decim habet versus sub unaquaque littera A ronymi in codice vetustissimo Carnutensi

alphabeti Hebraici, qui sic describuntur in Vulgata veteri, quam continet Psalterium ante nuncupatum S. Germani:

ΑΛΕΦ

BEATI IMMACULATI IN VIA,

QUI AMBULANT IN LEGE DOMINI;

BEATI QUI SCRUTANTUR TESTIMONIA EJUS IN TOTO CORDE EXQUIRUNT EUM, etc.: quæ eodem modo leguntur in illo exemplari vetustissimo Psalmorum. In Canonis exemplaribus idem numerus versuum, sed paulo aliter descriptus :

ALEPH

Beati immaculati in via,

qui ambulant in lege Domini.

Beati qui custodiunt testimonia ejus;
in toto corde exquirunt eum.
Non enim qui operantur iniquitatem,
in viis ejus ambulaverunt.
Tu mandasti præcepta tua
custodiri nimis.

Utinam dirigantur viæ meæ

ad custodienda præcepta tua. Tunc non confundar,

cum respexero ad omnia mandata tua. Confitebor tibi in directione cordis,

cum didicero judicia justitiæ tuæ.

Præcepta tua custodiam,

ne derelinquas me nimis.

BETH.

In quo corrigit juvenior, etc.

descriptum per tres columellas sibi invicem oppositas, ad similitudinem Tetraplorum et Hexaplorum Origenis. Itaque quoque aliud triplex Psalterium bibliothecæ Sorbonicæ, quod Græcam LXX seniorum editionem, Latinis tamen scriptam elementis, curiosissime retinet cum Psalterio Romano et translatione Hieronymi Hebraica. Sic denique Vaticani, Regii, Colbertini, San-Germanenses, et alii innumeri codices mss. Psalmorum, in quibus exstat editio nova Hieronymi, aut vetus juxta Septuaginta interpretes. Per cola versuum, sive per octonos versus B descripti sunt universi codices illi, secundum hodiernam versuum distinctionem et enumerationem in Psalmo centesimo decimo octavo, de quo Hieronymus, ad Paulam Urbicam Studiosissime perquisisti, quid sibi velint Hebrææ litteræ, quæ Psalmo quem legebamus, videbantur insertæ. Respondi secundum ordinem litterarum eum esse compositum, quod videlicet ex prima littera, quæ apud eos vocatur ALEPH, octo versus inciperent, rursus ex sequenti BETH totidem versus exordium sumerent, ac postea ex GIMEL idem numerus compleretur, atque ita usque ad TAU, quæ apud eos extrema littera est, Psalmum

Hæc erat numerosa versuum distinctio in C esse conscriptum, etc. Eamdem versuum Psal. CXVIII, quæ e Vulgata antiqua versione Latina in novam S. Hieronymi translationem illico derivata est, uti res est in promptu ex Speculo S. Augustini, qui hujus Psalmi versus quamplurimos citavit, et eorum numerum determinat, dicens duos esse versus ab illis verbis: Præcepta tua non sum oblitus (v. 83), usque ad ista quæ leguntur vers. 85: Foderunt mihi superbi foveas, quæ non erant juxta legem tuam. Totidem etiam ab his usque ad ea: Paulo minus consummaverunt me in terra, etc. (vers. 87): numeri ergo versuum, quos assignat Augustinus, sæpius iterando: Et post duos versus ; et post septem versus, etc., perfecte quadrant ad distinctionem jam dictam, usitatam in veteribus Ecclesiarum monumentis, quæ sedecim versuum divisiones exhibent ad singula Alphabeti Hebraici elementa. Alii mss. codices Psalmorum antiquissimi quamplures ac optimæ notæ, octo tantum versus habent ascriptos sub singulis litteris Hebraicis, tam in veteri editione juxta LXX interpretes, quam in nova Hieronymiana ex Hebræis voluminibus prognata. Ita Psalterium triplex S. Hie

distinctionem sequuntur Hilarius et Ambrosius in suis ad Psal. CXVIII commentariis ; unde manifestum nobis est, non solum apud Hieronymum, sed apud alios etiam Ecclesiæ doctores et antiquissimos scriptores nonnulla exstare vestigia hodiernæ versuum divisionis et enumerationis. Idem intellige de ultima sectione Proverbiorum, quod de Psal. CXVIII: nam apud Hieronymum illa περικοπή quæ laudes mulieris fortis prosequitur, viginti duobus constat versibus juxta numerum litterarum Hebraicarum: Proverbia quoque Salomonis, inquit Hieronymus D epistola jam laudata, extremum claudit Alphabetum, quod tetrametro iambico supputatur ab eo loco, in quo ait: Mulierem fortem quis inveniet (Prov. XXXI, 10)? In exemplaribus autem Canonis, inque vetustissimis aliquot aliis mss. codicibus, numerantur in illa sectione, non tantum 22 versus, sed 44, quia per cola et commata descriptum ibi legitur ultimum alphabetum.

Mulierem fortem quis inveniet?

procul et de ultimis finibus pretium ejus. Confidit in ea cor viri sui,

et spoliis non indigebit, etc.

Hinc colligas duplicem fuisse in vetustissi- A qui hodie supputantur in sacris voluminimis monumentis versuum distinctionem, bus, cum illis versuum enumerationibus, utramque vero agnitam fuisse et usurpatam ab antiquioribus Ecclesiasticis scriptoribus. Apud Augustinum usu semper receptam eam invenies, quæ sit per cola et commenta apud Hieronymum vero, nunc eamdem, nunc diversam juxta qualitatem singularum partium Scripturæ divinæ. In metricis compositionibus, quæ numeros habent astrictos secundum seriem Hebræorum elementorum, eam fere

semper distinctionem versuum usurpavit, quam nos hodie sequimur in Vulgata Latina in cæteris autem libris, ut supra dixi

quæ leguntur in veteribus Bibliorum sacrorum exemplaribus manuscriptis, Græcis atque Latinis. Incredibile visum est nupero scriptori critico, in solo Jobi volumine defuisse septingentos vel octingentos versus ante editionem ejusdem libri, quam sub asteriscis et obelis edidit Hieronymus; at si fuisset mediocriter versatus in antiquis versuum distinctionibus, judiciumque de illis fecisset ex vetustissimis exemplaribus divinorum voluminum, et non ex propria præsumptione, ineptam pervi

luit germanam lectionem Præfationis Hieronymi in librum Job, et hoc modo adulterandam: Septuaginta, vel octoginta versus desunt pro septingentis, septuaginta, vel pro octingentis, octoginta. Qualis restitutor lectionum Hieronymianarum! Utinam abscindantur qui vos conturbant!

mus, numerat Bibliorum versus juxta copio- B disset conjecturam suam, qua sollicitare vosissimam eorum distinctionem suo tempore receptam in Ecclesiis, id est, receptam in veteri Vulgata, quæ manibus Latinorum terebatur. Quorum versiculorum antequam varios indices proponamus, haud otiosum fuerit nonnullas subjicere distinctiones usitatas in novo Testamento. Quædam igitur fragmenta mss. Evangelii secundum Lucam mibi communicavit clarissimus vir F. Desmares, in quibus superest distinctio antiqua versuum, ut et antiqua versio Latina, litteris uncialibus descripta in pervetustis membranis. Luc. v, 18, hoc modo scriptum legimus: ET ECCE VIRI POTENTES IN LECTO CIRCUMFERE- C BANT HOMINEM QUI ERAT PARALYTICUS ; ET QUEREBANT EUM INFERRE ET PONERE ANTE EUM ET NON INVENIENTES, etc. Duos ibi versus distinxit scriptor illius codicis, notando punctum supernum ad finem singulorum, nec aliam distinctionem versuum in illo ms. exemplari adhibitam perspexi. In alio autem fragmento ejusdem Evangelii, plena est versuum divisio, atque distinctio commatum per intervalla:

ET ECCE EXEUNTES

DUO EX DISCIPULIS JESU

Plura prætermissimus, ne nimia longitudo molesta sit lectori, et quod prodest scriptoris exercitationi, noceat corporis ipsius valetudini. Ad manifestandas igitur versuum Biblicorum quaslibet distinctiones, antiquas ac recentiores, numerum versuum, quem singuli divinarum Scripturarum libri continent, in tetraplis exhibemus, ut sic uno intuitu diversas hujusmodi distinctiones quilibet studiosus liquido habeat perspectas, neque deinceps uniuscujusque critici errores sequi cogatur.

LIBRI

VERSUS VETERIS TESTAMENTI
VERSUUM NUMERUS
II.
III.

I.

Sec. divisio- g

nem ante

Hieronym.

nymum.

Cpm.

phorum.

Sec. Nice

Sec. Hiero

Massoreth.

divis.

IV.

Sec. hodier

nam et

IBANT IPSA DIE

IN CASTELLUM

QUOD ERAT IN SPATIO

Gen.
Exod.

4500

3700

STADIORUM SEXA

GINTA AB HIERUSALEM
NOMINE EMMAUS.

Quatuor hi versus antiquæ distinctionis unicum constituunt in nostra Vulgata Latina Luc. XXIV, 13. Tanta igitur erit distantia numerorum in versibus Biblicis apud nos et apud antiquos, quanta est unius partis ad quatuor partes. Quare neminem moveant adeo dissonantes numeri versuum,

Psalm.
Prov.
Eccles.
Cant.

I Par.

Liber Judith, qui non est in Canone He- A rum tamen hic adsit judicium. Versus singubræorum, habet versus 1300 juxta antiquam distinctionem; 1100 in codicibus versionis Hieronymi; et 1700 apud Nicephorum Constantinopolitanum. Tobias autem habet versus 1000 in antiqua divisione, et apud Nicephorum 800, alibi omittuntur. In novo Testamento diversæ quidem sunt versuum enumerationes, sed minor est inter indices distantia, quam sit in libris veteris Instrumenti, quod subjecta tetrapla docebunt.

Primam versuum enumerationem, quam Vocamus antiquam ante Hieronymum, mutuati sumus ex vetustissimo Catalogo codicis ms. San-Germanensis, qui complectitur Epistolas Pauli Græce ac Latine, litterisque uncialibus exaratas. Scriptor hujus libri adtexuit in fine ante Epistolam ad Hebræos Catalogum omnium divinorum Librorum veteris ac novi Testamenti; adnotans e regione numerum versuum uniuscujusque voluminis. Prætermisit nihilominus V. T. nonnullos libros, et Epistolas aliquot Pauli apostoli. Hunc nos defectum suis locis notavimus hoc modo, omittuntur hic, supple versus libri, qui non recensentur in pervetusto illo indice sacrorum Bibliorum. Sub nomine Barnabæ, versus Epistolæ ad Hebræos videtur enumerasse: neque vero mente adeo vagus credendus est, ut Epistolam quam ob oculos habebat, dum Catalogum describeret, incuriose omnino prætermitteret. Docto

lorum librorum numerat, prout inveniebantur distincti in antiqua versione Latina usu recepta ante Hieronymum. Quod manifeste probari potest ex unico libro Job, quem dicit continere versus mille sexcentos. Ubi advertas velim Job antequam apud Græcos cum asteriscis restitueretur ab Origene, habuisse versus sive you 1600. Restitutus vero habebat versus 2200, id est, sexcentos supra numerum præcedentem. Consule testimonia veterum Scriptorum posita in fronte ejusdem libri Job, a nobis editi, cum asteriscis et obelis, II parte hujus divinæ BiblioB thecæ. Secundam versuum enumerationem invenimus in mss. codicibus versionis Hieronymianæ, eumque numerum hic in tetraplis nostris proposuimus sicut exstat in illis exemplaribus vetustissimis. Errores igitur hujusmodi numerorum, quotquot sunt, penes antiquos erunt librarios, et exscriptores imperitos. Porro tertium Canonem Librorum sacrorum cum numero versuum singulis libris adnotato, Nicephori patriarchæ Constantinopolitani esse diximus. Hunc edidit nobis eruditissimus P. Pithæus in opusculo de Latinis SS. Bibliorum interpretibus, quo curiosus lector se amandari patietur. IndiC cem denique columnæ quartæ e Græcis exemplaribus deprompsit ante nos Robertus Stephanus, in quo si quid difficultatis emerserit, recurrere debes ad editionem Græcam novi Testamenti, elegantissimis typis ab eodem scriptore adornatam.

D

Injuriam nobiscum expostulare possent studiosi lectores, si dissimularem silentio errores nuperi critici scriptoris, qui pro more suis indulgens conjecturis multa statuit de versuum Biblicorum distinctionibus ac numero, in quibus nulla est veritas: dumque aliena sæpius nititur emendare vitia, ostendit sua. Putavit vir multæ lectionis veteres scriptores versus appellasse quascunque distinctiones contextus librorum, quas nos Gallico sermone vocamus lignes; Græci autem otiyous. Lineas vero vocabulorum certo numero fuisse præfinitas; ita ut ex numero versuum in fine librorum adnotato, facile sciretur quot essent dictiones in singulis libris. Denique Augustinum frequenter meminisse in Speculo hujusmodi versuum, et ex nonnullis ab eo recitatis colligi posse unumquemque versum sex tantum habuisse dictiones. Ita docuit criticus auctor, qui secum

exortam divinarum Scripturarum peritiam A numero versuum innotuisse lectoribus quot

apud catholicos sibi gratulatur, ac secum aliquando prorsus exstinguendam pertimescit. Sed vanitatem hujus opinionis ostendere in promptu nobis est ex uno Ruth volumine, quod magna curiositate totum perlegens in plurimis mss. codicibus, numeravi lineas, et singulas dictiones, ut judicium haberem de falsis observationibus viri supradicti. Eam vero rem expendere, et dictiones enumerare volui in libro Ruth, quod ipse brevitate sua sit accommodatior nostro consilio, eumdemque habeat numerum versuum in codicibus mss. vetustissimis adnotatum ad finem. Liber Ruth

essent dictiones in singulis libris. Quinque antiquissima monumenta a nobis citata, nec pares habent lineas, nec æqualem dictionum numerum in lineis, nec similen in toto libro linearum numerum etsi pro libro Ruth æqualis in eis adnotatus sit versuum numerus in fine ejusdem voluminis, nempe versus 250. Proferat in medium criticus noster, si tamen potuerit, vetustissimum aliquod exemplar Bibliorum, in quo æqualis sit numerus versuum adnotatus in fine, cum numero linearum, quibus illud exemplar descriptum est. Ostendat iterum singulas lineas in ille exemplari habere

numero ita circumscripto, statim agnosci quot sint dictiones in tali vel tali libro. Si hoc fecerit, erit nobis magnus Apollo, et ego criticorum abortivus proferam in medium sexcenta volumina, quæ fidem excludant eruditi hujus viri.

IV. In hoc præsenti articulo breviter quærimus an sint metra in Scripturis sacris, ac præcipue in Psalmis Davidis ? Famosissima quidem quæstio, sed apud eos duntaxat qui rudes sunt in lingua sancta, nec solvendæ huic difficultati ex se pares inveniuntur. Nam inter doctiores et exercitatos in Libris sacris

in ms. Regio Bibliorum sacrorum codice num. B sex tantum dictiones, et ex eo dictionum 3563, descriptus in duabus columnis minutiore manu sive caractere, habet lineas 335; singulæ columnæ complectuntur lineas 42; lineæ vero tres interdum habent dictiones, nonnullæ quatuor integras cum dimidiata dictione, aliquando quinque, vel sex, vel septem. Colbertinus ms. num. 157 librum Ruth integrum describit 216 lineis. In collumnis ejus lineæ 43 numerantur. Lineæ 5 habent dictiones, aut 6, aut 7, cum aliquot syllabis, vel etiam 8. Alter Colberti. nus num. 74 totum librum Ruth absolvit 363 lineis. Columnæ habent 30 lineas; lineæ continent nunc duas dictiones aut tres; alibi C haud ambigitur metricam esse in Canticis tres cum dimidia, nunc quatuor vel quinque. Codex Bibliorum San-Germanensis ante octingentos annos in membranis exaratus, notatusque num. 3, lineas habet in toto Ruth volumine tantum 243; columnæ continent 55 lineas; lineæ 4, 5, 6, 7, vel 8 dictiones, integras aliquando, nonnunquam in sectas et imperfectas. His adjungendus Biblicus codex Corbeiensis ejusdem ætatis cum superiori, in quo Ruth habet lineas 218. In columnis singulis lincæ sunt 45, et in lineis dictiones, 4, 5, 6, 7, vel 8, ut leguntur in præcedentibus mss. codicibus. Nunc si meminerimus librum Ruth apud antiquos scri- D rium et cætera metra, hoc composuisse me

fine

ptores ecclesiasticos habuisse tantum versus 250, tam in antiqua divisione ante Hieronymum, quam in codicibus Hieronymianæ versionis, quis æquanimiter feret tot tantosque errores nuperæ criticæ veteris Testamenti, quæ multis studiosis hominibus impune fueum facit in rebus nunc levioris, nunc gravissimi momenti ? Falsum est veteres appellasse versus quascunque lineas scripturæ ; falsum quoque illas lineas constare sex dictionibus, falsissimum denique ex adnotato

Bibliorum compositionem. Id Philo Judæorum disertissimus, et sapientissimus Josephus expresse docuerunt. Et post vernaculos illos Judæorum scriptores idem quoque attestati sunt Origenes, Eusebius, Ambrosius, et Hieronymus cum innumeris aliis recentioris ævi auctoribus ecclesiasticis, cumque eruditissimo scholiaste Canonis Hebraicæ veritatis, qui diserte eamdem sententiam tuetur in suis Quæstionibus Hebraicis ad c. 23 libri posterioris Samuelis: Hæc sunt verba David novissima (II Reg. XXIII, 1): Novissima sunt, inquit scholiastes, quia post Psalte

trum dicitur, in quo ait: Dixit David filius Isai. Dixit vir, cui constituta est scala Christo Dei Jacob (Ibid.) Non solum metra agnoscit in Psalterio Davidis, et in cæteris ejus Canticis, sed metricam insuper compositionem et melodiam Davidicam observat in supradictis verbis Scripturæ, a versu primo capitis xxi lib. II Regum ad octavum usque verQuæ si quis curiosius perscrutatus fuerit, facile discedet a sententia quorumdam neotericorum existimantium metra non esse

sum.

vel sex partibus, quas terminos vocat. At hæc videsis apud Joannem Buxtorfium filium, in Mantissa aliquot dissertationum ad finem libri Cozri.

V. Nullam apud eruditos quæstionem esse dixi, an sint nonnullæ partes in sacra Scriptura, quæ constent aliqua metrica compositione. Id enim negare contra unanimem consensum celebratissimorum omnium veterum scriptorum, non sapere esset, ut oportet, sed gratis ineptire. Constans igitur sententia est virorum doctorum, metricam esse in aliquot Libris sacris artem et compositio

in Libris sacris, quia illud edocti sunt abs no- A tetrametris vel hexametris, id est, quatuor vis prudentibus, quorum nomina taceo, ne quemquam lædere videar. Fuit siquidem, inquit non nemo, communis antiquorum opinio plures Scripturæ partes maxime que Psalterium, et omnia ferme Cantica, versibus constare. Verum cum huic opinioni refragentur nonnulli recentiores, qui Psalmos Davidicos carminis vocabulo insigniunt, ita explicari possunt, ut eorum dictionem non tam vinctam pedibus, quam grandem, patheticam atque ad cantum accommodatam esse significent. Falluntur qui ita scripserunt, non possunt explicari hoc modo scriptores veteres, qui Psalmos Davidicos carminis vocabulo B nem. Sed valde celebris hæc est quæstio insigniunt. Nisi forte dixeris apud Josephum lib. Antiqq. capite ultimo, v xuérp tóντῳ συνσίθησιν, hexametro versu composuit. idem esse quod sermone grandi et pathetica dictione laudes Dei cecinit. Apud Philonem similiter; et Apud Hieronymum versus tremetro, et tetrametro iambico constantes explicabuntur per grandem e patheticam dictionem, si fides habeatur supra memoratis observationibus. Non sic illudamus simplicitati lectorum, ne in eos chartis illudant scriptores periti. Vera est ergo antiquorum opinio de metris ac carminibus Scripturarum, quorum utique ratio carminum non ab ali- C quo nesciente, sed ab Hebræorum eruditissimis discenda est, et sedulo inquirenda. Doceat te R. Asarias libri Meor anaim nuncupati parte 3, cap. 60: Sine dubio mensuras et proportiones certas Canticorum sacrorum, sed illas non consistere in numero motionum (id est syllabarum) vel pedum perfectorem, aut imperfectorum, juxta formam carminum hodiernorum, sed in numero rerum et illarum partium, subjecti scilicet, prædicati, et ejus quod illa inter se copulat in unaquaque sententia et enuntiatione, sive in unoquoque versu. Sic est versus duabus mensuris seu propositionis partibus constans, D quibus si secundus accedat, fiunt quatuor (partes sive mensuræ.) Alius qui constat ex tribus mensuris, quibus si alter accedat versus, fiunt sex mensuræ seu partes. Exempli gratia, in Cantico Mosis Exod. xv, 6:

7

esse

(jeminecha Adonai) est unus versus, duobus constans terminis: 778 (nedari bakkoahh) est ei similis et cohærens, qui juncti faciunt quatuor, id est, tetrametrum, etc. Alia exempla ex Canticis sacris proponit Asarias, quibus probat illa cantica constare

Quænam veteris Poeseos sacræ olim fuerit ratio? Tantis namque difficultatibus obsita, est, ut vix certi aliquid de ea possit haberi. Et, si quamplures studiosos audiamus, tantum abest, ut quæ Josephus, Philo, Eusebius. Hieronymus, Theodoretus, et Isidorus de carminibus Bibliorum scripserunt, rem obscuram illustriorem reddiderint, et lectoribus satisfecerint, quin potius incertos magis et perplexos animos eorum reddiderint : quia id, quod illi tradiderunt, nuspiam invenire, potuerunt. Unde vel aliter verba eorum esse intelligenda volunt et exponenda, vel fumos lectoribus vendidisse, et nimis audacter de rebus non satis cognitis atque perspectis eos pronuntiasse. Hujusmodi expostulationes ab Hieronymo amovere decrevimus, eumque non fumorum venditorem, sed Scripturarum divinarum consultissimum interpretem ostendere conabimur. Quæ res prospere ut nobis eveniat, loca prius proponenda sunt, in quibus fumos vendidisse Hieronymum, conqueritur Buxtorfius nomine aliorum studiosorum. Præfatione igitur in Chronica Eusebii Cæsariensis de interpretationis difficultate disserens Hieronymus, hæc de metris Scripturarum obiter observat: Denique quid Psalterio canorius,quod in morem nostri Flacci et Græci Pindari nunc iambo currit, nunc Alcaico personat, nunc Sapphico tumet, nunc semipede ingreditur? Quid Deuteronomii et Isaiæ cantico pulchrius? Quid Salomone gravius? Quid perfectius? Job? Quæ omnia Hexametris et Pentametris versibus, ut Josephus et Origenes scribunt, apud suos composita decurrunt ? Hæc cum Græce legimus, aliud quiddam sonant; cum Latine, penitus non hærent. Non insolens est Hieronymo vulgares primum opiniones sequi, et postea ab illis discedere