cratam allegorice sibi delegit, typum futurum salutaris A sermonis arte formata in se tabescentis corporis vulva œconomic et hoc voluit Zeno. Pag. 180. Ad principium ætas peracta revocatur, etc. Opponuntur finis et principium, senectus et juventus: hic principium juventus est, atas peracta senium. Ibidem. Nihil in substantia resederat corporis, etc. Hoc est in corpore succus non residebat. Succi ubertas corpus hebitius, et corpulentius facit, tenuitas gracilius, et macilentum. Tertull. de Chamæleonte: Quippe nec succus est corpori, quod munitioribus multo liquet ; Chamælcon enim adeo emaciatus est, atque exsuccus, ut pellicula vivere dicatur. Substantia est id, quo quodque est. Suidas : Ουσία. λογικὴ χρήσις τὸ τῆς οὐσίας ὄνομα ἀπὸ τοῦ εἶναι ῥήματος οἶδε παρήχθαι, αὐτὸ τὸ ὄν πρᾶγμα οὐσίαν καλοῦσα, quod corpus ipsum sit necesse est. Isidorus, in Origin., Corpus subsistit, et ideo substantia est. Tangere enim et tangi, nisi corpus nulla potest res. canebat Lucretius lib. 1. Spiritales enim substantiæ sicuti corpus non habent, ita neque ab illis recte ab- B judicaveris corpus. Hoc nomen substantiæ sero in jatium venit, et vix quidem, sed Zenonis sæculo jam obtinuerat, ut quod ille scripserit, nihil in substantia resederal corporis, sit, ac si dixisset, nihil in corpore resederat corporis. Martial. 7. Spectacul. Inque omni nusquam corpore corpus erat. Hujusmodi unibras dicimus, et pumices, aut arida ut pumices, ut in Plauti Aulularia, act. I, IV, 18. Ibidem. Angelus Isaac nomen imposuit, ut firmaret lætitia, etc. In sacris libris non dicitur ab angelo, sed a patre nomen impositum, Risum porro hoc nomen interpretantur Philo Judæus, Clemens Alexandrinus, alii, ex eo quod Sara subriserit, parituram se dicente Deo, præter spem partus, quoniam decrevisset alas. Joseph cap. 25, περὶ ἀρχαιοτήτων. Ibidem. Festinata educatione nutritus, etc. Educationem natura præveniente eodem sensu Quinctilianus 1. VI, proœmio, celerius occidere festinatam maturitatem, et hoc est, quod Philo dixerat in libro de Abra- C lemo 377 : ἤδη τελειοτέρας τῆς ἡλικίας ἐξέφαινον ἀρετὰς, s, etc. Jam perfectioris ætatis ostendebat virtutes, quales, etc. Educatio et maideia non tantum est ipsa instituendi ratio, sed educationis perfectio, et Tedeia 5. Cassiodor. variarum 23 lib ix: Educavit liberos pondere moderationis æquales, et morum societate vere germanos, quorum infantiam bonis artibus enutritam, juventutem quoque armis exercuit, formans animum litteris, membra gymnasiis, et quidquid in illo viro gratia divina concessit, integra perfectione transmissum cernas in posteros. Ibidem. Ut ait Apostolus contra spem natum, elc. Ad Roman. cap. iv, num. 18: ὃς παρ' ἐλπίδα ἐπ' ἐλπίδι Ènistevσey : contra spem, quantum fuerat secundum naturam; in spe autem, quod Dei promissioni credidisset. Pag. 181. Qui cum hostiam providel, cujus loco electus fuerat requirebat, etc., qui anxius de hostia se succidaneum faciebat, ac si diceret: dum quærebathos- D tiam, se requirebat. Ibidem. Ad hujus ergo personam Christi refertur verecunda nativitas, etc. Non dubitabam, quin legendum esset veneranda nativitas: verecundari enim non decuit, neque pudere, ubi in conceptu et partu ¡urpitudo nulla, immo spes redemptionis adimpleta est. At vulgatam lectionem probat Valesius ad Ammianum, lib. xiv, cap. 6, ex eodem loco, et lib. xxi, cap. 16 Marci illius dissimilis, Principis verecundi, et lib. xxx, cap. 8, de Artaxerxe: Temperantia morum ita tolerabilem eum fecit, et verecundum ; itaque electionem lectori facio. Ibidem. Sed virginalis uteri aula secretior, etc.; quæ intacta viro; nam, etsi in Isaaco typus sit Christi, differentia tamen maxima inter utriusque conceptum, quod ille naturali, hic supernaturali et divino modo processerit. Ibidem. Sed virginalis uteri aula secretior divini portavit, etc. Et hic locus ex illis est qui opem librorum implorant, et perspicatioris ingenii curam. Certum est, hoc agi, ut ostendatur, Dei voluntate, non ex sanguine, neque e carnis, aut viri voluntate, verbo, non semine, ut ait alibi Noster, filium coæternum patri, immortalis, atque incorruptibilis naturæ, in terrenæ mulieris, et humanæ tabi obnoxiæ alveum descendisse, ut carnem ex ea assumeret mutuaturus in humanam salutem Deus simul, et homo, habens carnem sine semine ex homine, spiritum cum semine ex Deo, ut Tertullianus dicit de Carne Christi cap. 18. Sed oratio hiat; non enim recte retuleris divini sermonis arte formata ad virginalem aulam, quæ non peculiariter formata, sed peculiariter sanctificata: neque quid portavit in se tabescentis corporis vulva deprehendes, nisi aliqua suppleveris: at quæ ? Cave, tabescens corpus intelligas de Christo; nam illud neque tabi, neque corruptioni obnoxium, de quo in Psalm. xv, num. 10: Neque dabis sanctum tuum videre corruptionem. Deerit forsan quiddam, et imperfecta fuerit oratio: at ariolari inutile fuerit sine libris. Quid si legas, divini Sermonis arte formatum ? hoc est corpus Christi. Ferri forsan poterit: sed nondum mihi satisfactum. Pag. 182. Non semine progenitum certissimum Dominum, etc. Illud certissimum suspectissimum mihi est. Ibidem. Sed quia nescit æternitas mori, etc. Totum hunc locum ex conjectura restituo: Sed quia nescit æternitas mori, neque Dominus post sepulcrum (repetito àñò xoo scit mori) ad Judæos remansit sola damnatæ voluntatis invidia, quia Dominum nec agnoscere voluerunt, cum nefarium fuerit etiam tardius adorari. Elegantissime concludit, Deum qua immortalem mor. tem pati non potuisse, qua hominem Deo unitum post voluntariam mortem non potuisse diu mori; Judæos idcirco reos, quod inefficaciter voluerint omnino sublatum, quem negarant Christum, et quem ex ejus factis debuissent adorare. vi et sola crediderunt cogitatione puniri, neque quid sibi velint, neque quid ad rem faciant, video: ideo ea rejicio, male ab aliquo forsan intrusa glossema ineptum illorum sola damnatæ voluntatis invidia. Ibidem. Ab auctore itaque, etc. A Juda, quem Acta Apostolorum cap. 1, num. 16, vocant oonyov tois oudabouσev 'Incouv. Ducem eorum, qui comprehenderunt Jesum. IN TRACT. XII LIB. II, DE ABRAHAM III. Pag. 184. Hic justitiam non didicit, sed genuit, etc. Non doctus ab aliquo, sed a se ipse ordinem naturæ secutus. Tertull. adversus Judæos cap. 2: Unde Abraham amicus Dei deputatus, și non de æquitate et justitia legis naturalis? Justitiam autem genuit, quod crediderit Deo, propter quod accepit signum circumcisionis, signaculum justitiæ fidei, quæ est in præputio, ut sit pater omnium credentium per præputium, ut imputetur eis justitia, et sit pater circumcisionis, non iis tantum, qui sunt ex circumcisione, sed et iis qui sectantur vestigia fidei, quæ est in præputio patris nostri Abraham, ut docet Divus Paulus ad Rom. cap. IV. Ibidem. Non illum accessus infecerat urbium, cujus conversatio lex, etc. Plenius in ms., infecerat urbium : non habuit legem, cujus conversatio lex, etc. Pag. 184. Refrigerate vos, inquit, sub ista arbore magna, etc. Habitabant enim antiquitus sub arboribus, Etymologicon et Suidas in devopváɛ quorum tegmine arte aliqua accedente, arcebant imbres et aeris injurias, quercuum præcipue, quorum fructu etiam alebantur. Juvenal. Satyr. 6: Glandem ructante marito. Ibidem : Sylvestrem Montana Torum cum sterneret uxor Et signanter Abrahami arbor quercus fuit. Gen. cap. XVIII: Ad quercum Mambre. Ibidem. Inventa est causa, ubi Abrahæ fides tenta- A ligneis tabulis conscriptum. Isidorus lib. iv, cap. 24, tione fortior militaret. Apocryphum est quod legitur in parva Genesi, a Mastipham dæmoniorum supremo Deum his verbis interpellatum: Εἰ ἀγαπᾶ σε Αβραάμ, QuέTW Tòv viòv vrou. mutuatum, a loco Job. cap. 1, a num. 9. Ibidem. Devotus sic stricto vultu puerum ducit ad aram reprimit gladium medium: pectus fidei militabat, etc. Pro stricto vultu, quod nihili heic esse puto, reposuerim sicco vultu, hoc est lacrymarum experte: in vultum enim excurrunt lacrymæ, et inibi subsidentes inde decurrunt. Virgil. Æneid. lib. 1, 469, de Ænea, Multa gemens largoque humectat flumine vultum. Et Silius, Italicus lib. 11, madentes dixit sudore vultus, non insueto dicendi modo. Virgilius rursus lib. IX, 251. Et vultum lacrymis atque ora rigabat. Et Seneca Hercul. 1228 : Hic durus malis Lacrymare vultus nescit," Possit et legi soluto vultu. Ibidem. Puerum ducit ad aram reprimit gladium medium, pectus fidei militabat, etc. Ut ostendatur Abrahami mens imperturbata, reprimit gladium, non conducunt, quæ actum renitentis indicant, non volentis: tum quid sit gladius medius perspicere non possum. Ut sensus constet totum hunc locum putarim legendum: Devotus sic sicco vultu puerum ducit ad aram; arripit gladium, namque pectus fidei militabat. Non pallescit vultus, non contremuit manus. Quærit puer ubi sit victima, quam mox, ne perculeretur tenera atas, offendit, quo nec pater ferire posset. Levissima mutatio est, atque ex Vulgatæ ductu, pro medium, quod gladio Abrahami non potest convenire, repono namque, quæ particula conjunctiva fulcit sequentem periodum, alioqui hiulcam. Sequitur, quam mox ita ne percuteret. Editor Veronensis de hac lectione incertus, pro varia lectione, aut pro emendatione posuit in margine quem, cujus relativi tamen nullam correlationem demonstravit ; ita ne percuteret, ita supponit qualitatem actus, qui nullus cum indicetur, merito adverbium illud expungendum duxi : legitur, tenera ætas ostendit, sed longe a vero est, Isaacum ostendisse victimam, nam religatus et vittatus, non poterat ostendere, que pone se, et pone patrem : immo pater ipse offendit. Gen. cap. xxi, num. 13: Levavii Abraham oculos suos, viditque post tergum arietem inter vepres hærentem cornibus, quem assumens obtulit holocaustum pro filio. Itaque reposui offendit, quam scilicet victimam, ne perculeretur tenera ætas, id est Isaacus, pater offendit, quo immolare posset, nec pater, id est sine parricidio. IN TRACT. XIII LIB. II, DE SOMNIO JACOB. Pag. 180. Contestans, etc. Ipse videtur interpretari, id est duo testamenta gerens: sed illud gerens videtur superfluere, et contra rationem intrusum. Simplicius esset, contestans duas acies, id est duo testamenta: id est præbens testimonium, testimonio suo approbans utrumque testamentum. Ibidem. Hanc Isaias in modum forcipis vidit, quibus ad conflanda labia inquinata ab uno de Seraphim ab ara Dei, etc. Locus Isaiæ est cap. vi juxta Septuaginta interpretum editionem, quam semper sequitur : verum in illa nihil de conflatu, sed legitur tantum ἥψατο τοῦ στόματός μου : tetigit os meum, quomodo et in Vulgata. Sed auctorem juvat ludere de verbo, quo, ut usus est in illis, in unum populum per confessionem nominis Christi noscuntur esse conflati, posset concludere conflatio et puritatem designat, et uni tatem. : Pag. 189. Quæ ideo materiæ ligni sunt comparata, sive quod in ejus usu, et perpetuo, et totius maneat lestatoris voluntas, etc. Triphoninus, in tit. de Bonor. poss. cont. tab. cap. 19, Liberis datam bonorum possessionem contra lignum, hoc est contra testamentum B Tabula testamenti ideo appellatæ, etc., sunt, quia ante chartæ et membranarum usum in tabulis dolatis non solum testamentum, sed etiam epistolarum alloquia scribebantur. Qui exactiora cupit, adeat Cujacium, Observ. lib. 11, cap. 14. Ibidem. Dei filium nuntiabat : corrige ex ms., nuntiabant. Ibidem. Quia neque refugæ descendunt, etc. Melius ms. Quia neque refugæ adscendunt, qui post peccatum in cœlum numquam recepti noscuntur, neque lucis descendunt, quia numquam in terris, sed semper in cœlo manserunt. Ibidem. Amen amen dico vobis, etc. In ms. est unicum Amen. Pag. 191. Hæc igitur omnia combinata, etc. Glossæ combinare Çevyvýɛe, id est jungere, copulare, proprie de duobus, quod et Noster in ipsa voce combi. nata voluit; ac si diceret duo testamenta simul juncta unum fructum parturiunt. Ibidem. Conversio, audientia, intellectus, etc. Hujus ad cœlum scale gradus digni sunt, qui noscantur, digni qui serventur, illi præcipue, qui nos jam rore coelestis doctrine alitos contingunt; nam virtutum hi apices, et in quibus tota Christi doctrina referretur. Conversio, audientia, intellectus, hi proprii Neophytorum, aut potius ad fidem tendentium, nam conversio est ab alia in Christianam sectam inclinatio. Cyprianus de se ad Donatum : Qui possibilis, aiebam, est tanta conversio, ut repente, ac perniciter exuatur, quod vel genuinum situ materiæ naturalis obduruit, vel usurpatum diu senio vetustatis inolevit? Audientia ducit ad percipienda mysteria. D. Paul. ad Rom. c. x, num. 7: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Cyrill. Hierosol. præfatione, oi modes σou eis τὰς κατηχήσεις σπευδέτωσαν : Festinent pedes tui ad catecheses audiendas. Demum intellectus est voluntas recta, Christiane sapientie se accommodans. IntellecCait Synesius in Dione, ut neque si finis sit cœlum intus enim cum intelligibilibus conjugatum nomen est, tueri satis sit in humum non curvari, sed post mediam visus consistentiam necesse sit ad superiora converti. Ibidem. Perseverantia consummatio, etc., respicit ad dictum Christi Matth. cap. xxiv, num. Ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit; non satis est perseverare, sed tekεLiv oportet. D IN TRACTAT. XIV, LIB. II, DE JUDA. 13: Pag. 193. Qui consolatus, etc., post solemnia luctus; nam præstituto tempore desinebat luctus, atque omnia læta muniaque solita peragebantur; sed et natura præstat, quod ait Seneca Epist. LIII: ut custodienti quoque dolorem, elabatur, eoque citius, quo est acrior, desinat. Ibidem. Estivalia induit, etc. Tam Græca quam Latina versio habent Theristron, quod Hesychius interpretatur λεπτὸν ὕφασμα, θερινὸν ἱμάτιον : Textus seu velum tenue, vestis æstiva. S. Hieronymus in tradition. ait, esse genus vestimenti Arabici, quo mulieres illius Provincia velantur. Ibidem. Quæ pudoris integritatem faciem velando monstrabat, etc. Tertull. de Virgin. veland, cap. 3: Arbitrio permissa res erat, ut quæque voluisset, aut tegi aut prostitui. Nonnius Dionys., lib. xt, v. 351; quas mulieres faciem velarent aidopivas verecundas vocavit, nam ut repetit ibidem Tertull., cap. 14, concupiscentia non latendi non est pudica, cum alias ipsa latendi forma magis amorem acuat, ii Venerum Sectatores, . . ὅτι μᾶλλον ἐποπτεύουσι γυναῖκας. Quo magis intuentur mulieres, nam Ibidem. Conceptu signala, quem veræ fornicaric habent perosum. Aristan., lib. 1, epist. xix: "Hv oùx ἔδει λαβεῖν ἐν γαστρὶ, ὅπως μὴ διὰ παιδογονίαν άτιμωτέρα γένοιτο τοῖς συνοῦσι, τῆς ἀκμῆς τὸ ἄνθος ἄωρον ἀποβαλοῦσα τοῖς πόνοις : nec praegnantem eam fieri expediebat, ne puerperium minueret ei apud amantes gratiam, traducto in partionis laboribus ætatis flore. Procop. in Avexdorois, fol. 76, de Theodora adhuc scenica : Ετύγχανε δὲ ὑπό τινι κυήσασα τῶν ἐραστῶν, τοῦ δὲ κακοῦ ὀψὲ τοῦ καιροῦ αἰσθομένη. πάντα μὲν ὅσε περ ἀμβλύσκειν εἰώθει, ἐποίει. Evenit ut ex amatorum suorum uno conciperet, quod infortunium sero præter tempus cognoscens, omnia tentavit, ut, quemadmodum consueverat, abortionem faceret. et Ibidem. Secundum condictum, etc. Festus condiclum ait, quod in communi es: dictum. Simplicius Papias: Condicere, constituere, denuntiare, decernere, et ad mentem Nostri, id est secundum decreta et pacla, seu secundum quod constitutum fuerat. Plautus Curculione scena 1, vers. 5. Si media nox est, sive est prima vespera, Si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est [eundum. Ibidem. Sine labore accusatoris vidua prægnans, etc. Nam venter ipse prægnans, et tumens reain concubitus indicabat. Aristotel. Rhetoric., lib. 1, cap. 15, ad hoc concudebat: Oùnév av dei μaptvριῶν, εἰ ἐκ τῶν λόγων ἱκανὸν ἦν θεωρῆσαι : Non opus testimoniis si rationibus satis sit rem perspicere, nam quod manifestum est, unicuique manifestum est, neque ullam patitur probationem. Quinctil., lib. v, cap. 12: In rebus apertis argumentari tam sit stultum, quam in clarissimum solem mortale lumen inferre. Pag. 194. Judas, quantum intelligi datur ex parte Prophetarum, ex parte Patriarcharum, patrumque typus erat, qui ob justitiam Dei omnes homines filios computabant, etc. Patriarchæ fuere Abraham, Isaac, Jacob, quos tres propatores agnoscit solos et Ciemens Alexand., Stromat. lib. 1, 284, Judas non erat Patriarcha, sed Patriarchis proximus, atque eorum progenies, qui habebat in se traditam a majoribus notitiam divinorum promissorum, quibus eorum posteri futuri essent in gentem magnam. Propheta nec erat, licet credatur persensisse ob justitiam Dei omnes homines, omnesque gentes in Abrahamo, et ejus semine benedictas, novumque Testamentum futurum, quo Mosaicum per fidem in Christum aboleretur, quod vaticinium demum protulit Hieremias cap. xxxi, et hoc est, quod dicat ex parte Prophetarum, et ex parte Patriarcharum Judam typum fuisse, scilicet, qua agnosceret semen Abrahæ, et suum non in Judaico tantum populo, sed in cæteris gentibus per fidem computandum; Gen., cap. xvi, 18, xxii, 18, et xxvi, 4, ut insequeretur in Her., Onan, et Sela de Ethnico, Judaico, et Christiano populo argutari, quod subtiliter, et ingeniose facit. De justitia Dei vide adnotata ad tract. 3 lib. 1. B C Ibidem. Igitur Her primitivus filius est populus, id est ημιθέοι : ἡμιθέσι ante Judam dicuntur fuisse plus annis 1300. Igitur non poterant primitivo Judæ filio comparari, qui ante illum. Sed assumpto suo D historiam accommodat, servato potius sermonis decore, quam rerum proprietate. In ms. Igitur Her primitivus filius, primitivus est populus, id est hemithei, quod probo. Pag. 195. Sela autem prædictorum tertius frater minor ex gentibus venientis, etc. Placet magis manuscripta lectio ex gentibus veniens. Pag. 196. Præcedunt vos in Regno Dei: elegantius in ms., in regnum. Ibidem. Quod cum ea convenit, communionis sanctæ significat sacramentum. Ms., Quod convenit in ea fidelium communionis sanctæ significabat sacramentum. Pag. 188, Amen. In ms. non est. IN TRACT. XV LIB. II, DE JOB. Pag. 199. Ut purs felicitatis sit, nosse quid fecerint, etc. Theophylactus Simocat. historiam vocavit, xon ἥδυσμα, τῇ δὲ ψυχῇ παιδευτήριον, auditioni oblecta mentum, animis scholam discendi : reddit rationem Agath. procem. Histor.,quia haver тais fuxaïs spéμa τὰς ἀρετὰς ἐσοικίζουσα, leniter et placide virtutes animis insinual instruunt enim nos exempla, et ducit imitatio potius quam natura aut præcepta. Ibidem. In confusam molem parietibus tectisque labentibus, etc. In ruta, casa: Ruta quæ Nonio sunt diruta. Casa Palladio, lib. 1, cap. 9, contusa. Festus utrumque complexus. Ruta Casa, quæ venditor possessionis, sui usus gratia, concidit, ruendoque contraxit; quod verius putem, licet Ulpian. in lib. xvII, § 6, de action. emptionibus ruta dicat, quæ eruta, ut arena, creta, similia; casa esse arbores cæsas, et carbones. Sed solitum sub uno nomine diversa procedente tempore aggregari. Pag. 200. Sepelit, antequam jugulet, taleque commentus impietatis excidium, etc. Levissima mutatione lego. Jugulat. Tale commentus, etc. Sic enim gratius auribus occinit. Ibidem. Populosis ulceribus, etc., ita grassantibus et serpentibus, ut ex parte fieret totum vulnus. Ibidem. Populosis ulceribus non distinctum est, sed totus unum vulnus ei factus., etc. Non arridet correctio Editoris Veronensis, qui voluit non distinctus est, sed totus unum vulnus est factus. Legerem, non distinctum est, intelligo vulnus, sed totus unum vulnus est factum. IN TRACT. XVII LIB. II DE JONA PROPHETA. Pag. 205. Curiositate non sunt inquirenda secreta, etc. Stultissimi enim sunt, qui de humanis divina præjudicant, ait Tertull., lib. 1 adversus Marcion. c. 6, Agath. lib. 11, fol. 67, edit. Reg. cœlestia rimari ait, πράγμα οὕτω μακάριόν τε, καὶ ἀνεφίκτον, καὶ μεῖζον ἢ κατ' ἀνθρώπους, καὶ μόνῳ τῷ ἀγνοεῖσθαι θαυμα copevov, adeo beatum et imperceptibile, et humanum intellectum exsuperans, ut eo solo, quod ignoretur, admirandum sit. Pag. 206. Corpoream aeris hujus, ut quidam pu teria est, et ideo corpus habet. Apud Sextum Emtant, inanitatem se disserere posse, etc. In aere mapiricum, adversus Matth., lib. vii, 367, philosophi, qui elementa sentiebant terram, aquam, aerem, ignem , corporea elementa voluisse dicuntur. Et quidem certum est, aerem corpus habere, cum sit capax raritatis et densitatis. Quod autem nec videri, nec tangi possit propter ejus raritatem, et quod, ut ait Philo de somniis, εἴκων τε καὶ ἀντιπεριστάμενος Tois opaci, cedat et circumsistat corporibus, inanitatem sapit, ut eodem modo, ubi corpora crassa non sunt, vacuus aer dicatur. Martial. spectac. Epigr. 11, Deprendat vacuo venator in aere prædam. At Plinius, lib. 11, cap. 38, non prorsus inane vocavit, sed inani simile, causis jam dictis: neque propterea inanis esse possit, qui sit instrumentum vitæ, respirationis, visus, auditus, cæterorumque sensuum; et sine cujus usu, vel exigua temporis parte homini pereundum sit, ut docet Hippocrates in libro de Flatib. Ibidem. Quis terram aqua portari, an aquam terræ gremio contineri se nosse præsumat? Terram et mare eumdem constituere globum, atque communé centrum habere, Stoici censere in Diogene Laertio Zenon, 201: Μέσην τὴν γῆν κέντρου λόγον ἐπέχουσαν, μεθ ̓ ἣν τὸ ὕδωρ σφαιροειδές, ἔχον τὸ αὐτὸ κέντρον τῇ y: mediam esse terram centri locum obtinentem post eam aquam esse globosam, quæ eodem, quo terra, centro contineatur. Strabo lib. n, 112: 'Troxelo0w dn σφαιροείδης ἡ γῆ, σὺν τῇ θαλάσσῃ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιφάνειαν ἔχουσα τοῖς πελάγεσι. Hoc ergo pro certo habeto, terram globum esse simul cum mari, eamdemque habere cum maribus superficiem. Philo Judæus de Mand, opific. ait, utrasque terram et aquam contineri ὡς ἄν ὑπὸ δεσμοῦ τὴν γῆν, veluti vinculo colligatas, sic ut non tantum aqua terram circumeat, sed ineat, atque subeat. Plin. lib. 1, cap. 65, elegantissime: Ita formasse artifex Natura credi debet, B hos fontes, quam in alios. Sed non tollitur dubitatio, cur enim in illos sic potius, et non in omnes. Pag. 208. Sollicitique gurgitis præruptorum montium canis voluminibus repugnantium littorum spumantia ora contundens, etc. Hæc inquinata esse nemo non viderit. Legerem potius, dum melioris scripturæ notitia datur: Lacessitum fremit mare, sollicitat gurgites præruptorum montium canis voluminibus, repugnan tiumque littorum spumantia, etc. Gurges enim pro fluctu. Virg. lib. m Æneid. 564 : Tollimur in cœlum curvato gurgite. Sic prærupti montes sunt undarum ipsi fluctus, Insequitur cumulo præruptus aquæ mons; canze. ut cum terra arida et sicca constare per se, ac sine A obvient irrumpantque, quæ incurrant facilius in humore non posset: nec rursus stare aqua nisi sustinente terra, mutuo complexu jungerentur, hac sinus pandente, illa vero permeante totam, intra, extra, supra venis et vinculis discurrentibus, ut ex his cum unitas globi terrei et aquei satis constet, probabilius sit aquam terræ gremio contineri, ut sentit Plinius, quod sensisse, et Ptolemæum refert Casaubon. ad Strabonem, pag. 5 et 6, quam quod M. Tullius, de Republic., apud Macrobiuin, lib. 11 Commentariorum, cap. 5, velut insulam mari circumfusam terram senserit, et Stoici loco supra ex Laertio laudato, τὴν γῆν ἐν ὕδατι εἶναι, terram in aqua esse; aqua enim vaga et fluxa cum sit, terra solida atque consistens, naturæ fuerit convenientius illam ab hac contineri, quam e contra, quod non obscure videtur et innuisse Aristoteles, dum lib. 1 cap. 2 Meteororum inquit : Εἰς τε τὸ κοιλότατον ἡ ῥύσις, καὶ ἡ θάλασσα τὸν τοιοῦτον ἐπέχει τόπον τῆς γῆς; Ad id quod cavissimum est, fluxio effici solet, et terræ locum ejusmodi mare occupat. Liceat autem super hoc paucis ratiocinari. Terra erat circumfusa et oppressa aquis in mundi natali. Genesis c. 1, num. 9 et 10. Deus voluit segregari aquam a terra, et factum est ; nam eo jubente, emersit terra, quam arida Scriptura vocat; in hac excavasse profundissimos alveos, ut maria reponerentur, arguunt Psalmi xxx11, num. 7, verba: Congregans sicul in utre aquas maris. Igitur velut in utre, aut, si mavis, in recipiente, aquæ in terra sunt. Alveos autem, et cavernas in terra faetas in receptaculum aquarum censere et Conimbricenses Physic. lib. iv, cap. 5, qu. 5, art. 2, et de coelo lib. 1, cap. 14, quæst. 3, art. 2, allegantes etiam Joannem Damascenum, Allatium ad Eustathii fol. 6, notarum, fol. 46, et Gerardum Joannem Vossium de Idololatr. lib. 11, cap. 67. Neque argumentum deest, quia si aqua non suștentaretur a terra, nulla daretur maris profunditas; at experientia nautica dari testatur suis limitibus et quantitatibus, nisi excipias loca circa insulas Flandricas, et circa non nullas alias Pacifici maris; ergo mare terræ inhæret, et ab ca sustinetur de quibus ratio naturalis, spero, quæstionem dirimet. Ibidem. Quis spiritus aerios, quis figuras ventorum, etc. Ut puto spiritus intelligit pro aura, et placido flatu, cum nimirum leni, tranquilloque motu delabitur, ut in Catullo, Carmine nuptiali. Ut flos....... quem niulcent auræ. Et Ovidius Metamorphos. lib. 1, 107: Placidique tepentibus auris Mulcebant Zephyri. Talem intelligas in Epigrammate Græco Anthol., lib. vi, cap. 117 : Είθ' άνεμος γίνομην σύ δέ γε στίχουσα παρ ̓ αὐτὰς Στήθεα γυμνώσαις και με πνέοντα λάβοις. Ventos autem ab eo dici, cum impetuosius spirant, et quibus materia copiosior violentiam potiorem et diuturniorem suggerit. Achil. Tatius in Aratum 158: Αλλοι δὲ διαφέρειν ἄνεμον λέγουσιν αὔρας, ἄνεμον γὰρ εἶναι ῥύσιν ἀέρος, αὔραν δὲ ἀναθυμίασιν γῆς. Alii ventum ab aura discrepare volunt : quippe ventum, aiunt, esse fluentem aerem, auram vero terrenum exhalationem, quam distinctionem videas in auctore libri de mundo. Aristotelem Meteorologic. lib. I, cap. 4, credo eadem ratione distinguere inter flatum, quem pa, et inter ventum, quem vepov vocat. Sed ut vidimus confunduntur. Pag. 207. Quis inter marinos æstus fluminum augmenta, etc. Huc usque de fluviis auctis aut imminutis ab æstu, aut recessu maris a me nondum in libris aut visum, aut lectum, quantum meminerim. Aliqua de fontibus in Gadibus ano, et de altero Burdigalæ, quorum causas nobis ignotas esse fateri cogimur: ni dicamus, quod Socrates in Phædone, plurimas cavitates esse sub terra, per quas aquæ sibi invicem C D Λευκή καγχλάζοντος ἀνέπτυι κύματος άχνη. in littus summum Alba unde fractæ expumat lanugo. Jam ipsa spuma maris infectum. Cæterum undarum tumidos hos æstus fluctusque Apollonius ipse dicto lib. w, vers. 585 vocavit ἀποτμήτη σκοπιῆ ἴσον, abrupti æmulos scopuli. Achil. Tai. p, lib. 11, ἐῴκει δε τῶν κυμάτων, τὰ μὲν ὄρεσιν, τὰ δὲ χάσμασιν : E fluctibus alii montibus, alii voraginibus similes erant. Ibidem. Quem solum expetebat bona illa tempestas, etc. Pariliter locutus est Appuleius, lib. 1 de Asino: At illæ probæ, et fideles januæ. Mox. Ac recordabar profecto, bonam Meroem non misericordia jugulo meo pepercisse, sed sævitia cruci me reservasse. Bona illa tempestas: ironice Exspectabant, quot vellent, non ad genium Zenonis; expetebat quod retinuimus, optimum. Ibidem. A ligneo ad navigium vitale, etc. Navigium vitale vocat cetum; quem paulo post vocat ferinam voraginem. IN TRACT. XIX LIB. II, IN Illud geneseos, elc. Pag. 217. Nihil est homini timenti Deum tam necessarium atque conveniens, quam ut se ipsum noverit, etc. Notissimum illud est, qvõbɩ aɛuvtòv : quod alii ad moderationem, alii ad confidentiam trahunt. Noster ad indicandum quanti sit homo, hominem hortatur, ut se scilicet ex imagine Dei noscat, quam portare in tantum dignus factus est, in quantum operibus non infregerit, aut, quod damnabilius, deleverit, ad hoc ut illecebras mundi spernat, et adserat suo auctori imaginem suam puram, illibatam et dignam ætherea sede. Pag. 218. Tantum anima potestatis habet, ut cum sui domicilii seplo teneatur, tamen quidquid voluerit, omnibus momentis illustret, etc. Cicero Catone majori 195 Credo Deos immortales sparsisse animas in corpora humana, ut essent, qui terras tuerentur, quique cœlestium ordines contemplantes, imitarentur vitæ modo atque constantia. Rotundius et planius Philo Judaeus : περὶ κοσμόποι. 15 : Ανατέμνων ὁδοὺς λεωφό ρους ἁπάσας, διὰ γῆς ἔρχεται, καὶ θαλάσσης, τὰ ἐν ἑκατέρα φύσει διερευνώμενος. καὶ πάλιν πτηνὸς ἀρθεὶς καὶ τὸν ἀέρα, καὶ τὰ τούτου παθήματα κατασκεψάμενος, ἀνωτέρω φέρεται πρὸς αιθέρα, etc. Aperit sibi vias quascumque per terram, per mare, utriusque naturam perscrutatura. Rursus sublimis evolans; aeremque, et ejus passiones contemplata rapitur ulterius ad summum @thera, et quæ sequuntur, quæ si contuleris cum Maximo Tyrio in fine dissertationis sexta, non minori elegantia consimilia reperies. Ibidem. Non ergo carnale hoc domicilium imaginem Dei debemus accipere, sed cœlestis hominis spiritalem, quam in se credentibus Dominus, etc. Eadem fuit Ori nem ejus, qui Dei metu in Ecclesia continetur. Sed erat et metus Ecclesiasticarum pœnarum, nam in peccatores erat inquisitio et denuntiatio. Vide Canon. 61 et 71 Basilii Magni in Epitome Canon. Harmenopol, lib. v, tit. in, de quo forsan intellexit Zeno. Ibidem. Unum justorum, qui non tantum, ut dictum est, non judicabuntur. Supple ex ms.: Non judicabuntur, sed istum mundum ipsi judicabunt, Apostolo dicente, etc. ag. 224. In falso maleficio. Distingue in ms., in falso, in maleficio. Ibidem. Alterum vero, quem venena conterentem in adulterio, etc. Distingue alterum vero, quem venena conterentem, in adulterio, in homicidio, etc. genis sententia, qui non forma corporis, neque A Nescio igitur, qua ratione velit imminuere conditioanimi, sed actionibus voluit in nobis repræsentari imaginem Dei ex Apostolo, tum prima ad Corinth., cap. xv, num. 49, ubi ait: Kats épopéσaper triv eiκόνα τοῦ χοϊκοῦ, οὕτως φορέσωμεν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου : Quemadmodum portavimus imaginem terreni hominis, ita portemus et imaginem cœlestis : tum ad Coloss. cap. in, num. 40, ubi dans præcepta recte vivendi, hortatur, fiamus xat' eixóva tõY XTÍTartos secundum imaginem ejus, qui creavit, quam Origenis sententiam prætermissam ab Huetio, reperies inter Theodoriti quæstiones in Genesim pot. 20, et hoc est, quod Zeno heic ait, sed cœlestis hominis spiritalem ; ergo non terreni hominis, quod exsequitur expressius in fine serm. iv, de Gen. (nune tract. xx, lib. 11), subdens, quam rationem Paulus evidenter prodidit dicens: Quemadmodum portavimus imaginem ejus, qui de limo est, portemus ejus imaginem, qui de cœlo est. Deus enim, ut Theodoritus comment. ad Coloss. cap. 3, num. 10, ait, et Augustinus alicubi, hominem in puritate creavit, et ideo ad suam similitudinem; at homo per peccatum imaginem obtrivit, quam ut renovare posset, venit Christus donando peccata ex gratia. Variatumi porro est in hujus mysterii interpretatione. Nam et noster alias videtur ad animam referre in hoc ipso sermone, et in iv, nunc. xx, alias serm. ш, nunc tract. v, lib. 1, ad id, quo Deus hominem assump Lurus esset, dum ait: Ne quam filius hominem induurus, pati videretur injuriam; quod et Tertullianus sensit. Theodoritus aliter. Sed nos Philologum, non Theologum agimus. IN TRACT. B XX LIB. II, IN EUMDEM LOCUM GENESEOS. Pag. 219. Usque adeo incertus, ut idem in duobus per orbem totum non possit inveniri, etc. Imitatus est Plinium, lib. vu, cap. 1, in quo naturæ vis summa emical, aut potius Dei summi potentia, qui in infinitis personis diversas effigies, et infinitas præstet; quod, ut ait Plinius, ars affectando in paucis non C possit. At locus, ut planior sit, interpungendus sic est: Tristitudine: nunc macie deformis, nunc enormi pinguedine: usque adeo incertus, etc. IN TRACT. XXI LIB. 11, DE PSAL. C. Pag. 220. Quærit eleganter, pie, et ad plebis sibi commissæ fructum; qui stent simul misericordia, et judicium in Deo, cum altera indulgentis, et propiti sit, alterum exasperati, et provocati hominum injuriis; quod ut solvat, tria hominum genera distinguit, unum impiorum, de quibus judicium jam peractum dicit alterum piorum re, in quibus judicium non habet locum tertium eorum, qui nomine tenus pii sunt, cæterum Deum inhonorant, et in hos solos judi. cium et misericordiam habere posse locum concludit. Ibidem. Cum aut dieta non pro lucis intelligunt, etc. Si legas non pro dictis, planior erit sensus, et convenientior. Pag. 225. Tamen a ministeriis dæmonum, etc. In ms. a mysteriis. Ibidem. Multos namque Dei metus in Ecclesia continet. Est metus Dei, est metus Ecclesiasticarum pœnarum. Metus Dei est unica Christiana disciplina, qui ab amore non distinguitur; ipsum enim sapere est timere Deum: Ps. cx, num. 9. Noster, infra, de Psal. 127 (nunc in Appendice, in qua Hilario illum abjudicamus): Nobis autem timor Domini omnis in amore est, non in metu; dilectionis autem nostræ in eum hoc proprium officium est parere monitis, statulis obtemperare, pollicitis confidere. Clemens Alexand., Strom. lib. n, arguit amorem ex timore, quod timor sit principium dilectionis, increscendo enim fit fides, deinde dilectio. Sophocl. Ajace v. 1104: Δέος γὰρ ᾧ πρόσεστιν, αἰσχύνη θ ̓ ὁμοῦ, Metus enim cui adest et pudor simul, D Ibidem. Ita erit, ut justis corona, peccatoribus aut excusatis, aut emendatis indulgentia. Theodoritus in Isai. cap. 64, num, Β : οὔτε ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἄκριτος, οὔτε ἡ κρίσις ἀνήλεος. διάτι τοῦτο τοῖς ὑπομένουσι καὶ τοῖς ποιοῦσι τὸ δίκαιον, τὴν τοῦ ἐλέου χορηγίαν συνέÇevžev: Non est expers judicii misericordia Dei, neque judicium misericordiæ: ideo exspectantibus et facientibus justitiam misericordiæ indulgentiam copulavit. IN TRACT. XXII, LIB. II, IN ISAIAM I. Pag. 225. De cœlo et terra Prophetam fuisse testatum, quasi de aliqua re esse conquestum, etc. Nota interrogationis deest in ms. nec ei locus heic videtur esse. Fuisse testatum, hoc est in testimonium vocasse. Cœlum et terra autem in testimonium advo catur non de se, sed de filiis ingratis, deque Judæorun perfidia quocirca corrigendus videtur hic locus: Cœlum et terram prophetam fuisse testatum, pergo meo judicio emendare. Vei cum dicit, audi, cœlum et terra, tamquam numquam aut cœlum audierit aut terra, cum jussui Dei et cœlum obsecundet, et terra: Cum cælum pluvias, et fruges terra non deneget. Plenior sic erit et concludentior periodus. Ibidem. Vel cum dicitur. Ms. vel cum dicit. Pag. 226. Quid illud, quod per mare medium terrenum duxit ingressum, etc., distingue virgula, post mare medium, id est fecit ingressum terrestrem incdio mari. Pag. 227. Per quam Crucem evaserunt Pharaonem, etc. Philoni Judaro in libro, quod deterius potiori insidietur, Pharao est αν ασκιδνῶν, καὶ ἀποῤῥίπτων τὰς Tepi Tāv xalāv dogus, dissipator atque destructor bonarum opinionum. Theodoritus quoque in primam ad Corinth. cap. x, eumdem vocat sivóvu zou diabolov, iconem diaboli, ut ex istis interpretari facillime possis, quid his verbis sibi velit Zeno. IN TRACT, XXIII, LIB. II, IN ISAIAM II. Pag. 228. Eumque ne forte poeniteat, publica objurgatione confutat, etc. Objurgat ne pon.teat? (Vide adnotationem 3 in hunc tract. 25 lib. 1) nugæ : immo ut poeniteat, et a num. 16 benignitate sua salutis viam illis ostendit. Legendum autem, nisi forte pœniteat. Addit autem forte ex eventu, quia semper in deterius confirmati, nulla resipiscentia effectus minarum consequi meriti sunt, quas Isaias cap. 1, illis Dei verbis interminatur. Ibidem. Humana sentienti nundinari deterius est quam puniri, etc. Humana sentientem explicat sermone proximo, esse perinde ac apud sapientes et honestos. Nundinari eodem sequenti sermone respondet illis, nota confundi ; nundinari autem arripuit Zeno ex ritu prisco XII Tabularum; nam actor, cui testimonium deerat, pro foribus rei tribus nundinis querebatur de reo cum convicio, quod dicebatur vagulari, vagulatio: vide Festum in Portum et in Vagulatio. IN TRACT. XXIV, LIB. II, IN ISAIAM III. Pag. 229. Vehemens commotio est, fratres, cum is de injuria sua queritur, qui se potest facillime vindicare, etc. Hæc gnomia in tantum placuit, ut infra, ser. 4, |