuel: Loquere [Vulg. add. Domine]. quia audit servus tuus.Et dixit Dominus ad Samuelem: Ecce ego facio verbum in Israel: quod quicunque audierit,tinnient ambæ aures ejus. In die illo suscitabo adversum Heli omnia quæ locutus sum super domum ejus : incipiam et complebo. Prædixi enim ei quod judicaturus essem domum ejus in æternum propter iniquitatem, eo quod noverat indigne agere filios suos, ct non corripuit [Vulg. corripuerit] eos. Idcirco juravi domui Heli, quod non expietur iniquitas do

* Idem ms. Videbis Cristum æmulum tuum, etc., quod videtur pii glossatoris additamentum.