nem.

XXXIX. Quibus ex supra notatis disciplinis queve

dos proponit, ex eorum scriptis elocutionis exem.
animo danda opera. Leges humanæ.

62 pla in vario dicendi genere subjiciens. Postremo
XL. Ab Ethnicis si quid recte dictum, in nostrum

ipsum ecclesiastem hortatur, ut in prunis orationi
usum est convertendum.

63 detoperam, et quod verbis docet alios, id omnino
XLI. Studium Scripturæ sacræ qualem animam

vita et moribus prsætet.

89.90
requirat, Hyssopi proprietates.

64 CAPUT PRIMUM. Rhetoricæ præcepta tradere non est
XLII. Sacræ Scripturæ cum profana comparatio. Ibid. hujus instituti.

Ibid.
LIBER TERTIUS, – Postquam egit in superiore libro II. Rhetorica facultate christianum doctorem uti
de removenda signorum ignorantia, transit nunc

convenit.

Ibid.
S. Doctor ad considerationem ambiguitatis quæ III. Rhetoricæ præcepta qua ætate quave ratione
cumin propriis tumin translatis signis occurrit. discipos sunt.

Ibid.
In propriis quidem ex interpunctione vocum, ex IV. Officium doctoris christiani,

91
earum pronuntiatione, ex ancipiti significatu ; V. Interest magis ut sapienter dicat christianus
quod genus ambiguitatis ex contextu sermonis,

orator, quam ut eloquenter. Unde consequi id
et collatione interpretum, aut ejus linguæ unde

valeat.

Ibid.
Scriptura translata est inspectione resolvi osten VI. Sapientia juncta cum eloquentia, in sacris auc-
dit. In translatis vero signis ambiguitas contingit,

toribus.

92
cum ipsa dictio non ad litteræ sensum ponitur VII. Pulchre docet, adductis exemplis, in sacris
in Scripturis; qua de re operosius disputat, tra-

Litteris inessegermanam eloquentiam,quæ sapien.
ditque regulas quibus dignoscatur an locutio

tiæ adhæret velut inseparabilis comes. Exempla
figurata sit, et siquidem tigurata, quo pacto

ponuntur ex Epistolis Pauli et ex Amos propheta.
debeat explicari. Ad extremum ipsius Tichonii Exemplum aliud sanæ eloquentiæ ex Amos vi, 1. 93
septem regulas singulatim expeudit.

65-66 VIII. Obscuritas sacrorum auctorum, licet eloquens,
CAPUT PRIMUM. Summa superiorum librorum, et

non imitanda a doctoribus christianis.

98
scopus sequentis.

Ibid. IX. Difficilia intellectu apud quos et quomodo tra-
II. Ambiguitas ex verborum distinctione quo modo

ctanda.

99
tollenda.
Ibid. X. Perspicuitatis in dicendo studium.

Ibid.
III. Qua ratione expediatur ambiguitas ex pronun XI. Quare conanti docere dicendum perspicue, non
tiatione. Percontatio et interrogatio quo differant. 67 tamen insuaviter,

100
IV. Ambiguitas dictionis qua ratione expediatur. 68 XII. Oratoris est docere, delectare, flectere, ex Cice-
V. Scripturæ figuratas locutiones ad litteram

rone, de Oratore. Quo modo hæc tria præstare
accipere servitus miserabilis.
Ibid. debet.

101
VI. Judæorum servitus sub signis utilibus.
69 XIII. Dicendo demum flectendi animi.

Ibid.
VII. Servitus gentium sub signis inutilibus.

70 XIV. Dictionis suavitas pro ratione argumenti pro-
VIII. Aliter Judæi a signorum servitute liberati,

curanda est.

102
aliter gentiles.

Ibid. XV. Orandus Deus auctori ecclesiastico ante concio-
IX. Quis signorum servitute premitur, quis non.

103
Baptismus, Eucharistia.

Ibid. XVI. Docendi præcepta non superfluo dantur ab
X. Unde dignoscatur an figurata sit locutio. Regula

homine, tametsi dolores efficiat Deus.

Ibid.
generalis. Charitas. Cupiditas. Flagitium. Faci XVII. Ad docendum, delectandum et flectendum
nus. Utilitas. Beneficentia,
74 pertinet triplex dicendi genus.

104
XI. Regula de iis quæ sævitiam redolent, referun XVIII. Ecclesiasticus orator in materia grandi sem.
turque nihilominus ex persona Dei vel sancto-

per versatur.

103
72 XIX. Alias alio utendum dicendi genere.

106
XII. Regula de dictis et factis quasi flagitiosis impe XX. Exempla ex sacris Litteris : primum, dictio-
ritorum judicio, quæ Deo vel sanctis viris tri.

nis submissæ : deinde, temperatæ ; postremo,
buuntur. facta judicantur ex circumstantiis. Ibid. grandis : hæc tria ex Epistolis Pauli.

107
XIII. Continuatio ejusdem argumenti.

74 XXI. Exempla triplicis hujus generis dictionis ex
XIV. Error opinantium nullam esse justitiam per

doctoribus ecclesiasticis, nempe Cypriano et Am.
seipsam.

Ibid. brosio, desumuntur.
XV. Regula in figuratis locutionibus servanda. Ibid. XXII. Omnibus generibus dictio varianda est.
XVI. Regula de locutionibus præceplivis. Ibid. XXIII. Quomodo intermiscenda dictionis genera. 115
XVII. Alia omnibus communiter, alia singulis seor XXIV. Sublime dicendi genus quid efficiat.

Ibid.
sim præcipi.

75 XXV. Temperatum dicendi genus quem in finem
XVIII. Quo tempore quid præceptum vel licitum sit

referri decet.

116
considerandum.

Ibid,

XXVI. In unoquoque dicendi genere intendere de.
XIX. Mali alios de suo æstimant ingenio.

76 bet orator ut intelligenler, libenter et obedienter
XX. In quavis vivendi ratione boni sui sunt similes. Ibid. audiatur.

117
XXI. David quanquam in adulterium lapsus, longe XXVII. Obedientius audiri cujus vita dictioni res-
fuit a libidinosorum intemperantia.
77 pondet.

118
XXII. Regula de Scripturæ locis, ubi laudantur XX VIII. Veritati potius quam verbis studendum.
tacta quædam bonorum hodie moribus contraria. 78 Verbis contendere quid sit.

119
XXIII. Regula de locis ubi magnorum virorum XXIX. Non culpandus ecclesiastes, qui a peritiore
peccata referuntur.

Ibid. sumit conscriptum eloquium, quod ad populum
XXIV. Ante omnia considerandum genus locutionis. Ibid. proferat.

Ibid.
XXV. Idem verbum non idem significat ubique. Ibid. XXX. Concionator præmittat orationem ad Deum. 120
XXVI. Obscura ex locis apertioribus explicanda, 79 XXXI. Excusat prolixitatem libri.

121
XXVII. Eumdem locum varie intelligi nihil prohibet. 80 ADMONITIO DE LIBRO DE VERA RELIGIONE.

121-122
XXVIII. Locus incertus tutius per alios Scripturæ S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI,
locos quam per rationem manifestatur.

Ibid. DE VERA RELIGIONE LIBER UNUS, in quo, præ-
XXIX. Troporum cognitio necessaria.

Ibid. misso veram religionem non reperiri apud Paga-
XXX. Regulæ Tichonii donatistae expenduntur. 81

nos, neque in secta ulla præterquam in catholica
XXXI. Regula prima Tichonii.

Ecclesia, mox divinæ economiæ erga humanam
XXXII. Regula secunda Tichonii.

rum.

82

169

lis docebant, aliud in templis profitebantur. Ibid. XLVI. Invictus qui id solum amat quod amanti
II. De diis quid Socrates senserit. Mundus bic pro

eripi non potest, id est Deum ex toto corde, et
Deo habitus.
123 proximum sicut seipsum.

160
IJI. Vera religio christiana, quæ hominibus persua XLVII. Vera proximi dilectio, quam qui impendit
sit quod illis persuaderi posse Plato non credidit. Ibid. invictus est.

162
IV. Philosophi qui sensibilibus toti hærent conte XLVIII. Quæ sit perfecta justitia.

163
muendi.

126 XLIX. De curiositate deinceps, ut boc vitio admo-
V. In quibus sectis vera religio. Munus divinum

nemur ad contemplandam veritatem.

164
Spiritus sanctus.

Ibid. L. Scripturarum et interpretationum ratio. Alle-
VI. Vera religio in sola Ecclesia catholica, quæ om-

goria quotuplex.

165
nibus errantibus utitur ad provectus suos. Boni LI. Scripturarum perscrutatio in curiositatis mede-
nonnunquam ex Ecclesia per seditiosos expulsi. 127 lam.

166
VII. Catholicæ Ecclesiæ religio amplectenda. Quid LII. Et curiositas, et alia vitia suut occasio ad vir-
illa profiteatur.

128
tutem.

Ibid.
VIII. Quæ primo auctoritate ducti credidimus, post LIII. Scopi stultorum ac sapientiun diversi.

167
modum ratione intelligimus. Hæretici prosunt LIV. Supplicia damnatorum quam habeant ratio-
Ecclesiæ.
129 nem ad eorum vilia.

168
IX. Manichæorum error de duobus principiis et dua LV. Epilogus exhortans ad veram religionem, et a
bus animabus.

Ibid. falsa deterrens. Qualis erat Manichæorum religio.
X. Historiam divinæ æconomia erga nostram salu-

Falsæ opiniones de diis. Vera religio.
tem narraturus, ostendit primum unde error in

DE DUOBUS LIBRIS DE GENESI CONTRA MANICHÆOS. 171-172
religione contingat, et quomodo perfecta religio S. AURELII AUGUSTINI, HIPPONENSIS EPISCOPI,
Deo subveniente instaurelur.

130 DE GENESI CONTRA MANICHÆOS LIBRI
XI. Omnis vita a Deo. Mors animæ, nequitia. 131 DUO.

173-174
XII. Lapsus et reparatio totius hominis.

132 LIBER PRIMUS. A Manichæorum calumniis vindi-
XIII. Angelorum differentia.

133 catur initium Geneseos, scilicet ab hocce ver-
XIV. A libero arbitrio peccatum.

Ibid. siculo cap. 1: In principio creavit Deus cælum el
XV. Pæna ipsa peccati ad resipiscendum erudimur. 134 terram, usque ad versiculum 2, cap. 2, quo
XVI. Incarnato Verbo beneficentius hominiconsul.

Deus septimo die requievisse dicitur,

Ibid.
tum est.

Ibid. CAPUT PRIMUM. In veteris Legis defensionem con-
XVII. Doctrinæ ratio in vera religione quam optima,

tra Manichæos scripturus est stilo ad imperitio.
seu Vetus, seu Novum Testamentum spectetur. 136 rum captum demisso.

Ibid.
XVIII. Creaturæ quare mutabiles.

137

II. Versiculus 1 cap. 1 Geneseos vindicatur contra
XIX. Bona sunt, sed non summa bona, que vitiari

obtrectantes quid faceret Deus ante mundi crea-
possunt.

Ibid. tionem, et unde subito placuerit ei mundum
XX. Unde animæ vitium.
138 creare.

Ibid.
XXI. Anima seducitur, dum fugaces corporum pul.

III. Defenditur vers. 2.

176
chritudines consectatur.

139 IV. In defensionem vers. 3 ostenditur tenebras nihil
XXII. Rerum transeuntium administratio solis im.

esse.

Ibid.
piis displicet.

140 V. Ut intelligendum quod spiritus Dei superfereba-
XXIII. Omnis substantia bona.
Ibid. tur super aquas, juxta vers. 2

177
XXIV. Duplici via saluti hominis consulitur, auc. VI. Materies informis ex nihilo, et ex illa omnia. 178

toritate et ratione : ac primo de auctoritatis subzi VII. Informis materia variis nominibus designata. Ibid.
dio agitur usque ad caput 29.

141 VIII. Reprinuitur Manichæorum calumnia de vers. 4. 179
XXV. Quorum hominum seu librorum auctoritati IX. Agitur pro altera parte ejusdem vers. et pro
de Dei cultu credendum.
142 prima parte vers. seq.

180
XXVI. Divina providentia erga nostram salutem X. Ut recte intelligitur cæpisse et transisse dies
ad sex ætates hoininis veteris ac novi.
143 unus juxta vers. 5.

Ibid.
XXVII. Utriusque hominis decursus in universo XI. Aquæ ut firmamento divise, vers. 6-8. 181
hominum genere.

144 XII. Aquarum congregatio, de qua vers. 9 et 10,
XXVIII. Quæ, quibus et quo pacto tradenda. Ibid. est, ipsa earum formatio.

Ibid.
XXIX. De altero salutis subsidio, scilicet ratione ; XIII. Exploditur conquestio circa vers. 11.

182
quomodo hac duce ad Deum homo evehitur: hæc XIV. Resolvuntur difficultates circa vers. 14-19, Ibid.

primum sensibus præstare deprehenditur. 145 XV. Aerem nebulosum aquæ nomine designari vers.
XXX. At ratione præstantior lux immutabilis, scili.

20, etc.

184
cet veritas secundum quam judicat.
Ibid. XVI. Perniciosa animantia cur creata.

Ibid.
XXXI. Deus summa ista lex est, secundum quam XVII. Ut intelligitur ad imaginem Dei factus homo,
ratio judicat, sed quam judicare non licet. 147

juxta vers. 26.

186
XXXII. 'Unitatis in corporibus est vestigium, sed XVIII. Potestas hominis in bestias.

187
ipsa unitas nonnisi mente conspicitur.

148 XIX. Ut spiritualiter accipiendus vers. 28. Ibid.
XXXIII. Non corpora, nec sensus corporis, sed judi. XX. Bestiis dominari, per allegoriam.

Ibid.
cium mentitur. Differunt mentiens et fallens. 149 XXI. In vers. 31, cur dicitur, Bona valde.

188
XXXIV. Conficta phantasmata quomodojudicentur. 150 XXII. Requies diei septimi per allegoriam, cap. 2,
XXXV. Varandum ut Deus cognoscatur.

151

vers. 1-3.
XXXVI. Verbum Dei ipsa est veritas, quia omnino XIII. Septem dies, et septem te tates mundi. 190
implet id a quo principio unum est quidquid est XXIV. Etates mundi quare inæquales.

193
unum. Falsitas non ex rebus, sed ex peccatis. Ibid. XXV. Septem dierum altior allegoria.

Ibid.
XXXVII. Impietas idololatriæ multiplicis orta ex LIBER SECUNDUS. — Persequitur expositionem Gene-
amore creaturæ.

152 seos ab hoc versiculo 4, cap. 2 : Hic liber crea-
XXXVIII. Aliud idololatriæ genus, quo peccator turæ cæli el terræ, etc., usque ad illum cap. 3,
triplici cupiditati servit.

153 quo Adam et Eva de Paradiso ejiciuntur. Ad
XXXIX. Ex ipsis vitiis suis animam admoneri ut

extremum Ecclesiæ dogmata cum Manichæorum
primam pulchritudinem requirat : quod primo

erroribus confert.

195-196
de vitio voluptatis ostenditur usque ad caput 43. 154 CAPUT PRIMUM. Recitatio secundi et tertii capitis Gene-
XL. De pulchritudine corporum carnisque volup-

Ibid.
tate, et de peccantium pæna.

155 II. Genesis ad litteram ubique non potest exponi. 197
XLI. In peccantis animæ pæna pulchritudo. 156 III. Viride agri quid designat, vers. 5, cap. 2. Ibid.
XLII. Voluptas carnis admonet ut numeros indivi IV. Quid sil. Nondum pluerat super lerram, vers. 5. 198

sibiles quæramus. An tales insint in aliquo vitali V. Fons irrigans terram allegorice. Superbia quid
motu.
157 est.

199
XLIII. In bomine vis judicandi de corporum et VI. Invisibilia, quibus vocabulis signantur.

200
temporum proportione. Qui in perpetua veritate VII. Linus quid habeat mysterii.

Ibid.
modus ordinis.

158 VIII. Iosufflatio spiritus quid. Quid in Scripturis
XLIV. Dei imago Filius, ad quam facta quædam. 159 dicatur spiritus hominis.

201
XLV. Voluptatis imbecillitas protrudit nos ad su IX. Paradisi deliciæ quid allegorice.

202
blimiora. De superbiæ vitio usque ad cap. 49 : X Flumina quatuor quid potent.

203
quomodo per hoc admonemur ad amplectendam XI. Opera hominis in paradiso ; mulier in adjuto-
virtutem.
Ibid. rium facta,

204

189

seos.

nem.

LIBROS DUODECIM.

XII. Sopito Adæ juncta Eva, quid sibi velit. 205 IV. Aquæ supra cælum aereum, quod firmamentum
XIII. Spirituale conjugium in homine.
206 appellari quidam observavit,

Ibid.
XIV, Serpens diabolus, Eva affectus.
Ibid, V. Aquæ supra cælum etiam sidereum.

266
XV. Tentatio quomodo dejicit.

207 VI. De eo quod additum est, Et fecit Deus, etc., an
XVI. Absconsió, ambulatio, percontatio quid signent. 208

eu declaretur Filii Dei persona.

267
XVII. Rejectio culpæ et serpentis pæna.
209 VII. De eadem re.

268
XVIII. Serpentis cum Eva inimicitia.

210 VIII. De luce curnon additum, Et fecit Deus, sicuti
XXIX. De pænis mulieri inflictis.
Ibid. solet de aliis creaturis dici.

269
XX. De viri poena.
211 IX. De figura cæli.

270
XXI. Quare post transgressionem Adam vitam voca X. De cæli motu.

271
verit ipsam Evam, et de pellicearum tunicarum XI. De vers. 9 et 10, ubi explicat quid de terræ in-
significatione.
212 formitate intelligendum sit.

272
XXII. Expulsio Adæ quid allegorice.

213 XII. De vers. 11, 12 et 13, quare seorsum de herbis
XXIII. Cherubim et framea versatilis quid nolent. 214 et lignis dictum sit, Et faclum est sic, elc. 273
XXIV. Adam Christus, Eva Ecclesia.

215 XIII. De vers. 14, 15, etc., cur luminaria die
XXV. Hæretici et Manichæi maxime, per serpentem

quarto condita.

Ibid.
designati.

216 XIV. Quomodo luminaria sint in signa et tempora,
XXVI. Serpens hæreticus Manichæus.
217 in dies et annos.

27€
XXVII. Adæ lapsus et pæna allegorice.
218 XV. Luna qualis creata fuerit

275
XXVIII. Per epilogum singulas refellit Manichæo. XVI. An sidera æqualiter fulgeant.

277
rum calumnias.
Ibid. XVII. In Genethliacos.

278
XXIX. Confert Ecclesiæ dogmala cum Manichæorum LIBER TERTIUS. - De vers. 20 : El dixit Deus, edu-
erroribus.

219 cant aquæ, et reliquis usque ad primi capitis fi-
S. AURELII AUGUSTINI, HIPPONENSIS EPISCOPI,

279-280
DE GENESI AD LITTERAM IMPERFECTUS CAPUT PRIMUM. Animalium ex aquis eductio prius
LIBER.

219-220 narratur quam quæ de terra. Quod aqua aeri,
Tractatur initium Geneseos usque ad huncce versi-

aer cælo proximum elementum sit.

Ibid.
culum 26 : Faciamus hominem ad imaginem. elc. Ibid. II. Cælos diluvio periisse, et aerem in aqua palu-
ADMONITIO IN SUBSEQUENTES DE GENESI AD LITTERAM

ram transiisse.

Ibid.
245-246 III. De elementorum commutatione sententiæ. Aer
S. AURELII AUGUSTINI, HIPPONENSIS EPISCOPI,

in Genesis historia non præterinissus.

Ibid.
DE GENESI AD LITTERAM LIBRI DUODECIM. Ibid. IV. Quinque sensus ad quatuor elementa referri. 281
LIBER PRIMUS. — - Expenditurinitium Geneseos, cap.1, V. Ut ad quatuorelementa varie se habet sentiendi
vers. 1: In principio fecit Deus cælum et lerram, vis in quinque sensibus.

282
usque ad vers, 5 : Ei vocavit Deus lucem diem, VI. Aeris elementum non esse prætermissum a
etc.
Ibid. scriptore Geneseos.

Ibid.
CAPUT PRIMUM. In Scriptura quid considerandum. Ibid. VII. Volatilia ex aquis non immerito dicuntur
II. Quomodo dixit Deus, Fiat lux, an per creaturam,

creata.

Ibid.
an per æternum verbum.

248 VIII. Reptilia animarum vivarum pisces cur appel-
III. Quid sit lux illa ; curve non dictum, Fiat ce-

lati.

283
lum, etc., sicul, Fiat lux. Responsio prima. Ibid. IX. Quod quidam philosophi cuique elemento sua
IV. Altera responsio ad superiorem quæstionem. 249 animalia tribuerunt.

284
V. Informem esse creaturam intellectualem, nisi X. Concesso dæmones esse aeria animalia, nihil
perficiatur conversa ad divinum Verbum. Spiritus

detrabitur Scripturæ docenti producta fuisse ex
sanctus cur super aquam ferri dictus est ante-

aquis volatilia. Venti, tonilrua, nubes, pluvia,
quam narraretur dixisse Deum, Fiat lux. Ibid. nix, grando, serenitas.

Ibid,
VI. Trinitas insinuata cum in inchoatione, tum in XI. Tractantur vers. 24 et 25, ubi de variis animan.
perfectione creaturæ.
250 tium generibus creatis de terra.

285
VII. Spiritus Dei cur dictus est superferri super XII. Quid secundum genus, quod de quibusdam
aquam.
251 creaturis, non de homine dicitur.

287
VIII. Dei amor in creaturas spectat eis ut sint et XIII. Benedictio cur solis aquatilibus sicut homini
ut maneant.
Ibid. impertita. Officium gignendi.

288
IX. Utrum in tempore dictum sit, Fiat luz, an sine XIV. De insectorum creatione.

Ibid.
tempore.
Ibid. XV. De creatione animalium venenatorum.

289
X. Quomodo dies unus peractus fuit, sive in crea. XVI. Bestiæ invicem nocentes cur create. Ibid.

tione, sive post creationem lucis. Primus expli XVII. Scrupulus de corporibus mortuorum devo-
candi modus improbatur. Secundus dicendi mo.

ratis.

290
dus difficultatibus implicatur.

253 XVIII. Spinæ et tribuli lignaque ipfructuosa cur
XI. De solis officio nova difficultas in superiore

et quando creata.

Ibid.
modo dicendi.

254 XIX. Cur in solius hominis creatione dictum, Fa-
XII. Alia difficultas de successione trium dierum

ciamus.

291
et noctium ante solis creationem, Congregatio XX. In quo homo factus sit ad imaginem Dei. Cur
aquarum quomodo facta.

255 de hominis creatione non dicitur, Et sic est factum. 292
XIII. aqua et terra quando creatæ.

256 XXI. De hominis immortalitate difficultas ex cibo
XIV. Ratio cur in primo versiculo Geneseos subin-

ipsi prestito.

293
telligatur materia informis.

Ibid. XXII. Opinio quorumdam animæ creationem si-
XV. Materia origine, non tempore formam præcedit. 257 gnari his verbis, El fecit, etc., corporis vero
XVI. Alia ratio explicandi quomodo dies et nox

istis, Et finxit Deus, etc.

Ibid.
facta fuerit, emissione scilicet et contractione XXIII. Quo spectet illud vers. 30, Et sic est factum. 294
lucis, non probatur.

Ibid. XXIV. Cur de homine non singulatim, uti de cæte-
XVII. De spirituali luce difficultas, quomodo in ea

ris, dictum sit, Vidit Deus quia bonum est. Ibid.
sit vespera et mane, divisioque a tenebris. 258

LIBER QUARTUS. Tractatur initium cap. 2 Gene-
XVIII. Quomodo Deus operatur.

260 seos ; postque nonnulla de senarii numeri per.
XIX. In obscuris Scripturæ locis nihil temere asse-

fectione, movetur quæstio rursum, circa vers, 5
rendum.

Ibid.

cap. 1, quomodo scilicet creata luce, facta sit ves-
XX. Genesim cur interpretetur sententias varias

pera et factum mane, sicque dies numerati usque
proferendo, non aliquam unam asserendo. 261 ad sexlum et septimum.

295-296
XXI. Quis fructus hujusmodi interpretationis, qua CAPUT PRIMUM. Dies sex quomodo accipiendi. Ibid.
nihil temere asseritur.
262 II. De senarii numeri perfectione.

Ibid.
LIBER SECUNDUS. - De eo quod scriptum est cap. 1, III. De eo quod scriptum est Sap. xi, 21, Omnia
vers. 6: Et dixit Deus, Fiat firmamentum, etc.,

in mensura, etc.

299
usque ad vers. 19 : Et factum est vespere, etc. IV. In Deo esse mensuram sine mensura,
Nonnulla in fine contra Genethliacos.

263-264 rum sine numero, et pondus sine pondere. Ibid.
CAPUT PRIMUM. Firmamentum in medio aquarum V. In Deo ipso exstat ratio mensuræ, numeri, et

quid. Aquas supra sidereum cælum esse quidam ponderis, ad quam disposita sunt omnia.
negant.

Ibid. VI. Ubi cernebat Deus unde omhia disponeret.
II. Aer terra superior.

Ibid. VII. Separii numeri perfectionem quomodo cerna-
HII. Ignis superior aere.

265
mus.

Ibid.

nume-

300
301

VIII. Quies Dei in die septimo ut intelligenda. Ibid. CAPUT PRIMUM. An istud : Et finxit Deus, etc., de prima
IX. Quo sensu Deus requiescere dicitur. Tristitia

hominis formationefacta die sexto, an de altera po-
Jaudabihs.

302 sterius et per temporis moram facta intelligendum.Ibid.
X. Quæstio an ipse Deus proprie requiescere potuerit. 303 II. Res exploratur ex contextu Scripturæ.

Ibid.
XI. Quomodo utrumque constat, Deum in die sep III. Eadem quæstio ex aliis locis Scripturæ discutitur. Ibid.
timo requievisse, et nunc usque operari.
Ibida IV. Idem expenditur ad Gen. 11, 8-9.

341
XII. Alia ratio conciliandi Scripturain de requie et

V. De eadem re.

Ibid.
de continua operatione Dei.

304 VI. Sententiam suam liquidius explicat, ne male
XIII. De sabbati observatione. Sabbatum christia-

intelligatur.

342
num.

305 VII.Dici non posse aniinas prius creatas quam cor-
XIV. Cur Deus sanctificaverit diem quietis suæ. Ibid.

pora.

343
XV. Solvitur quaestio superius proposita.

306 VÚI. Difficultas de voce Dei ad hominem sexto die
XVI. Dei requies ab operibus suis in septimo die. Ibid. directa.

344
XVII. Quies nostra in Deo.

307 IX. Jeremias quomodo Deo nolus antequam forma-
XVIII. Septimus dies cur mane habuerit, non ves-

tus. Merita nondum natorum.

Ibid.
peram.
308 X. Res variis modis existentes,

346
XIX. Alia ralio qua inelligitur septimus dies ha XI. Opera creationis die sexto quomodo et jam
buisse mane sine vespera.
310 consummata, et adhuc inchoata.

Ibid.
XX. Dies septimus an creatus.

Ibid. XII. Corpus hominis an singulari modo a Deo for-
XXI. De luce quæ ante luminaria fuit ad vicissitudi-

matum.

347
nem diei et noctis.

311 XIII. Qua ætate aut statura conditus fuerit Adam. 348
XXII. Lux spiritualis quomodo diei et noctis vicis XIV. Rationes causales mundo primum inditæ cujus
situdinem exhibuisse intelligitur.
Ibid. generis fuerint.

349
XXIII. Cognitio rerum in Verbo Dei et in seipsis. 312 Xň. Primus homo non aliter quam primordiales
XXIV. Scientia angelorum.
313 causæ haberent, formatus fuit.

Ibid.
XXV. Cur sex diebus non addatur nox.

Ibid. XVI. In rei natura est ut quid esse possit ; ut fu-
XXVI. Numerus dierum quomodo accipiendus. 314 turum sit nonnisi in Dei voluntate.

350
XXVII. Usitati dies hebdomadæ longe dispares XVII. Ex futuris quænam vere futura.

Ibid.
seplem diebus Geneseos.

Ibid. XVIII. Colligitur Adamum non formatum fuisse con-
XXVIII. Interpretatio data de luce et die spirituali

tra quam erat in primordialibus causis institutuin. 351
non existinietur impropria el figurata.

Ibid. XIX. Adamo non spirituale, sed animale corpus a
XXIX. In angelica cognitione dies, vespera et mane. 315 Deo formatum est.

Ibid.
XXX. Nihilo ignobilior angelica scientia,licet in hac XX. Difficultas contra superiorem sententiam. Opi-
sit vespera et mane.

Ibid. pio corpus Adami prius animale, postea spiri.
XXXI. lnilio creationis rerum quomodo non simul

tua factum fuisse in paradiso.

352
dies, vespera et mane in angelica cognitione. 316 XXI. Exploditur illa opinio.

Ibid.
XXXII. Si tunc ista omnia simul in Angelorum scien XXII. Adamum peccato mortem animæ, non cor-

tia, saltem non sine quodam ordine fuerunt. Ibid. poris meruisse, quidam non recte arbitrantes. 353
XXXIII. An simul omnia, an per inlervalla dierum XXIII. In eos qui dicunt Adæ corpus ex animali
condita fuerint.
317 spirituale factum in paradiso.

Ibid.
XXXIV. Omnia et simul facta, et nihilominus per sex xxiv. In renovatione quomodo id recipimus, quod
dies facta.
319 Adam perdidit.

Ibid.
XXXV. Conclusio de diebus Geneseos.

320

XXV, Adæ corpus mortale simul et immortale. 354
LIBER QUINTUS. – De eo quod scriptum est in cap.

XXVI. Corpus Adæ et nostrum diversa.

Ibid.
Geneseos, v. 4: Hic est liber crealuræ cæli, etc., XXVII. Quomodo mente et corpore ad id renova-
usque ad illud, v. 6 : Fons autem ascendebat de

mur, quod Adam perdidit.

355
terra.

321-322 XXVIII. Adam licet spiritualis mente, corpore fuit
CAPUT PRIMUM. Sex vel septem Geneseos dies unius

animalis etiam in paradiso.

Ibid.
diei repetitione numerari potuisse.

Ibid. XXIX. De anima tractandum in sequenti libro. 356
II. Viride agri cur additum.

Ibid. LIBER SEPTIMUS. Illud Geneseos cap. 2, vers. 7:
III. Ex narrationis ordine intelligitur omnia simul

Et flavit in faciem ejus flatum vitæ, etc. ; illustra-
creata fuisse.
Ibid. tur uberrima tractalione de anima.

355-356
IV. Cur fenum antequam exoriretur factum fuisse CAPUT PRIMUM. De anima tractatio suscipitur. Ibid.
dicitur.

323 II. Animam non esse ejusdem naturæ cum Deo
V. Ordo creationis rerum per sex dies, non interval.

ex proposito Scripturæ loco arguitur.

Ibid.
lis temporum, sed connexione causarum.
325 III. Urgetur idem argumentum.

357
VI. De versiculo, Non enim pluerat, etc. An intelli IV. Deum sufflando non fecisse de seipso animam,
gendum omnia simul creata esse.
327 nec de elementis.

358
VII. De fonte qui rigabat totam terram, etc. 328 V. An anima ex nihilo.

Ibid.
VIII. Quæ Scriptura reticet, quatenus conjectando VI. An ut corporis, ita et animæ præcesserit aliqua
proferre juvat.
329 materies.

Ibid.
IX. Difficultas de fonte terram universam irrigante. Ibid. VII. Dici non posse qualis fuisset illa materies
X. Fons ille terram totam rigans ut intelligendus. Ibid. animæ.

359
XI. Rerum creationem primam factam esse sine VIII. Beatam fuisse materiem illam admitti non po-
temporis mora ; administrationem non ila. 330

test.

Ibid.
XII. Opera Dei sub triplici consideratione.

331 IX. Neque illam materiem esse quamdam irratio-
XIII. Omnia antequam fierent, in Sapientia Dei. Ibid., nalem animam.

360
XIV. Illud ex Joanne, Quod factum est, etc., quo X. Ex morum similitudine non effici ut anima ho.
modo distinguendum.
Ibid. minis in pecus transeat.

Ibid.
XV. Omnia qualis vita sunt in Deo.

332

XI. Fictitiæ quarumdam animarum transmigratio-
XVI. Deum facilius mente percipimus quam crea-

nes. Manichæorum deterior quam philosophorum
turas.
333 opinio.

361
XVII. Ante sæcula, a sæculo in sæcula.
Ibid. XI. Anima non est ex corporeo elemento.

362
XVIII. Creaturæ plures nobis ignotæ. Qua ratione

XIII. Medicorum sententia de corpore humano. Ibid.
a Deo et ab Angelis noscuntur. Cognitio matu-

XIV. Animam non esse ex elementis.

363
tina et vespertina.
334 XV. Anima incorporea.

Ibid.
XIX. Angeli Dei nuntii mysterium regni cælorum XVI. Cur dictum sit, Factus est homo in animam
noverunt a sæculis.
Ibid. vivam.

Ibid.
XX. Deum adhuc operari.

335 XVII. In faciem hominis cur dicitur Deus sufflasse. 364
XXI. Omnia gubernari divina providentia.
336 XVIII. Tres ventriculi cerebri.

Ibid.
XXII. Argumenta divinæ providentiæ.
337 XIX. Animæ præstantia supra res corporeas.

lbid.
XXIII. Quomodo Deus omnia simul creavit, et nunc XX. Aliud anima, aliud organa corporis.

365
usque operelur.

Ibid. XXI. Anima neque ullo ex corpore, neque ullum
LIBER SEXTUS. - In vers. 7 cap. 2 Geneseos : et fin-

corpus est.

Ibid.
xit Deus hominem pulverem de lerra, etc., quo XXII. An causalis ratio animæ fuerit condita in
modo seu quando de limo formatus fuerit home

diebus Geneseos.

366
inquiritur : tum dilata tantisper considerationo XXII. An illa causalis ratio animæ fuerit inserta in
animæ, dicitur de corpore Adami.
339-340 angelica natura.

368

XXIV. Anima an creata sit priusquam corpori XVI. Tarditas ingenii humani non assequitur opera
inserta.
Ibid. Dei.

404
XXV. Anima si extra corpus existebat, an suopte XVII. Mulieris formandæ ratio an in hominis causali
nutu ad corpus venerit.

Ibid. conditioneadsextum diem pertinere præexstabat. 405
XXVI. Anima si proprio nutu corpori inserta, non XVIII. Mulieris formandæ ratio sic præexistebat
fuit præscia futuri. Liberum arbitrium.
369 uti erat mysterio conveniens.

406
XXVII, Animam naturali appetitu ferri in corpus. Ibid. XIX. Ecstasis Adæ.

408
XXVIII. Difficultates, cum dicitur animain Adæ non LIBER DECIMUS. – Tractatur de animarum origine. 407-408

prius creatam quam ejus corpori inspiratam CAPUT PRIMUM. Animam mulieris ex anima viri fac-
fuisse.
370 tam esse quorumdam opinio.

Ibid.
LIBER OCTAVUS. - De eo quod legitur Gen.2, vers. 8 : II. Quid in superioribus investigatum circa origi-
Et plantavit Deus paradisum in Eden, etc., usque

nem animæ

409
ad illud, vers. 17 : De ligno autem cognoscendi III. Originis animarum triplex modus.

410
bonum et malum non manducabilis de illo, etc. 371-372 IV. De animæ natura et origine quid certum. 411
CAPUT PRIMUM. Paradisus in Eden plantatus et pro-

V. Anima nec ex Angelis, nec ex elementis, nec ex
prie et figurate accipiendus.

Ibid.
Dei substantia.

Ibid.
II. Genesim alias contra Manichæos cur secundum

VI. Opiniones de anima duæ ad Scripturæ testimo-
allegoriam exposuerit,
373 nia expendendæ.

412
III. De vers. 8 et 9, ubi rursus de creatione ligni. 374 VII. Utri opinioni faveat illud, Sortitus sum ani-
IV. De altera parte vers. 9, lignum vitæ et vere

mam bonam, etc.

413
creatum esse, et sapientiam figurasse.

375 VIII. Neutri sententiæ adversari illud, Auseres spi-
V. De eodem ligno viræ, ipsum et figuram, et nihi-

ritum, etc.

Ibid.
Jominus rem verain fuisse.

376 IX. Item illud, Et convertatur, etc., inter utramque
VI. Lignum scientiæ boni et mali arbor vera et in-

opinionem consistere.
noxia, Obedientia. Inobedientia.

377

X. Quæstio de anima non facile solvitur ex Scrip-

turis.
VII. De vers. 10, 11, 13 et 14 ; illic accipienda esse

415
vera flumina Tiberis prius Abula. Nilus, qui

XI. An utrique sententiæ possit accommodari illud,
prius Geon. Ganges, qui prius Phison.

378

Per unum hominem, etc. Baptismus infantium. Ibid.
VIII. De vers. 15 ; an homo positus in paradiso

XII. Carnalis concupiscentiæ causam non in carne
379
sola, sed etiam in anima esse.

416
ut agriculturæ operam daret.
IX. Agriculturæ opus allegorice.

Ibid.

XIII. Illa sententia de concupiscentia carnis, quam
X. Quid sit, Ut operaretur el custodiret.

380
sit expedita. Peccata puerorum.

417
XI. Cur hic addita dictio, Dominus. Dominus verus. 382

XIV. Argumentum pro opinione animarum ex tra-
XII. Hominem non posse quidquam boni agere

duce, desumptum ex reatu et baptismo parvulo.
sine Deo. Discessus a Deo.

Ibid.
rum, discutitur.

418
XV. Idem argumentum penitius examinatur.

419
XIII, Cur homo prohibitus a ligno scientiæ boni et

XVI. De eodem argumento.

420
mali. Inobedientia.

383

XVII. Testimonium ex libro Sapientiæ in utram-
XIV. Ex dixini præcepti contemplu experientia mali. 384

que partem tractatur.

Ibid.
XV. Lignum scientiæ boni et mali cur sic appella-
tum,

385

XVIII. De anima Christi, an possit in ipsum conve-
nire illud, Puer autem ingeniosus eram, etc.

421
XVI. Hominem ante mali experimentum potuisse

386
intelligere quid esset malum,

XIX. Anima Christi non fuit in lumbis Abrahæ, ideo-
que non est ex traduce.

423
XVII. An utrique, Adamo et Evæ, datum sit
præceptum.

387

XX. Ad argumentum nunc allatum quid respon-

Ibid.
XVIII. Quomodo Deus locutus sit homini.

dendum pro defendentibus animarum traducem. Ibid.

XXI. Christum, si in Abrahamo secundum animam
XIX. Ut intelligatur operatio Dei in creaturis, quid

425
fuisset, non potuisse non decimari.

Ibid.
in primis de ipso sentiendum.
XX. Creatura corporalis loco et tempore, spiri-

XXII. Utrique opinioni de animæ origine accom-

modatur locus ille Joannis, Quod natum, etc. Ibid.
tualis tempore tantum, Creator ipse neutro ino-

388
do mutabilis.

XXII. Ex duabus de anima sententiis quænam

præponderet. Consuetudo Ecclesiæ in Baptismo
XXI. Quomodo Deus immotus moveat creaturas,

parvulorum.
Ibid.

Ibid.
exemplo animæ deprehendi.

XXIV. Quid cavendum his qui opinantur animas
XXII. Quomodo Deus moveat, quomodo anima. 389

esse ex traduce.

426
XXIII. Deus semper quietus, omnia tamen agens. Ibid.

XXV. Tertulliani error ex anima.

427
XXIV. Quænam beatis Angelis subditæ creaturæ. 390

XXVI. De animæ incrementis quid Tertulliano vi-
XXV. Natura universitatis, partesque ejus quomodo

428
administrentur.

Ibid.

LIBER UNDECIMUS. In illud cap. 2 Geneseos, vers.
XXVI. Deus semper idem et immotus administrat

25 : Et erant nudi, etc., et in totum cap. 3 cujus
omnia.

391

illustrandi causa dicitur de conditione et casu
XXVII. Quomodo locutus sit Deus Adre.

392
diaboli.

429-430
LIBER NONUS. – De eo quod legitur Gen. cap. 2, vers.

CAPUT PRIMUM. Recitato textu Geneseos, explicatur
18: El Dixit Dominus Deus : Non est bonum homi-

vers. 25, cap. 2.

Ibid,
nem esse solum, etc., usque ad illud, vers. 24 :

430
II. Serpentis sapientia qualis et unde.

393-394
Et erunt duo in carne una.

III. Diabolus nonnisi per serpentem tentare permis-
CAPUT PRIMUM. Cur dictum sit, Et finxit Deus adhuc

431
de terra, etc. De terræ vocabulo.

Ibid.
IV. Tentatio hominis quare permissa.

Ibid.
II. Quomodo id locutus sit Deus, Non est bonum,etc. Ibid.

V. Homo a tentatore dejectus, qui superbus.

432
III. Mulier in adjutorium propter sobolem facta. 395

VI. Cur Deus permiserit hominem tentari. Ibid.
IV. Quare non coierint primi parentes in paradiso. Ibid.

VII. Cur homo non talis creatus, qui nollet unquam
V. Mulier facta in adjutorium non alia quam sobo-

peccare.

433
lis causa.

396

VIII. Quare creati qui præsciebantur futuri mali. Ibid.
VI. Filiorum successio qualis si Adam non peccasset. Ibid.

IX. De eadem difficultate.

434
VII. Mulier pariendi causa. Unde laudabilis virgi-

X. Malorum voluntatem in bonum convertere po-
nitas et nuptiæ. Matrimonii triplex bonum. 397

test Deus ; quare non faciat.

Ibid.
VIII. Fuga vitiorum in contraria.

Ibid.

XI. Malorum penis non indiget Deus, sed ex eis
IX. Mulier propter gignendos filios, etiamsi ex pec-

consulit bonorum saluti.

Ibid.
cato non fuisset necessitas moriendi.

398

XII. Cur tentatio per serpentem fieri permissa. 435
X. Libidinis morbus ex peccato.

Ibid.

XIII. In Manichæos qui diabolum in creaturis Dei
XI. Femineus sexus conformatus propter sobolem,

censeri nolunt.

436
non tamen cum libidine, nisi homo peccasset,

XIV. Causa ruinæ angelicæ. Superbia ; invidia. Ibid.
procreandam. Obedientia'.

400

XV. Superbia et amor privatus fontes malorum.
XII. Animalia vereadducta esse ad Adam,ut iis nomi.

Amores duo. Civitates duæ. Opus de Civitate Dei
na imponeret ; sed hac re gesta aliquid figurari. Ibid.

pollicetur.

Ibid.
XIII. Formatio mulieris eo modo quo narratur facta XVI. Diabolus quandonam lapsus sit.

437
402
est, ut quidpiam prænuntiaretur,

XVII. An beatus fuerit diabolus ante peccatum. 438
XIV. Quomodo animalia adducta ad Adam. Ibid. XVIII. Homo ante peccatum quomodo beatus fuerit. Ibid.
XV. Formatio mulieris non per alium quam Deum. 403 XIX. Angelorum conditio.

439

sum.

sus.