certo possunt. Primum Peristeph. Hymnos ferme omnes, post suum ex urbe reditum, compositos ab eo fuisse, atque evulgatos; meminit quippe in iis eorum quæ Romæ viderat. Tum libros contra Symmachum an. 403. emissos in vulgus fuisse. Non prius, quod in horum altero de victoria contra Alaricum ab Stilichone relatam in agris Pollentinis mentionem faciat: non postea, quod eodem libro Imperat. Honorium ad tollendos Gladiatorum ludos exhortetur, quos hic an. 404. e medio sustulit. Hæc interim abunde produnt quanto religionis fideique propagandæ studio, quantaque in Deum ac Sanctos pietate flagraret Christianus Poëta. Quo anno obierit, pariter ignoratur, ne ullis extantibus literarum monumentis satis probabili conjectura assequi potest. Nam quod tradit PseudoDexter in Chron. ad ann. 424. Prudentium Cæsaraugustæ Episcopum mortuum fuisse, inter ineptissima falsarii hujus somnia computandum est. Illud quod magis interest, nemo prudens inficias ierit, videlicet inter pia opera, inter Dei Sanctorumque laudes scribendas concinendasque uti semper optaverat, 27 pretiosam in conspectu Domini mortem oppetiisse, et ad Superos evolasse.

CAPUT II.

De Scriptis genuinis spuriisque existentibus ac deperditis. GENNADIUS Presbyter Massilien., qui septuaginta circiter annos post Prudentii mortem floruit, eruditione quidem illustris, non parum tamen Semipelagianismi nota suspectus, Prudentii scripta recenset Catal. de Script. Eccl. c. 23. his verbis: Prudentius vir sæculari literatura eruditus, composuit Diptycon' de toto vet. et novo Testa

27 Præf. in Cath. vs. 43. et ejusd. tate asseruit Gifanius, quem docti lib. Hym. Iv. 102.

1 Hoc est duplicatus libellus' a TUσow complico, quod utriusque Testamenti summam tenet: Ita legendum esse quorundam Codd. auctori

viri Albertus Fabricius in Biblioth., Nicol. Heinsius in Not. ad suam Prudent. edit., Cellarius in Not. ad Prud. ab se edit., Bailletus Jugemens des Savans tom. iv. p. 482. secuti sunt ;

mento, personis exceptis: commentatus est autem in morem Græcorum, Hexaëmeron de mundi fabrica, usque ad conditionem primi hominis, et prævaricationem ejus: Composuit et libellos, quos. Græca appellatione præetitulavit Apotheosis, Psycomachia, Hamartigenia; id est de Divinitate, de Compugnantia animi, de Origine peccatorum. Fecit et in laudem Martyrum sub aliquorum nominibus Invitatorium ad martyrium librum unum, et Hymnorum alterum, speciali tamen intentione adversus Symmachum, idololatriam defendentem, ex quorum lectione agnoscitur Palatinum militem fuisse.' Plura enumerat Trithemius Prudentii scripta, seu potius in plures dispescit sectiones, e. g. librum Apotheosis, qui unus est, quemque sub uno tit. recte indigitavit Gennadius, in sex libros secat; totidem nempe quot sunt ii, contra quos, absurde de divina Natura sentientes, stylum acuit Poëta. Præfationes etiam libris affixas, librorum nomine interdum donat, ut in Hamartigenia videre licet, cujus ex Præfatione librum commentus est, haud melius de Peristeph. meritus. Parum proinde attendendus est Trithemius in tam nova atque inordinata Prudentii operum partitione ac recensione, contra quam et Mss. veterum fides, et pluris facienda Gennadii auctoritas satis superque esse debet. Hæc tamen annotanda fuerunt, ne quis Trithemii testimonio fucum sibi fieri patiatur. Jam vero quæ hucusque edita lucem aspexerunt hæc sunt juxta ordinem editionis Nicolai Heinsii, qui pluribus et præstantioris notæ Codicibus consultis, aliorum omnium

nec Tillemontius 1. c. rejecit. In recentioribus S. Hieronymi operum editionibus a Maurinis et Vallarsio adornatis, in quibus post S. Doctoris opus De Scriptorib. Eccl. Gennadii Catalogus subjicitur, pro AlπTUXov AITTOXALOV legitur, h. e. 'duplex cibus,' uti etiam in Vaticanis aliquot. Ac posset hic etiam titul. præsenti libello convenire, quod haustus ac compactus ex utroque Testamento sit.

Sed enim eorund. Vaticano

rum Codd. probatissimi priori illi astipulantur, quem proinde retinendum censeo.

2 Cum hic aliquid desiderari videretur, in aliquibus editionibus, ut Miræi, additur: duos libros laude dignissimos compegit, ex quorum,' &c. Sed desunt hæc in pervetusto Vat. Cod. et in Editionibus recentioribus Fabricii, Vallarsii ad optimorum Codd. fidem exactis.

3 Catal. Script. Eccl.

in edendo Prudentio curam diligentiamque superavit. Hymni duodecim Cathemerinon cum Præfatione: Hymni quatuordecim Peristephanon cum Præfatione: Apotheosis versus hexametri 1085. cum duplici Præfatione: Hamartigeniæ versus hexametri 966. cum Præfatione: Psychomachiæ versus hexametri 917. cum Præfatione: Contra Symmachum libri duo 4 cum suis Præfationibus. Primus constat versibus hexametris 658. alter 1131. Diptychon, seu Enchiridium utriusque Testamenti constans strophis 48. quarum unaquæque quatuor hexametris absolvitur. Hæc si cum iis, quæ Gennadius recenset, conferantur, nil aliud deesse intelligetur quam Commentar. in Hexaëmeron. Nam illud Invitatorium ad Martyrium tam clare patet pro libro Peristephanon accipiendum esse, quo cum Martyres celebrantur, legentium animi ad Martyrium veluti invitantur ac succenduntur, ut mirum omnino sit eruditiss. Tillemontium (Hist. Eccl. t. x. p. 819.) ac Nicol. Antonium (Bibl. Hisp. vet. 11. 10.) id non advertisse, atque hunc librum inter deperditos enumerasse. Alterum vero Hymnorum librum, a Gennadio memoratum, quis dubitet esse librum Cathemerinon Hymnorum duodecim cum Præfatione' Per quinquennia jam decem,' &c. Demum et in Mss. Prudentii Codd. quotquot Aldus, Giselinus, Weitzius, et diligentissimus Heinsius aut per se aut per alios invenire ac scrutari potuere, et iis, quos in hac omnium principe Vaticana Bibliotheca ipsi lustravimus, nulla alia opera sub nostri Auctoris nomine reperiuntur, quam superius enumerata, et ab Heinsio edita. Unicum igitur illud in Hexaëmeron Commentarium de mundi fabrica usque ad conditionem primi hominis et prævaricationem ejus, cujus vidi

4 Corrigendus propterea Joan. Marangonius, qui pro duobus Poëtæ nostri in Sym.libris, quinque reposuit; in eo etiam lapsus quod Symmachi libellum, cui Prudentius respondit, Theodosio M. oblatum fuisse scribit. 'Delle cose Gentilesche trasportate a uso delle Chiese' c. 1x. p. 34. Delph. et Var. Clas.

5 In duobus quidem Vatic. Codicib. signatis n. 84. 334. occurrunt Prudentii Flores Psalmorum. Sed eos alterius Prudentii, Tricassini videlicet Episcopi, fœtum esse ostendit cl. P. Josephus Blanchinus in Libello Oration. Got.-Hisp. p. 464.

Prudent.

B

mus Gennadium meminisse, gravi ac impense deflenda temporum injuria exaruisse dicendum est; ni forte adhuc alicubi delitescat, tamdiu cum tineis blattisque conflictaturum, donec docta, sagax, fortunatiorque manus in illud offendat, et in lucem proferat, magno Christianæ ac Literariæ Reipubl. bono et ornamento. Ex omnibus autem existentibus adhuc Prudentii Operibus, unus est libellus Diptychon, quem nonnulli Poëtæ nostro ascribendum esse haud facile sibi persuadent. Alia aliis dubitandi ratio. Joan. Sichardus, cujus nonnullæ extant in Prudentium annotationes, licet fateatur vetustissima quæque exemplaria in hoc convenire, ut istiusmodi opus Prudentio ascribant, dictionem tamen eam esse ait, ut facile probet alterius esse, et fortasse Sedulii, vel Amæni cujusdam parum noti Scriptoris, cujus nomen in vetusto Cod. Argentoratensi huic Opusculo præfixum, se vidisse testatur. Styli dissonantiam Dupinius etiam urget loc. cit.; sed ejus sententia est, hujusmodi opus a Prudentio quidem profectum initio fuisse, quod modo tamen habemus, illius epitomen quamdam esse ab Amano vel alio quovis auctore confictam. Nam, inquit, opus quoddam de toto V. et N. Testamento Prudentium elaborasse, atque in publicum emisisse, Gennadius aperte tradit. Sed illud tanquam ingens opus idem Auctor designat, Diptychon autem libellus parvus est. Vellem equidem locum, in quo hæc Gennadius dicat, designasset, nullibi enim reperio. Verum sane est, quod hoc opere atque in Hexaëmeron commentario recensitis, Gennadius addit: Composuit et libellos,' &c. quibus Diptychon, ut majus quiddam a ceteris libellis distinguere videtur; sed conjectura est super quam firma probatio construi omnino non potest. Nullius pariter ponderis est de styli dissonantia quod aiunt; secum enim invicem pugnant. Dominicus Macrus in Hierolex. Dupinius loc. cit. aliique, non eadem linguæ puritate ac venustate, qua Prudentii cetera conscriptum eum esse dicunt. Bailleto Adriano e contra,

6 Joan. Sichardus J. C. Scholiis in Prud., Georg. Fabric. in Vit. Prud.,

Possevin. in Apparat., Heinsius in
Not., Dupinius Bibl. Eccl. t. 1. p. 1.

Joan. Clerico Bibl. Univ. tom. XII., aliisque excultum nimis atque elegans est. Hic certe opinionum conflictus nobis admodum favet, qui pro genuino Prudentii foetu hujusmodi opus agnoscimus. Et sane eandem, quam alia opera, humilitatem spirat, eodem stylo, iisdem phrasibus, allegoriis sententiis exaratum esse eruditissimi viri pridem senserunt, ac facili posset negotio demonstrari. At enim in Mss. Argentoraten. Amoeno tribuitur; atque etiam in Biblioth. Patrum, uno in loco; nam alio, Prudentium præ se fert. Sed quam parum, etsi hucusque annotata deessent, Ms. unus, ceteris omnibus, si non majoris, ejusdem certe auctoritatis, refragantibus, attendendus sit, æqui rerum æstimatores dijudicent.

CAPUT III.

De ejus Operum Elogiis, Dotibus, Navis.

INNUMERA plane sunt cujuscumque ætatis Scriptorum splendidissima de Prudentio ejusque Operibus judicia, quorum hic potiora saltem lectorum oculis subjicienda, ut quanto in honore Christianus Vates habendus sit intelligatur, et quam inique juniorum aliqui eum inter bonos Poëtas annumerandum minime esse pronuntiaverint. Sidonius Apollinaris,' artis Poëticæ cultor satis peritus, Prudentium Horatio comparare nequaquam veritus est. Eundem ven.

Giselinus Comment. in Prud., Labbeus De Script. Eccl. t. 11. p. 263., Tillemont. Hist. Eccl. t. x. p. 520., Guill. Caveus De Script. Eccl.

8 G. Barthius Adversar. vi. 11. libelli hujus cum ceteris Prudentii Operibus collatione instituta, non solum eum pro genuino Poëtæ fœtu habendum esse demonstrat, sed etiam rationem, probabilem satis, reddere conatus est, ob quam in Mss. aliquot Amani nomen præ se ferat; eaque est, quod usitatum inter recensitores

aut exscriptores veterum Auctorum fuerit, generis eorum aut styli notandi gratia, agnomina seu attributiones vulgatis nominibus appingere, quibus semel papyro commissis, proclive fuit posteros uti veris nominibus aures accommodare. Ita Ovidius Geta, Martialis Cocus, Petronius Arbiter, uti Prudentius Amoenus, quia omnium Christianorum Poëtarum amœnitate et varietate lyricorum carmi. num longe sit princeps.

1 Lib. 11. ep. 9. ad Donidium,