. 1421 nostro, auri pondo quinquaginta cogantur inferre: A auri pondo viginti Decuriones, auri pondo quinSpectabiles, auri pondo quadraginta: Senatores, auri pondo triginta : Clarissimi, auri pondo viginti: Sacerdotales, auri pondo triginta Principales, JACOBI GOTHOFREDI B videatur de alia lege anteriore multo sentire, sed ta- Cæterum hujus legis ferendæ causa repetenda est, ab exitu seu eventu Collationis Carthaginensis, quæ superiore anno habita fuit, ante septem et quod excurrit menses (quo alioquin spectant l. 55 infr. hoc tit. ubi dicam plene, et l. ull. infr. de religione.) Nempe cum pendente ea Collatione Marcellinus tribunus et notarius in ea Collatione cognitor, Donatistis, qui ad eam sese pollicebantur venturos, ex humanitate sua absque imperiali præcepto ecclesias seu basilicas ad diem sententiæ usque indulsisset : atque adeo eis ecclesias cum omni jure suo, quæ a Catholicis juxta præceptum imperiale retinebantur, reddi seu reformari jussisset: quod ex ejus edicto liquet, in actis Collationis Carthaginensis pag. 10, 11, et ex sententia pag. 405, et ex Augustino in Breviculo Collationis in princ. Tandem ultima definitione ab eo damnati Donatistæ, eas rursum Catholicis tradere sine ulla dilatione jussi fuere. Quinimo el Circumcellionum insania et insolentia reprimi jussa. Quin et decurionibus, dominis fundorum, actoribus, conductoribus, non privatarum possessionum modo, sed et domus divinæ, mandatum, ut conventicula Donatistarum in omnibus civitatibus et locis prohiberent. Imo et fine sententiæ seu edicti oblationes, collationes, largitates in ecclesias Donatistarum factas episcopis catholicis tradi jussit. Quæ omnia huic legi apprime conveniunt. Et vero illam sententiam hæc lex imperatoris secuta est. Verum huic sententiæ non adeò ubique et hac parte, ut hæc lex et 54, testantur paritum. De cætero, quis Collationis istius Carthaginensis eventus fuerit, docet Augusti. nus epis. 127, 158, 159, 160, 169, et aliis locis. Quare ad hanc severiorem legem Honorius processit: ubi singularia multa sublegenda sunt. Primo notanda D que Negotiatores, auri pondo quinque: Plebeii, auri pondo quinque: Circumcelliones, argenti pondo decem. Qui nisi a conductoribus, sub quibus commaCOMMENTARIUS. sunt hic varia admodum decem numero personarum et quidem laicarum, dignitatumque genera gradusque, quibus provinciales constabant, quas ordine hic decurrit Honorius, distinctisque adeo multis et poenis gradatim persequitur, quod omne ex hac lege mutuatum Hunnericus suo edicto adversus catholicos inseruit, quod refertur ab Victore Uticensi lib. In de persecutione Vandal. 1° Illustres, inquam, 2° Spectabiles, 3° Senatores, 4 Clarissimi, 5° Sacerdotales, 6° Principales, 7° Decuriones, 8° Negotiatores, 9° Plebeii, 10. Circumcelliones illustribus imposita muleta auri pondo 50, Spectabilibus, 40, Senatoribus, 30, Clarissimis, 20, Sacerdotalibus, 30, Principalibus, 20, Decurionibus, 5, Negotiatoribus, 5, Plebeiis, 5,Circumcellionibus, argenti pondo decem. Quibus adjice qui subjiciuntur conductores, et procuratores, servos et colonos: cui haud absimilis personarum Notitia continetur l. 54, infr. hoc tit. quæ alioquin et in aliis quamplurimis huic similis est. Secundo observandum, in illo personarum recensu de Senatoribus eos non tantum ab illustribus et Spectabilibus separari et post cos nominari, verum etiam a Clarissimis distingui: Sic quoque d. l. 54. infr. quæ huic in quamplurimis par est, senatores post eos qui succincti proconsulari, aut vicariano vel comitiva primi ordinis honore; id est, post spectabiles, primi inter honoratos nominantur : et ita describuntur, qui nullo muniti extrinsecus privilegio dignitatis sunt et post eos sacerdotales statim ponuntur, nulla clarissimorum mentione, ubi vides multa equidem congruentia cum hac lege contineri. Quinam igitur senatores isti a clarissimis diversi esse possunt? Certe Codice Justinianeo quoque titulus exstat, ubi senatores vel Clarissimi civiliter vel criminaliter conveniantur. Putabat Cujacius hac quoque lege senatores dici expertes omnis dignitatis: Clarissimos vero qui in dignitate erant; eoque etiam sensu distingui eos eo titulo codicis Justinianei. Verum ut illo quoque ipso titulo senatores iidem cum clarissimis sunt, et vero napadλndeoμã, ibi conjunguntur et l. 1. ejus tituli clarissimi non alii sunt quam senatores, ut manifestius adhuc discere est ex 1. 1. hoc codice de accusat. Unde lex illa desumpta est: ita hac leg. Senatores Clarissimis præmittuntur; atque adeo velut majoris jam dignitatis, et majori quoque-poenae subjiciuntur: uti vice versa, non illustres tantum, sed et spectabiles majori, quam senatores afficiuntur. Tertio observandi sacerdotales, qui hac lege et d. 1. 5, nominantur, post senatores, ante principales seu decemprimos curiales. Nempe sacerdotales, hi erant primi inter decuriones, qui sacerdotales ludos procurabant; de quibus plene supra titulo de decurionibus : et tit. de Paganis. Hinc illud interea discimus Christianos eos quoque fuisse saltem Donatistas. Quarto, Circumcellionum nomen hic notandum, quorum frequens mentio in historia Donatistarum apud Optatum Milevitanum, Augustinum in Collatione Carthaginensi d. 3, cap. 73. et in sententia Marcellini, in codice canonum Ecclesiæ Africanæ, Isidorum VIII Etymol. 5, Possidonium in vita Augustini. Hi vero erant inter Donatistas velut satellites qui per nundinas, villas, vicosque et circum cellas (unde iis nomen) vagantes, armis instructi, intentatum nihil relinquebant, nihil non audebant, omnia furore implentes : denique in Catholicos insaniebant, sæviebant, grassabantur: quorum etiam hoc ipso tempore, et ante Collationem Carthaginensem me prava contulit, proprietati potestatique Catholica (sicut jamdudum statuimus) vindicatis. Datum III, kalend. febr. Rav. Honor. Ix, et Theod. v. AA. COSS. 328 ANNO DOMINI CCCCXIV. XXXV. ALIA LEX EJUSDEM IMPERATORIS IN nent, vel procuratoribus, executori, exigendi, fue- A que, si qua in eorum ecclesias hæreticorum largitas rint præsentati, ipsi teneantur ad pœnam : ita ut nec domus nostræ homines ab hujuscemodi censura habeantur immunes. Uxores quoque eorum, maritalis segregatim mulcta constringat. Eos enim, quos nequaquam illata damna correxerint, facultatum omnium publicatio subsequetur. Servos etiam, dominorum admonitio vel colonos, verberum crebrior ictus a prava religione revocabit ni malunt ipsi ad prædicta dispendia (etiamsi sunt catholici) retineri. Clerici vero ministrique eorum, ac perniciosissimi sacerdotales ablati de Africano solo, quod ritu sacrilego polluerunt, in exilium viritim ad singulas quasque regiones sub idonea prosecutione mittantur. Ecclesiis eorum, vel conventiculis, prædiisJACOBI GOTHOFREDI minit Augustinus epist. 122, et post Collationem B idem epist. 159, 169. Eosdem vero a Donato Agonisticos, eorumque præfectos Sanctorum duces nominatos tradit Optatus lib. I. Quinto, observandum latebram Donatistis, et Circumcellionibus præbuisse conductores et procuratores, etiam domus principis, quod et ipsum dicta sententia Marcellini tribuni et notarii et l. 54 infr. indicatur: ubi de triplici istorum conductorum genere dicetur. Certe et ex Augustino variis locis id quoque discere est. Ut et cæteroquin aliorum criminum reis latebram præbebant; ut passim ex hujus codicis constitutionibus videre est. Sexto fit hac lege mentio executoris, qui Donatistas et Circumcelliones inquirebat, exigebat, cuique illi præsentandi erant. Quod quidem si de certo quodam executore accipiendum est, tum fuerit hic omnino Dulcitius tribunus et notarius ut ferme tribuni et notarii ad hujusmodi executiones missi: de quo l. in supr. de mandatis principum, quem imperialium jussionum in Africa contra Donatistas datarum executorem ait Augustinus lib. 1 Retractationum, cap. 59. Per idem tempus Dulcitius tribunus et notarius hic erat in Africa EXECUTOR Imperialium jussionum contra Donatistas datarum, etc. Ad eumdem exstat ejusdem epist. 61. pag. 308 qua inter alia ait : Non enim tu in eos jus gladii ullis legibus accepisti, aut imperialibus constitutis, quorum tibi injuncta est EXECUTIO, hoc præceptum est ut necentur. Ibidem testatur, Dulcitium istum (Honorii scilicet) Imperatoria potestate, sive terrendo, sive plectendo corrigendis præfectum erroribus, duobus edictis Donatistas admonuisse. Quod si ita est, tum perperam Baronius hæc de Dulcito executore ad annum 414 retulerit n. 8, 9. (Ex eodem Cod., ibid., L. 54.) Idem AA. Juliano Proc. Africa. Donatistas atque hæreticos, quos patientia clementiæ nostræ nunc usque servavit, competenti constituimus auctoritate percelli. 1° quatenus evidenti præceptione se agnoscant, et intestabiles, et nullam COMMENTARIUS. Secundo, et in colonos idem castigandi jus dominis tribui quod in servos (quod et ipsum tribuitur l. ultim. Cod. de Agricolis l. in Cod. ad Sc. Claud. Nov. 22. cap. 17) huic et pro pœna ferro a dominis ligati l. 1, de fugit. colon. sic tamen ut illi admonitione, ut dixi, hi verberum ictu castigarentur : unde apparet, admonitionem in servos, et verberum ictum hic distare. Certe coercitionis verbo utrumque significatur d. l. 54, quæ mox colonos speciatim verberibus coactos pariter ait. : Nono observetur, et hac leg. et d. l. 54, exilii genus in Donatistarum clericos, ministros et sacerdotales: nempe, ut in exilium viritim ad singulas quasque regiones sub idonea prosecutione mittantur, ut hac insulas, atque provincias exulandi gratia dirigantur. leg. dicitur vel ut dict. l. 54, ad singulas quasque Quod solitarii exilii genus et alias imperatum, divellendis illis, quod manu facta furorem suum exercerent, seditionibusque omnia complerent. Cujus etiam solitarii exempli in simili re eodem fine alibi C exempla occurrunt. Septimo, notetur quod de uxoribus additur uxores quoque eorum maritalis segregatim mulcta constringat. Quod de uxoribus conductorum et procuratorum, qui latebram Donatistis et Circumcellionibus præbe. rent, accipi posse videatur: vel potius in genere, de omnibus uxoribus Donatistarum et Circumcellio- D num: Nam et perditi hi utriusque sexus erant, leste August. epist. 158, ubi de Macrobio episcopo Donatistarum agit pag. 718, in fin. Igitur neque uxoribus parci voluit Honorius hac lege ita ut peculiaris eas mulcta constringeret, a maritorum mulcta separata maritali segregatim: nam ita lego, id est, a maritali separatim. Octavo notetur, servos a dominis, admonitione; colonos (de quorum conditione dixi plene paratitlo tituli de Fugitivis colonis) verberum crebriore ictu a Donatistarum religione revocari juberi: alioquin ipsos dominos licet Catholicos mulctandos. Quod utique singulare et ipsum continetur 1. 54, infr. Ubi interim observandum, primo admonitionis voce, castigationem significare, de quo in Gloss. Theod. XXXV. In Donatistas per Africam proconsularem, hæc secunda jamest, Honorii imperatoris post Collationem Carthaginensem, quæ habita fuit ante triennium ann. 411, constitutio : prima enim fuit lex. 52, data paulo post eam finitam, septem videlicet ferme post mensibus. Utraque vero Honorius post longam patientiam proposito vario pœnarum genere, Donatistas ab errore suo ad catholicam Ecclesiam revocare enixe studuit, eorum intentionem resecare, ut hac leg. dicitur, id est, pertinax propositum frangere. Ista primum. 52, anno D. 412, iisdem ferme pœnis propositis: At enim hæc jam posteriore anno 414, distinctius et districtiore severitate, cum videlicet illa parum profectum fuisset: imo cum patientia ejus eos usque servasset, ut ipsemet initio legis testatur. Quare jam competenti auctoritate et austeritate perstituit, quæ ipsius pariter expressa verba sunt: el cellendos eos credidit, et vero hac leg. percelli conadstringi: et prolatæ præceptionis auctoritate mulctari. ut rursum vers. 6, dicit, auctoritate sacræ definitionis Quorum etiam hæresim atrocitate verborum confodit passim, ut cum diram superstitionem eorum vocal vers. 2, errorem vers. 5 et 8, gregem Donatistarum appellat d. vers. 3, hæresim et hæreticos initio 1. et fine vers. 5, sacrum mysterium (id est, baptisma) ab his inquinari ait vers. 6. Quibus etiam in posterum non amplius parcendum, ut antea factum fueral, aperte indicat, cum præter ea que jam dixi, ait: quatenus EVIDENTI præceptione se agnoscant intestabiles, etc. et vers. 5, Damna quoque patrimonii panasque pecuniarias EVIDENTER imponimus. Id enim vox evidentis et evidenter in constitutionibus importat. Denique quos a Juliano proconsule Africa pœnis potestatem alicujus ineundi habere, sed perpetua A rabili Ecclesiæ socientur: 3° Ita ut episcopi, presby inustos infamia a cœtibus honestis et a conventu publico segregandos. 2° Ea vero loca, in quibus dira superstitio nunc usque servata est, catholicæ vene JACOBI GOTHOFREDI teri, omnesque antistites eorum, et ministri spoliati omnibus facultatibus ad singulas quasque insulas atque provincias exulandi gratia dirigantur. 4° QuisCOMMENTARIUS. culis repelleretur. Idem epist. 48, ad Vincentium ubi hæc inter alia ironice: Ita sane huic provisioni contradicere debui, ne res quas dicitis vestras perderetis, et securi Christum proscriberetis. Ut jure Romano testamenta conderetis, et jure divino Patribus conditum testamentum (ubi scriptum est, in semine tuo benedicentur omnes gentes) calumniosis criminationibus rumperetis. Ut in emptionibus et venditionibus liberos contractus haberetis, et vobis dividere, quod Christus emit venditus, auderetis. Ut quod quisquam vestrum cuiquam donasset, valeret, et quod donavit Deus deorum a solis ortu usque ad occasum vocatis filiis non valeret. Ut B de terra corporis vestri in exilium non mitteremini, el de regno sanguinis sui, a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terræ Christum exulem facere conaremini? Imo vero serviant_reges_terræ Christo etiam LEGES ferendo pro Christo. Idem de ovibus cap. 13, Vigilate hæretici, audite a pastore leslamentum pacis, venite ad pacem, irascimini Christianis imperatoribus, quia testamenta vestra valere noluerunt in domibus vestris: videte quam digna sil pæna, et quid est quod testamentum non valet in domo vestra? quid est? quantum est ? Dolor ille admonitio est, nondum damnatio. hac leg. statutis subjici passim jubet imo est et ubi Primo quidem, quod Testamenti factione Donatista priventur, quod et ipsum statuitur ne sanctum bapt. l. 4, imo et commercii jure, tandem et infamia notentur et sic Romano communi jure priventur, de quo jam ad alias leges et sic neque morientibus id solatii relinqui, ut de bonis suis testari possint, neque superstites alicujus (contractus scilicet nam id hic supplendum ) ineundi potestatem babeant, et velut infames in perpetuum ab honestorum cœlu et conventu publico submovendos. De hæreticis intestabilibus jam aliis legibus actum. Ut Donatistæ vero intestabiles essent, id jam ab Honorio expetierant Patres Africani ante decennium anno 40%, ut docet can. 95, Cod. Afric. id quod ad eorum postulationem ab Honorio constitutum, ini. tio anni proxime sequentis 405. l. 4, ne sancium bapt. quæ lex huic nostræ quam simillima est. Meminit Augustinus lib. 1 contra epistolam Parmeniani hujus omnis rei, atque adeo hujus legis: Sunt et aliæ jussiones generales, quibus eis vel faciendi testamenta, vel per donationes alicui conferendi facultas adimitur, vel ex donationibus aut testamentis aliquid capiendi. Nam in quadam causa cum homo nobilis imperatoribus supplicassel, quod soror ejus quæ de parte Donati fuerat cum defungeretur, nescio in quos communionis suæ vel maxime in quemdam Augustinum episcopum eorum plurima contulisset, ex illa generali lege præceptum est, ut omnia fratri restituerentur: ubi etiam Circumcellionum mentio facta est, si more suo violenter obsisterent quo genere auxiliorum et admini Secundo notandum Occultatoribus sacerdotum et ministrorum Donatistarum eamdem pœnam bonorum proscriptionis et deportationis imminere. Sane et alias execrandorum maxime hæreticorum occultatoribus pœnæ indictæ, veluti Manichæorum per Africam 1. 35, Donatistarum hæc leg. et l. 52 supr. de Tertio notetur, dignitatum et honorum notitia, proque eorum diversitate mulctæ quoque seu pœnæ diversitas. Proconsulares scilicet, Vicariano honore succincti, comites primi ordinis de quibus lib. vr supr. Hos sequuntur Honorati alii, non illi qui ementito honore per provincias pollebant, de quibus ad l. 1 de Offic. Judic. civil. verum sequentes senatores nudi, nullo muniti extrinsecus dignitatis privilegio, omnes alterius dignitatis expertes quibus dixi etiam ad l. 52, supr. Sacerdotales, qui scilicet inter decuriones primo loco erant, de quibus supr. quoque l. 52, et til. de Decur. et infra tit. de Paganis. Hos sequuntur decemprimi decuriones: de quibus itidem plene tit. de Decurionib.tandem reliqui decuriones. Pœnarum vero gradus hic : 200 argenti librarum mulcta primis imponitur: senatoribus nudis, 100 ut et sacerdotalibus (unde apparet de horum sacerdotalium dignitate æqua senatoribus, etsi proxima) decemprimis, 50, decurionibus cæteris, 10. Quarto observetur, quod duobus hujus constitu Dtionis locis additum vers. 5 et 8 de quinta condem natione nempe quinquies lapsos, mulctatos, coercitos, lapsos rursum non jam ordinaria pœna seu mulcta, verum extraordinaria plectendos: Quinque equidem lapsus eadem mulcta coerceri, sextum ve. ro et deinceps vel ad principem referendum, si videlicet de his qui in dignitatibus vel honoribus positi agatur, quo acerbius in eos vindicetur; vel illico a judicibus gravius coercendos veluti officiales. Hæc contumacia hac in re post quintam emendationem pœna. Quinto observetur enumeratio aliarum personarum, post hos qui in dignitatibus et honoribus constituti erant: et quidem per Africam Donatistarum quoque hæresi implicitorum, hisque faventium. Primo, Conductorum tria genera: Conductores domorum et prædiorum rei privatæ principis: Emphyteuticarii, id est, conductores prædiorum ad respu natum, referetur per judices ad scientiam dominorum, quorum intererit, si pœnam volunt sacræ jussionis evadere, aut certantes corrigere, aut perseverantes commutare: ac tales prædiis suis præbere rectores, qui divina præcepta custodiant. Quod si procurare neglexerint, hi quoque in pensiones, quas accipere consuerunt, prolatæ præceptionis auctoritate mulctentur, ut quod ad compendia eorum pervenire poterat sacro jungatur ærario. 8° Officiales autem diversorum judicum si in hoc errore fuerint deprehensi, ad triginta librarum argenti illationem prenæ nomine teneantur: ita ut si quinquies condemnati abstinere noluerint, coerciti verberibus exilio mancipentur. 9° Servos vero et colonos coercitio ab hujusmodi ausibus severissima vindicabit. Ac si coloni verberibus coacti in proposito perduraverint, tunc tertia peculii sui parte mulctentur. 10° Atque omnia, quæ hujusmodi generibus hominum locisque colligi poterunt, ad largitiones sacras illico dirigantur. Dat. x, kal. Jul. Rav. Constantio et Constante. coss. quis autem hos fugientes propositam ultionem, occul- A vel eorum patientia sacrum mysterium fuerit inquitandi causa susceperit, sciat et patrimonium suum fisci nostri compendiis aggregandum, et se pœnam quæ his proposita est, subiturum. 5° Damna quoque patrimonii, pœnasque pecuniarias evidenter imponimus viris, mulieribus, personis singulis, et dignitatibus pro qualitate sui, quæ debeant irrogari. Igitur proconsulari, aut vicariano, vel comitivæ primi ordinis quisque fuerit honore succinctus, nisi ad observantiam catholicam mentem propositumque converterit, ducentas argenti libras cogetur exsolvere fisci nostri utilitatibus aggregandas. Ac ne id solum putetur ad resecandam intentionem posse sufficere, quotiescumque ad communionem talem accessisse fuerit confulatus, totiens mulctam exigatur: et si quinquies eumdem constiterit nec damnis ab errore re- B vocari, tunc ad nostram clementiam referatur, ut de solida ejus substantia ac de statu acerbius judicemus. Hujusmodi autem conditionibus etiam Honoratos reliquos obligamus: scilicet, ut senator, qui nullo munitus extrinsecus privilegio dignitatis, inventus in grege Donatistarum, centum libras solvat argenti: sacerdotales eamdem summam cogantur exsolvere decem primi curiales quinquaginta libras argenti addicantur, reliqui decuriones decem solvant libras argenti quicumque in hæresi maluerint permanerc. 6° Conductores autem domus nostræ, si hæc in prædiis venerabilis substantiæ uti permiserint, tantam pensionem pœnæ nomine cogantur inferre, quantum in conductione pensitare consuerunt. Eadem quoque emphyteuticarios auctoritas sacræ definition- C nis adstringet. 7° Conductores vero privatorum, si permiserint in hisdem prædiis conventicula haberi, JACOBI GOTHOFREDI blicas et civitates pertinentium: de quibus actum lib. x, tandem Conductores privatorum, seu rectores prædiorum. Quæ etiam tria alias hominum genera reis latebras præbere solebant: de quo fidem faciunt innumeræ constitutiones: Exinde Officiales judicum. Tandem servi et coloni. Sexto, notetur mulctæ genus vers. 6 et 7, nempe tantum fisco inferendi quantum pensionis annuæ ex fundo quis præstare vel percipere solet; Et quidem ob præbitum fundum mysteriis hæreticorum celebrandis vel ob conductores fundorum suorum id facientes, non emendatos vel commutatos. Cætera, et in his quidem, de exilio, et quidem solitario, episcoporum et ministrorum Donatistarum, vide ad l. 52, supr. Cæterum hujusce legis pntos, an vero legis 52 supr. an utriusque executorem post Marcellini mortem, de quo l. prox. Dulcitium tribunum et notarium Honorius in Africam miserit (quo alioquin pertinent qua Augustinus scribit lib. 11 Retract. cap. 59) dubium videri possit Baronius id de hac leg. accepit: Ego non minus accipiam de superiore 1. 52, ubi et Dulcitius ipse indicari videtur his verbis Qui nisi executori exigendi, id est, fuerint præsentati, etc. Augustinus sæpe meminit hujus Edicti, et per sacram Scripturam ostendit id justissimum esse ac nominatim in tractatibus expressis super hoc, inculcat epist. 59, ad Comitem Bonifacium (cui titulus : de corrigendis moderate Romanis : epist. 61, ad Dulcitium in libris contra Gaudentium : epist. 48 ad Vincentium, de corrigendis hæreticis per vim, ut jure Romano testamenta condentes et jure D 330 ANNO DOMini ccccxv. XXXVI. ALIA LEX EJUSDEM IMPERATORIS, QUA CONTRA DONATISTAS GESTA ANNO 411, SUB MARCELLINO COGNITORE EO QUAMLIBET MORTUO ET INVIDIOSE CASO PLENAM FIDEM ET FIRMITATEM OBTINERE DECLARANTUR. (Ibid., L. 55.) Idem AA, Juliano Proc. Afric. divino.... testamentum rumperent, vid. lib. 1 con- XXXVI. Contra Donatistas ante triennium gesta, sub notione Marcellini cognitoris, hoc tempore jam mortui, perpetuam nihilominus firmitatem habere jubet hac constitutione Honorius imp. anno D. 414, subjecta generali regula (quæ notanda est :) Morte cognitoris perire non debere publicam fidem. Nempe publica fide gesta, atque in publica monumenta seu acta semel relata perpetuam fidem faciunt, et ut hanc legem efferunt lib. vi, tit. 1, Basilica, tà èv dixx0THρίῳ ἀνενεχθέντα ἐν ὑπομνήμασιν ἰσχυρῶς διαμένουσι, καὶ τελευτῶντος τοῦ δικαστού, et Chrysostomus λόγω άτο εἰς τὴν ἁγίαν Πεντηκοστήν, tom. viii, pag. 609, ἐν δε καστηρίῳ ἅπερ ἄν ἐπὶ ὑπομνημάτων ὁ δικαζόμενος φθέγ ξηται πάντως ἐγγράφεται διηνεκῶς, καὶ ἐξαλειφθῆναι οὐκ Eve Xorov. Tantum abest mors cognitoris eis quidquam derogare valeat. Non ut alia mors solvit, ita et mors cognitoris gesta quoque publica solvit. Hæc quidem hujusce legis est sententia; verum de tribus videndum est quænam videlicet gesta illa sint, quis Marcellinus ille, de quibus hac . agitur. Tandem quæ hujus legis promulgandæ occasio fuerit. Quod primum attinet. Nempe hic indicatur ACTA seu GESTA COLLATIONIS CARTHAGINENSIS, inter Catholicos et Donatistas, cui Marcellinus tribunus et notarius ex Honorii præcepto cognitor præfuit mense Junio anni D. 411, post Cos. Varanis, seu ante RIS IN DONATISTAS. memoriæ viri contra Donatistas gesta sunt ea, quæ ▲ 331 XXXVII. ALIA LEX EJUSDEM IMPERATOtranslata in publica monumenta, habere volumus perpetim firmitatem: Neque enim morte cognitoris perire debet publica fides. Dat. 1. kal. Sept. Rom. Rav. Constantio et Constante coss. JACOBI GOTHOFREDI triennium, et quod excurrit: quam in rem videndæ C Quod secundum attinet: vel ex hac leg. liquet, ei ferendæ occasionem præbuisse mortem ipsius Marcellini. Nempe Donatista eo mortuo contendebant, gestorum quoque sub ejus notione fidem perire debere ac maxime, quod ipsum tamquam Heracliani tyranni (de quo l. 21. de Pœnis et l. 13, de Infirm. his quæ sub tyr. et cui l. 51, supr. et l. prox. sequ. 56, inscripta est, ubi dicam) partium e medio sublatum contenderent: atque adeo ut ipsius Heracliani tyranni gesta irrita fuerant ea l. 15, anno superiore, ita et Marcelliana illa pariter infirmanda viderentur. Nempe Hieronymus scribit lib. 11 contra Pelagianos, Marcellinum sub invidia tyrannidis Heraclianæ ab hæreticis innocenter cæsum fuisse. Scilicet, Donatistæ, ut post Collationem statim calumniæ tela in eum sparsere, quasi perperam, noctu, auroque a Catholicis corruptus sententiam in Donatistas dixisset: ita postea iisdem agentibus, hi enim procul dubio hæretici sunt, (quos Hieronymus intellexit) calumniam passus, quasi Heracliani partium, casus fuit. Neque dubito, occasione legis 21 de Pœnis: qua exciti publice ab Honorio delatores satellitum et consciorum Heracliani. Tandem, quo spectabant maxime, gesta ab eo, mortuo eo, et quidem quasi perduelle, irrita D esse jactabant. Verum, ut auctor mortis ejus Marinus Comes qui Africam Romano imperio restituerat, et rempublicam ab Heracliano tyranno liberaverat : ab Honorio ex Africa revocatus, dimissus est, quod scribit Orosius l. vii, cap. 42, in fin. ita idem Honorius hac constitutione et famam Marcellini vindicatum ivit, quod ex eo apparet, quod Spectabilis memoriæ virum vocat, el gesta simul sub ejus notione contra Donatistas confirmavit. Qua non absimili ratione legem prox. promulgatam mox ostendam. Hinc interim quoque discimus; quod et alias constat, in negotio religionis captatam aliquando occasionem mortis judicis alicujus ab hæreticis ad irritanda ea quæ sub judice aliquo actitata fuerant, atque in publica acta translata. Verum ut hac leg. definitur, eorum auctoritatem esse æternam voluere (Ibid., L. 56) Idem AA. Heracliano Com. Afric. Sciant cuncti, qui ad ritus suos hæresis superstitionibus obrepserant sacrosanctæ legis inimici, plecCOMMENTARIUS. principes, voluit hac leg. Honorius. Quæ quidem definitio seu constitutio locum obtinet, ubi omnia legitime gesta sunt, constitutis cominus partibus, ut in Collatione Carthaginensi inter Catholicos et Donatistas. Aliud enim si povoμepos quædam gesta άπÓVTWY TIVÕY. De quo est Anastasii locus Apol. ad Imp. Constantinum, quæ scripta anno D. 356, in initio : Προθήκη δὲ πρὸς φανερὰν ἀπόδειξιν, εἰ καταξιώσειας μαθεῖν, ὅτι παρόντων μήν ἡμῶν οὐδὲν ἀπέδειξαν οἱ κατηγοροῦντες κατὰ Μακαρίου τοῦ πρεσβυτέρου, ἀπόντων δὲ ἡμῶν ΚΑΤΑ ΜΟΝΑΣ ἔπραξαν ἅπερ ἠθέλησαν: τὰ δὲ τοιαυτὰ προηγμένως μὲν ὁ θεῖος νόμος, ἔπειτα, καὶ οἱ ὑμέτεροι νόμοι μηδεμίαν ἔχειν δύναμιν ἀπεφηνανTo et Apol., p. 578, ubi queritur adversus Marcellum, ἐν δὲ τῷ μαρεώτη μὴ παρεῖναι ἔνθα τὰ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ κατ' αὐτοῦ γεγενῆσθαι λέγεται, οἴδατε δὲ ἀγα πητοί, ὅτι τὰ κατὰ ΜΟΝΟΜΕΡΕΙΑΝ ἰσχὺν οὐκ ἔχει, ἀλλ' Úπопта τVYXάνεt. Quæ omnia ad eam juris æquitatem pertinent, absenter neminem damnandum accusatorem et reum simul in judicio adesse oportere : quam in rem sunt et alia Athanasii loca. Aliud vero in hoc casu, ubi omnia legitime gesta; quæ procul dubio ideo Donastista abolita volebant, quod ex his eorum fraudes et sophismata notescerent, quæ ad sui infamiam tendere videbant, et ideo e medio sublata cupiebant; ut etiam ea quæ infamandi alterius causa in monumenta publica relata, e medio tolli jubentur, l. 37, de Injur. Sed firma hæc esse voluit Honorius et exstare ad eorum infamiam, pariter ut idem rescriptum quod iidem Donatistæ a Juliano impetraverant, proposito programmate celeberrimis in locis anteferri voluit, et gesta quibus erat ejusmodi allegatio inserta subnectens, quod clarius innotesceret et catholicæ confidentiæ stabilita constantia et Donatistarum desperatio fractaque audacia. Hæc, inquam, Honorii mens fuit: eodemque fine eadem gesta collationis Carthaginensis in Ecclesiis Africanis Quadragesima tempore recitari solita testatur, lib. de Gestis cum Emerito. Sed et Marcellinus acta de sceleribus Donatistarum post Collationem Carthaginensem proponi voluit in Theoprepria, quo frequens, ut videtur, multitudo confluebat, velut in locum Carthagine celeberrimum, eademque per ecclesias recitari desideravit epist. 158, ad Marcellinum. De quibus gestis hæc quoque lex accipi possit, ut jam ante indicavi. XXXVII. Cœtus ritusque hæreticorum hac constitutione Honorius imperator per Africam sub pœna proscriptionis et sanguinis, rursum prohibet. Quæ constitutio et Heracliano Com. Africa inscribitur, et subscriptos habet consules, qui anno Domini 415, congruunt. Denique totidem pene verbis ex l. 51, transcripta est. Quod utique mirum: Sic ut de vitio suspecta videri possit: quandoquidem Heraclianus cui ea inscribitur, tyrannus jam factus et exinde profligatus jam cæsusque ante biennium anno 413, fuerat quod docuit lex 13, de Infirmandis his quæ sub tyrannis: et 1.21 supr. de Ponis. Quare Baronius hanc legem ad annum 412, referendam existimavit, id est, ad Honorium 1x et Theodosium V. AA. coss. Atque adeo consulum præposteratio videri possit. Verum tamen, cum rem propius intueor, nihil mutandum censeo. Nempe ita existimo simili occasione hanc legem in Africa propositam, imo repositam, qua superiore anno superiorem legem 45 promulgatam ostendi. Nempe Heracliano Tyranno |