puella, jam virgo, pro quotidianæ ætatis incremento A suum sibi genitale in germen exspirans, vetusti cor

progrediens, lascivi cursus ambagibus carpit pensa mundana. At ubi matura aureo igne flagrantis luciflui aurigæ, par laboribus fratris (48) augustis circulis argenteum compleverit globum, paulatim devergit in senium, donec ultima senectute consumpta, sua morte reviviscens, menstrualis ignis solemni germine accenso sumat rursus de fine principium.

poris superficie deleta, imo in melioris naturæ jura transmissa, felix caput comis virentibus redimitum, quasi ab inferis emensum in superna sustollit, perennitatis gloriam fructu populoso tenturum : hoc hactenus Paulo firmante: Stulte tu, quod seminas, non vivificatur, nisi 137 mortuum fuerit (I. Gor., xXVI, 36). Et subjecit dicens: Sic et resurrectio mortuorum: seminatur in interitum, resurgit in perpetuitatem: seminatur in (55) humilitatem, resurgit in gloriam : seminatur in infirmitatem, resurgit in virtutem : seminatur corpus animale, resurgit spiritale (1b. 42 et seq.). Satis, ut opinor, resurrectionis veritas omnibus claret. XI. Sed necessario disserendum est, quæ sit in ea injustorum justorumque discretio, ne generalitas no

IX. Similiter (49) Phoenix avis illa pretiosa resurrectionis evidenter nos edocet jura, quæ nobilitatem generis sui nou a parentibus 136 (50) accipit, non liberis tradit ipsa est sibi uterque sexus, ipsa omnis affectus, ipsa genus, ipsa finis, ipsa principium: non ex coitu nascitur, nec officio alieno nutritur : non invita,non imprudens moritur, sed cum maturum lethi tempus advenerit, a semetipsa (51) invitatis sacris B minis in comparatione malorum attrahat gloriam iginibus libentissime concrematur. Sepulcrum nidus est illi, favilla nutrices, cinis propagandi corporis semen, mors natalitius dies. Denique post momentum festo exsultat in tumulo, non umbra, sed veritas, non imago, sed Phoenix, non alia, sed quamvis melior alia, tamen prior ipsa. Erubescę, Christiana conscientia; vel tot ac tantis ex rebus, (52) quemadmodum rursum eadem, quæ es, sis melior futura, cognosce.

X. Præterea granum uniuscujusque frumenti conditum terræ interit, et tamen in eo id quod intus est, reviviscit, nec mortem medullitus capit, sed

(48) Mss. quidam libri et editi angustis. Magis adrisit lectio codicis Rem. Ms. Urb., angusti circuli.

Christianæ felicitatis. Duplex itaque forma surgendi est prima Sanctorum, in qua illud beatitudinis regnum primæ tubæ regali (54) tessera convocati capient cum ingenti triumpho æterno rege sub Christo: sccunda vero, quæ (55) impios cum peccatoribus universisque incredulis gentibus perenni destinat pœnæ, in psalmis Spiritu sancto dicente: Ideo non resurgunt impii in judicio, neque peccatores in consilio justorum; quoniam scit Dominus viam justorum, et iter impiorum peribit ( Ps. 1, 5, 6).

XII. Consequens est, ut scire nos par sit, in quo

nix porro ipsa sibi uterque sexus dicitur, quod sibi sit et pater et mater; ipsa autem omnis affectus, quia unica esse fertur, quam in sua specie amare possit.

(51) Invitati sacri igues sunt, quos a sole ad se trahere dicitur a poetis, cum nido suo jam jam moritu ra Phoenix incubuerit. Barthius tamen dubitat, an non melius initiatis legendum sit: nullum enim, inquit lib. xLn, cap. 10, quam ex se ipsa principium ei concedit Zeno noster; at nullis in codicibus sic scribi. tur.

(52) Legebatur cum in mss. tum in editis quemadmodum rursum eademque esses melior, etc. Correctionem felicissimam suggessit Barthius loco laudato, cujus hæc verba sunt: Ultima verba, quæ Christianos conveniunt, non carent etiam macula, sed acutius exsculpenda: nam illa quemadmodum rursum eademque esses, speciem veritatis in lectione præferunt, sed pessime sunt turpata ; nam nihil certius, quam scripsisse Zenonem . . . . . rursum eadem, quae es, sis inelior futura. Sic demum comparatio suis modis concinna erit inter Christianorum et Phonicis restaurationem. Idem enim corpus utrisque post ignem isti, post quamD libet consummationem alteri, homini scilicet Christiano reparabitur ; ita tamen idem, ut cum aliud minime sit, melius tamen sit illo, quod idem fuit. Hæc certissima est restitutio, et sic de Phoenice modo clarissime dixit: Non alia, sed quamvis melior alia, tamen prior ipsa. (53) In editis repetitione et errore, ut videtur, typographorum, vel librariorum, infirmitatem.

(49) Zenoni succensebunt fortasse quidam critici, quod fabulam de Phoenice tam luculenter extulerit. C Sed ii, velimus, meminerint Phoenicem a sacris scriptoribus ad varia mysteria explicanda frequenter adhibitam, et ad virgineum partum, et ad resurrectionem Domini ac nostram, et ad mores item non numquam productam, sicuti ea usi etiam inveniuntur non nulli ad falsa dogmata statuenda, ut videre poteris apud Augu-tinum lib. iv de Anima et ejus origine cap. 20. De Phonice autem tanquam resurrectionis symbolo, quod ipsis in Christianorum antiquorum sepuleris insculptum reperitur, incredibile est, quot Paires tum Græci, tum Latini testimonium ponant. Præter Jobi locum c. XXIX, vers. 18, ubi Phoenicis mentionem fieri ex quadam Hebraici textus puncta tione nonnulli contendunt, et ex LXX interpretibus alii confirmant, nec non ex ambigua lectione eorumdem interpretum psal. xcx1,. v. 13, explorati sunt passus S. Clementis papæ in epist. ad Corinth. 25, Tertulliani, Origenis, Eusebii, Lactantii, Cyrilli Ilierosolymitani, Gregorii Nazianzeni, Epiphanii, Hieronymi, Ambrosii et aliorum, quos vel recensere piget. Quid quod plures quoque Ethnici auctores eam uti veram prodiderunt historiam, Herodotus, Dio, Ovidius, Tacitus, Plutarchus, Plinius, Solinus, Aristides, Claudianus, et alii? Cum itaque Christianis Patribus adversus Gentes esset agendum, quis iisdem crimini det, si ex Phœnicis, quæ certa apud Gentes habebatur historia, exemplum sumpsere, quo propositum confirmarent? Grotius, etsi heterodoxus, hac animadversione motus fuit, ut Patres a quorumdam criticorum censura satis purgatos fateretur, hæc scribens in epistola ad Bignonium, quam refert et laudat Joachinus Joannes Maderus in præfatione ad epist. S. Clementis ad Corinthios: De Phoenice rem fuisse eo tempore eruditis creditam, nec eo argumento uti Clementem, ut probet tāv vexpõv àváotaciv, sed ut óstendat ex credita re non esse eam τῶν ἀδυνάτων.

(50) Mss. Pomp., Urb. et duplex Zen. accepit. Pho

(54) Tessera dicebatur signum quodcumque militibus præcipue datum, ex quo tanquam symbolo inter scse cognoscerentur; unde illud Silii Italici xv, vers. 478:

Tacitum dat tessera signum,

pro signo, quod in extremi judicii die tuba præcinente dabitur, hic accipitur.

(55) Impios a peccatoribus distinguens, respicit distinctionem psalmi, qui subjicitur, de qua agemus pluribus tract. xxi lib. n et dissert. n, cap. 10.

habitu regnaturus sit homo iste noster, qui tendit ad A scilicet Spiritus sancti conceptione insita fit ante fe

cœlum ne forte cum carne depercat vana (56) spe,
si captus fuerit caduca atque carnali, de qua Aposto-
lus dicit: Caro et sanguis regnum Dei possidere non
possunt (I Cor. xv, 50). At e diverso videor mihi
audire proclamantem: Si hæc est conditio carnis,
quid est ergo quod credimus in Ecclesia (57) remissam
peccatorum ac resurrectionem carnis? Facile, fratres,
pugna ista concordat, statusque futuri qualitas aperi-
tur, fides si illibata teneatur. Unde rem paucis expe-
diam. Omnis caro, quamdiu flagitiosis illecebris hu-
jus mundi, ac tenebris feralibus agitatur, profecto (58)
pecuina est, ac misero, fragili detestabilique versatur
in (59) jure. 138 At cum (60) mera fide credentis
salutari fuerit necata baptismate, nova paterni sacro
resurgit fontis ex gurgite, jam pura, jam libera, jam a
conversatione mundi hujus extranea, jam morte supe-
rior, jam cœlestia adspirans, jam, non dicam sæculi lu-
dibria, sed ut sit honoratior, seipsam contemnens, jam
veritatem, non imaginem quæreus, jam spiritalia, non
sua desiderans, de qua Paulus ait: Non omnis caro
eadem est caro: alia est hominis, (61) alia jumenti, alia
caro volucrum, alia piscium. Et corpora sunt cœlestia,
sunt el terrestria (I Cor. xv, 39, 40). Itaque immor-
talitatis semine, de quo etiam Poeta sapientissimus
præsagivit dicens :

Igneus est ollis vigor, et cœlestis origo
Seminibus:

B

(56) Ilic adnotare videtur illos, qui in alia vita carnis voluptates sibi pollicebantur, et hac vana spe ducti peribant. Barthius lib. XLII. cap. 10, suspicatur legendum vana specie, vel vana spes, specie si captus C

est, etc.

(57) Ms. Rem habet remissa peccatorum el resurrectio carnis. Remissa, remissæ, pro remissio, onis, passim apud Tertullianum et Cyprianum. Vide hujus epist. Vi ad Magnum, et epist. 1x ad Januarium, nec nou Opta-tum lib. 1. At remissionem habent mss. Vat. et Zen. Remissam tamen iterum Zeno tract. L, lib. II.

(58) Pecuina caro, quæ pecudibus inest. Similiter Apuleius lib. VIII Metamorph. pecuina ossa.

(59) Jus hoc loco pro statu, vel conditione, quemadmodum apud Ciceronem Agrar. 1, 2: Optimo enim jure sunt profecto prædia, quæ optima conditione sunt. Libera meliore jure sunt, quam serva. Et n in Ver. n. 27: Hoc jure sunt socii, ut iis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat.

(60) Mss. Rem. et Urb., macra fide credentes; alii codices, mera fide credentis, et idem habent editi. Forte tamen legendum vera pro mera, aut sacra pro macra, vel aliquid simile. Plurium vero codicum D lectionem retinuimus in textu, hæcque lectio non aliud significat, quam baptisma utile esse per fidem, per eam, inquam, fidem quam nonnisi per charitatem operari Auctor alibi docet, ut vidimus pluribus dissert. 2, cap. 6. Necata porro traditur in baptismate caro veteris hominis, ut nova in Christo resurgat; de quo in sequentibus plura.

(61) Mss. Tol., Vat., aliu est jumenti.

(62) Putat Barthius lib. xLu, cap. 10: Adludi hoc loco ad eam non nullorum sententiam, qui tradiderunt, homines, cum lapsi essent angeli, in ipsorum locum constitutos fuisse. At non id ferre videntur Zenonis verba loquitur de priorum parentum lapsu, quos diabolus per invidiam traxit in culpam; et sicut angelos procul dubio illos vocavit in eo statu innocentiæ, in quo immortalitatis et gratiæ donis præditi ad

cunda, ut cum dissolutionis ejus ac legitimæ reparationis tempus advenerit, suo semini respondens jure possit mereri quod credimus. Nec res in ambiguo est; quemadmodum etenim ille princeps iniquitatis suo semine per invidiam protoplastos (62) ex angelis in homines derivavit; ita Dominus omnes in se credentes Sancti spiritus semine a mortuis rursus gloriosos in angelos excitabit (Matth. xxm, 30 ).

139 XIII. Ad hoc unum evidens adhuc (63) proferamus exemplum, quamvis non possit verisimile tantam vim habere, quam veritas. Oleaster sua infelix et amarus est in natura; sed cum fuerit peritissimi agricolæ artificis manu necessaria provisione truncatus, nobilitate alieni seminis gravidatur, nutriturque ab eo ipso, quod nutrit, donec hospitis germinis adoptiva pinguedine assumptus, imo pinguedo ipse factus, totusque (64) acceptum translatus in honorem novæ frondis promotione ramis resurgescentibus ornatus, jam non oleaster sit, sed oliva; cum et oleaster sit,et tamen oleastrum (65) se non esse quodam modo etiam ipse miretur. Igitur si homo potest facere ut sit arbor,quod non fuit, salvo quod fuit, quanto magisDeus hominem poterit (66) excitare, antequam peccasset in paradiso, inid quod fuit? Quam rationem seminum etiam beatissimus Paulus subtiliter prodidit dicens : Qui seminat secundum carnem, de carne sua melet®

angelorum gloriam accedebant, de quibus dictum est per Psalmistam: Minuisti eum paulo minus ab Angelis (unde tractat. xxv lib. 11, in fine, martyrem ex homine in angelum transfusum similiter dixit), ita homines pro mortalibus et peccatoribus, in quem statum per culpam miserrime transierunt, appellavit. Itaque sensus est, principem iniquitatis diabolum invidia exstimulatum suo semine, quod tentando seminavit, protoplastos, id est primos parentes, ex angelis innocentibus et immortalibus in homines peccatores et mortales derivasse, seu convertisse: derivo enim translate est aliorsum traducere, vel deflectere. Sic Cicero, ш in Ver. num. 56, derivare alio responsionem suam, et IV in eumdem, num. 20, culpam derivare in aliquem dixit. Ex his ea, quæ sequuntur, facile intelliges. Protoplastos vox, que primo creatos significat, apud Tertullianum quoque in Exhortatione Cast. cap. 2, et apud alios Patres pro primis parentibus vulgo accipitur. Primo plasios dixit Prudentius in Hymno omnis horæ v. 17. Ms. Tol. sursum pro rursus in Urb. autem sursus in angelos.

(63) Prætulimus manuscriptorum lectionem in editis proponamus.

(64) Editi cum plerisque mss., in acceptum translatus in honore novæ frondis promotione. Barthius corrigendum censuit in acceptum translatus, inhonora novæ frondis promotione. At ms. Rem. antiquissimus codex æquiorem, ut visa est, lectionem suppeditavit, deleta tantummodo prima particula in, que item abest a mss. Vai. et Urb. mutatoque honore in honorem. Promotionis porro nomine utuntur Lampridius in Anton. Diad. cap. 2, Julius Firmicus de Cert. stel. posit. 5, 7 et 5, etc. Ex eodem codice Remensi resurgescentibus pro resurgentibus scripsimus.

(65) Ms. Vat., se jam non esse. Dein Urb., quodammodo et ipse.

(66) Rara syntaxis construenda sic excitare in id, quod fuit, antequam peccasset in paradiso, id est exci→ tare in vitam immortalem.

(67) interitum; qui autem seminat in spiritu, de spiritu A dicta terra erit in omnibus operibus tuis, in tristitiæ metet vitam æternam ( Gal. vi, 8). At vero Dominus evidenter hoc edocens sic ad discipulos ait : Simile est regnum cœlorum homini, qui seminavit bonum semen in agro suo: dormientibus autem hominibus venit inimicus ejus, et superseminavit zizania in triticum (Matth. XIII, 24, 25).

ge

milu edes ex ea omnibus diebus vitæ tuæ: spinas et tribulos ejiciet tibi, et edes pabulum agri : in sudore vultus tui edes panem tuum, donec revertaris in terram (Gen. 1, 17 et seq.). Sed et Dominus (71) ex persona hominis, quem assumpserat, ait: Tristis est anima mea usque ad mortem ( Matth. xxvi, 38). Quod dictum non tam timentis, quam exsultantis ac docentis est. Utique: non enim quidquamn timere poterat, qui mortuos excitabat, qui potestatem habuit ponendi eam, et iterum resumendi eam (Jo. x, 18); sed ut doceret, quoniam cum vivit in hoc mundo, semper in tribulatione, semper justus in pœna est. Cum autem mors, quæ putatur metuenda, gustatur; tunc ei in æternum manentis gloriæ beatis in sedibus, nullas

XIV. At fortasse adhuc quispiam dicat: Si caro perit, unde cognoscitur ille qui resurgit? Caro, fratres, quasi quoddam est speculum intuentis plenitudine (68) gravidatum, quod non tam imaginem suam quam (69) ejus, cujus est in usibus gerit. Denique tot efficit vultus, quot ille intrinsecus tristes, seu hilarės suos fecerit motus, hanc rationem docente nos Paulo: Videmus, inquit, autem modo per speculum in ænigmate, tunc autem facies ad faciem erit (I Cor. xm, 12). B deinceps ærumnas mundi sensura, repromissa feliciUnde dubium non est in corporibus nostris, 140 dum mortis lege seminantur, non substantiam, non imaginem, sed illud tantum, quod inutile est, discuti, quod teritur, demutari, sicut scriptum est : Oportet enim corruptivum hoc induere incorruptionem, el mortale hoc induere immortalitatem (I Cor. xv, 53): aliter (70) enim immortalitatis stola illa non sumitur, nisi primo istud carnale spolium, blandum animæ venenum, secundum Dei sententiam, unde sumptum est, refundatur, dicit enim Deus ad Adam : Male.

(67) Ms. Rem. ininteritu : desideratur autem in hoc codice in spiritu. Edit. Ver. omisit de spiritu. Supplevimus ex plerisque mss. et editione Venet. Post pauca, pro hoc edocens, ms. Tol., hoc se docens ; Urb. autem, hoc et docens.

(68) Mss. Pomp., gravatum. Terram gravidatam seminibus dixit Tullius de Nat. Deor. lib. 11, num. 32.

(69) Id est spiritus, qui corpori unitus carne utitur. Imaginem autem spiritus idcirco carnem vocat, quod varii motus animi et affectus in corpore sæpe elucescunt, ut ex sequentibus liquet. Hoc idem egregie Tertullianus de Resurr. cap. 15: Volutet aliquid anima, vultus operatur indicium, facies intentionum omnium speculum est. Vide plura apud Plinium lib. 11, c. 37, et lege etiam, si placet, Nazarium et Pacatum in Panegyrico, ac Hieronymum in epist. ad Furiam. Mss. Tol., Vat., Urbin, quærit pro gerit.

(70) Ms. Pomp., etenim.

(71) Ex persona hominis perinde dicitur, ac tam

C

tas exhibetur, David sancto dicente: Convertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit mihi, quia liberavit animam meam a morte, oculos meos a lacrymis, pedes meos a lapsu : placebo Domino in regione vivorum (Ps. CXIV, 7 et seq.). Hæc nos felicitas manet, hoc munus exspectat. Sic ergo vivamus, ut bonis operibus decorati, nos quoque (72) Deo Patri placere mereamur, Domino juvante nos Christo, qui est benedictus in sæcula sæculorum.

quam homo, quod scilicet Christus se in illis verbis non uti Deum gerere ac præferre vellet, sed ut hominem; quo sensu personam veteres sæpe appellarunt, ut cum dixere personam patris, fratris, principis, amici, etc., pro tamquam pater, frater, princeps, amicus, etc. De hac Zenonis locutione non nulla attigimus dissert. 2, cap. 3. Eadem prorsus formula usus legitur S. Hilarius in psal. LIV, pag. 118 et in p-al. cxxxvII, pag. 565. S. Ambrosius lib. 11 de Fide cap. 8, n. 61; lib. iv, c. 6, n. 69; et l. v, c. 10, n. 124. Similiter Phoebadius in libro contra Arianos, p. 303 t. IV biblioth. PP., Salomonis dictum quoddam tribuit ex persona sapientiæ, quod sapientia in eo loqueretur, ac si ipse esset sapientia. Itaque hic persona hominis. non in eo sensu accipitur, quo humana Christo persona cum Nestorio tribuatur, sed in eo, quo ipsi uti vero homini humanæ actiones passionesque congrue. bant.

(72) Deo adjecimus ex mss. Rem., Urb., Zen., in quo postremo vox Domino desideratur.

prædicatur. (2) Denique inde est, quod (3) legis fun- A simi, quia nullus (7) exserte bic alteri jubet, in

damenta temnentes, versuta disputatione, prætermisso Deo de Deo exeunte, ad communia humanitatis nomina, quæ possunt argumentis attingi, (4) Patris et Filii festinant nec intelligunt, quia in exordio (5) carminis sacri Deus Deo sua sibi et divinitate et nomine comparatus, omnes humani sensus opinationes excludit: quippe cum142 dicat: Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem nostram, non inquit, fac ad tuam, sed ait, faciamus ad nostram (Gen. 1, 26): (6) ne quam Filius hominem induturus pati videretur injuriam. Videtisne, fratres dilectis

tractatibus, qui eumdem titulum in miss. præfe.

runt.

(2) Denique non semper enumerationis particula est, quæ in postremo enumerationis membro statua- B tur, ut tandem significet; sed interdum post unicum membrum, uti heic-a Zenone, ponitur, vel etiam cum nihil præcesserit, uti ab eodem adhibetur tract. 6 hujus libri, ubi enumerationis initium inchoat. Tum vero idem fere sonat, ac paucis dicam, de quo vide Schultingerum in notis ad declamat. 1 Quintiliani, p. 15. Exempla suppetunt apud Nepotem xi, 1; Florum 1, 16; Justinum, Papinianum et alios, quos Freinshemius in Florum laudat.

(3) Legem pro Sacra Scriptura a Zenone adhibitam vidimus tract. x lib. 1, adn. 1.

(4) Ad communia scilicet nomina Patris et Filii, uti apud homines usurpantur, Ariani festinabant, ut Filium Patre inferiorem, velut inter homines usuvenit, ostenderent. Argumentis autem attingi ait, quod Ariani philosophia plurimum uterentur, seu potius abuterentur, ut plurium Patrum testimonis statutum nobis est dissert. 1, c. 2.

(5) Carmen sacrum Geneseos liber appellatur, licet C historicus sit. Similiter Isaiæ carmen tract. 23 ct tract. 26, divinum carmen ejusdem Isaiæ liber vocatur. De hac voce carmen Sparaverius plura. Inferius dicat scripsimus ex mss. Tolent., Urbin., Pomp. et Zen. pro eo quod editi cum aliis mss. dicit.

(6) Numquid hoc loco S. Zeno Tertulliani interpretationem pungere voluit, qua hominem ad Christi imaginem factum tradidit? Sic enim is, lib. v contra Marcion. c. 8: Ille Pater Christum sermonem suum intuens futurum. Faciamus, inquit, hominem, etc. Et lib. de Resurrectione carnis c. v: Et. fecit hominem Deus, id utique quod finxit, ad imaginem Dei fecit illum, scilicet Christi qua interpretatione etsi Tertullianus, qui de Filii divinitate recte sensit, nihil injuriæ eidem Filio fecerit; inde tamen periculum non leve impendebat, ne id Ariani ad elevandam, vel negandani Filii divinitatem transferrent, ac si æqualis Patri esse non possit, cui Pater dixisse non tradebatur: Fuciamus ad nostram, qua æquales sumus, imaginem, sed Fac ad tuam, quam nimirum homo factus D præferes.

(7) Exserte reperitur apud Tertullianum, lib. 1 ad Uxorem cap. 1: Apostolus non suadet, sed exserte jubet, id est aperte et distincte. Apuleius Metamor. i, exserle clamitans.

(8) Quamplurium lectionem codicum et editorum prætulimus, quae etiam occurrit tract. vi lib. 11. Mss. non nulli habent æquabilitas. Inferius dealitatis pro deitatis ms. Rem. scribit; quod nomen hoc Zenoniano sæculo usurpatum reperimus tum ab Hilario in libro de synodis, tum a Lucifero Calaritano lib. 1 pro Athanasio, pag. 198.

(9) Duorum vox abest a ms. Pomp. ac si duo illa, ad quæ unus homo finctus traditur, sint imago et similitudo, cum haud dubie sint Pater et Filius, de quibus in Genesi dictum est ad nostram, et quorum imaginem ac similitudinem unus homo ita exhibet, ut

opere nullus otiosus est? O sancta (8) æqualitas, ac sibi soli dignissima individua deitatis! Unus homo ad (9) duorum imaginem et similitudinem fingitur : nec tamen in eo, quid cujus sit, invenitur. Si igitur in opere extraneo paritas sacra distingui non potest; Deus in alio se inferior esse quemadmodum potest, quidquid enim uni ex duobus indiscrete in omnibus sibimet (10) similantibus detraxeris, cui detraxeris, (11), nescis.

143 II. At ille, cui jubetur, est, (12) inquis, inferior. Quid? quod inde non esse approbatur inferior: quia

quid sit Patris, quid Filii, in eo distinguere nequaquam liceat: ex quo argumentum non imbecille adversus Arianos sumitur.

(10) Similo legitur apud Martialem lib. u epigr. 55, et apud Marcellum Empyricum c. 8. Sed apud Martialem alii legunt simulo; et Burmannus in Quintil. lib. vII. c. 10, et in Ovid. Metamorph. lib. 1, v. 158, similare et assimilare Latine non recte dici contendit. At jam haec vox Zenonianorum codicum auctoritate satis vindicata videtur, qui similantibus a similo deductum aperte scribunt. Similantes autem sibimet in omnibus cum Zeno affirmat Patrem et Filium, quam procul absit a Semiarianorum sententia, qui similem substantiam Dei Filium vocabant, ex toto contextu liquet. Dixit autem similantes, ut comparationi insisteret, quam ex homine ad Patris et Filii similitudinem condito instituerat: addens vero in omnibus ostendit aperte, similitudinem se admittere perfectissimam omnium, cujusmodi est inter eos, qui unius ejusdemque substantiae sunt, uti sane Patrem et Filium esse pluribus in locis dissert. 1, indicatis c. 2, § 2, disertissime affirmat.

(11) In editis nescio Codicum lectionem secuti su

mus.

(12) Mss. Vat. et Zen., inquit. Objectio hæc est Arianorum celebris, cui duplex a Zenone responsio subjicitur, quam quidem utramque apud cæteros Patres invenire licet. Alii enim confessi sunt præceptum Patris ad Filium, quo tamen nihil æqualitati inter ipsos præjudicii creetur, ut cognosci potest ex Irenæo lib. in, cap. 8; Tertulliano adversus Praxeam cap. 12; Origene t. 11 in Jo. p. 61 edit. Buerii; Basilio 1. de Spir. Sanct. c. 16; Cyrillo 1. 29 Thesauri, p. 225; Athanasio 1. de Decretis Nicænæ Synodi ad ea ps. xxxIII verba: Ipse mandavit, et creata sunt; Mario Victorino 1.1 de Rerum creatione, ac tandem Hilario 1. Iv de Trinit. num. 16, quibus omnibus in locis et Patris præcipientis et Filii exsequentis aperta sit mentio. Quomodo vero id sine Filii offensione sit, paucis recte explicat Zeno, cum non minus sit magna facere, scilicet creare mundum, quod profecto solius Dei omnipotentis est, quam dicere, id est præcipere, ut mundus creetur. Neque hic notare prætermittimus Hilarium 1. de Trinit. n. 12, videri quidem concedere inferiorem Patri Filium hoc nomine, quod Patri præcipienti obedivit. Et quis, inquit, non Patrem potiorem confitebitur, ut ingenitum a genito, ut Patrem a Filio, ut eum qui miserit, ab eo qui missus sit, ut volentem ab eo qui obediat. At quam in sententiam appellet potiorem hoc loco Patrem, ut ne quid Filii divinitati et æqualitati detrahatur, ipse luculenter explicat in ps. cxxxvin, n. 17, inquiens: Est enim Pater mujor Filio, sed ut Pater Filio, generatione, non genere quibus pariter concinens Athanasius orat. II in Arian. Patrem majorem Filio fateri non dubitat, non magnitudine aliqua, vel tempore, sed propter generationem ex ipso Patre. Ne quis tamen hac prima ex responsione cum æqualitatis praejudicio Filium Patris ministrum inferioremque conciperet, aliam responsionem Zeno subjicit, quam se priori illi præferre

unde processit, paterni cordis est (13) exsecutor; A numquam bonis suis poterit uti securus: sunt enim non enim minus est facere magna, quam dicere. Quamvis et quod dictum est a Patre, vel dici potest, quia Verbum est Filius, sine Filio non est et quod factum est a Filio, vel fieri potest, sine dignatione paterna non est; quia Filius sine Patre non est, ipso dicente: Si non facio facta Patris, nolite mihi 144 credere: sed si mihi credere non vultis, factis credite : et cognoscite, quoniam in me est Pater, et ego in illo (Joan. x, 37 et 38). Constat ergo æqualem esse, (14) quod invicem se capit cum Spiritu sancto.