Oldalképek
PDF
ePub

с

doctrinam Christi Domini de lege et prophetis audire, atque ita acquiescere ut compleatur, donec plenitudo gentium intret, et sic omnis Israel salvabitur, sicut scriptum est. Et alter propheta ait : Aufer ab eis cor lapideum, Domine, et da illis cor carneum. Et Dominus, Si isti tacuerint, lapides clamabunt.

David animam ad regimen vocatam modis omnibus A demum ab ipsis gentibus Judæorum discere, ac collaudat, edocens : Astitit regina a dextris tuis (Psal. XLIV, 9). Aliam etiam sequi hortatur: b Audi, filia, et vide, et obliviscere domus patris tui, et concupiscet rex speciem tuam (Ibid., 10). Ut ergo est rationis, convenit cognoscere quod alii in regnum (Matth. xxv, 34), alii in paradisum (Luc. XXIII, 43), alii in vitam (Matth. xix, 17), atque remissionem peccatorum (Luc. xxiv, 47) in futuro erunt deputandi, quod non negatur currentibus, ac volentibus nunc ut oportet; e dissimulantibus autem, et non recte currentibus, a Domino hæc non erunt conferenda,

CLI.

2 Est hæresis quæ putat quod Hiesus filius Nave populum Judæorum cultris lapideis circumciderit, quod nec rerum natura, nec virtus aut ratio persuadet facilius enim Judæi periclitari poterant quam curari, etsi secundum Dei potentiam quam impossibile non est, aliquid tamen rerum natura non patitur, nec ratio persuadet. Ne ergo petrinis cultris B dicant circumcisos Judæos de paganorum durissimis mentibus ac lapideis quæ antea fuerant quidem impietati deditæ, postea vero credentes in Domino amissa mente lapidea meruerit, id est verbo Dei circumcidi mente, doctrinamque jam coelestis potentes Judæos circumcidere, id est Christi eis insinuare scientiam salutarem de lege et prophetis, eam quippe nuntiantes atque comprobantes undique. Quamvis enim et quotidie circumcidantur Judei ab his qui ante erant Gentiles, id est doceantur de lege et prophetis, de fide Christi Domini scilicet Salvatoris, qui si crediderint et ipsi salutis remedium accepturi sunt: perseverantes autem in duritia mentis lapideæ, æterno erunt judicio detinendi. Ideoque et Dominus in eorum contradictione pertinaci dicebat quod filii eorum, id est pagani, ipsi erunt judices corum atque doctores, id est gentium populus, qui ante in mente lapidea versabatur, postea vero per Christi fidem merebatur ad scientiam salutarem pervenire. Israel autem secundum legem currens ut scriptum est, ad C legis virtutem pervenire non potuit, quia non ex fide, sed ex operibus currere properabat. Jacob enim dicit quod ipse erit spes gentium, non Judæorum. Oportet ergo Gentes credere universas primum, tunc COD. MS. SANGERM.

[blocks in formation]

CLII. DE SPIRAMINE QUOD ADAM ACCEPIT HÆRESIS.

3

Alia est hæresis, quæ spiramen quod accepit Adam (Gen. 11, 7) putant tantum esse, quantum est a Christo post Resurrectionem concessum Apostolis cum ignoret quod spiramen est modica virtutis aliqua gratia, in audienda Lege Dei multorum primum. Spiritus autem perfectionis est plenitudo. Spiramen itaque datur ab infantia et catechumenis. Spiritus autem in incremento doctrinæ, Fideique, el salutaris baptismi plena Dei gratia, ut intelligere, et ad majorem jam possit scientiam pervenire. i Ideoque post baptismum, Spiritum ut Apostoli jam non, sed spiramen accipit qui baptizatur in Trinitate. Commune est etenim omnium spiramen. Spiritus autem paucorum est fidelium atque credentium, et discentium; et veluti ab honore ad honorem, et a gloria ad gloriam majorem, cœlestemque scientiam el gratiam pervenientium, dicente Apostolo, quod i a fide in fidem procedimus (Rom. 1, 17), et k a gloria ad gloriam prodire properamus (II Cor. m. 18). Ideoque ait ipse: 1 Primus homo de terra terrenus, secundus homo de cœlo cœlestis († Cor. xv, 47), ut et m natura non exsors Christi muneris inveniatur aliena penitus, id est ncc catechumenus; et fides atque docTrina, studiumque et vita præclara, in paucorum fidelium, et cupientium voluntate dignosceretur exuberans, dicente Domino: "Habenti dabitur, et plus ei adjicietur; non habenti autem, et quod habere videtur auferetur ab eo (Matth. xi, 12; xxv, 29). Quod Judæo contigit, et abis iidem plurimis. CLIII. hæresis de funiCULO MENSORIO IN

ZACHARIA PROPIETA.

5

Est hæresis, quæ eum audit in Zacharia propheta de funiculo agrimensorio, P de quo et David edixerat, quod angelus tenens ibat mensurare JerusaLECTIONES VARIANTES.

[blocks in formation]

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

* Astitit regina. Παρέστιν ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου. FABRIC. b Audi, filia.... "Ακουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε, καὶ κλίνου τὸ οὖς σου, καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου, καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου. FABRIC.

c'Ut ergo est rationis. Sic hæresi 98, nullius rationis itaque, et 106, quomodo hoc erit rationis. FABric. d Non negatur currentibus, ac volentibus. Alludit D ad locum Rom. ix, 16, de quo supra ad cap. 128. FABRIC

e Dissimulantibus. Vide ad cap. 124. FABRIC. Judæorum. Legendum videtur Judæos. FAbric. 8 Spiramen quod accepit Adam. Kai ¿veqúongev sis τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς. FABRIC.

h Concessum. Joan. xx. 22, veqúanae, Ciceronis verbo recte reddas inhalavit. FABRIC.

i Ideoque post baptismum. Uti ante baptismum catechumeuis, sic in baptismo communem illam gratiam omnibus baptizatis tribuit, ut gradum sublimiorem deinde servet sanctis apostolis, piisque fidelibus. FABRIC.

A fide in fidem. Ex niorsws eis wigten. Fabric.
A gloria ad gloriam. 'Añò döng sis döğαv. FABRIC.

: Primus homo. Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐκ γῆς χοϊκός, ὁ δεύτερος ἄνθρωπος ὁ Κύριος ἐξ οὐρανοῦ. De ca o calestis similiter, ut Philastrius, habent Ambrosius, llieronymus, et alii; et illud Kúpos longe plurimi omittunt, de quo præter Joan. Millium vide quæ notavit D. Kortholtus panapitns libro de variis Scripturæ editionibus pag. 75 seq. FABRIC.

m Natura. Ut superiore capite tres gradus fecerat perfectorum, sequentium, et secuturorum, ita hoc loco ponit primo naturam, cui succedit gradu secundo Fides et doctrina, tertio denique studium vitaque præclara in paucorum fidelium, et cupientium (an capientium ut cap. 149 et 150) voluntate exuberans. FABRIC. * Habenti dabitur. Οστις ἔχει, δοθήσεται αὐτῷ, καὶ περισσευθήσεται. FABRIC.

Et quod videtur habere. Ex Lucæ vшn, 18, zei ô δοκεῖ ἔχειν, ἀρθήσεται ἀπ' αὐτοῦ. FABRIC.

P De quo el David. Villalpandus tom. II, p. 179, putat Philastrium lapsum memoria, et pro Davide voluisse nominare Ezechielem, respexisseque ad XL,5. Sed fortasse nostro erat in mente psal. LX. 6; cvш, 7, τὴν κοιλάδα τῶν σκηνών διαμετρήσω. FABRIC.

4 Quod angelus tenens ibat. Zachar. 11, 1, idoù dung

lem, æstimat secundum litteram ita dixisse Scriptu- A exsultat, hoc prædicans quotidie, atque edocens,

ram cum non Jerusalem metiri, quæ tradi debebat hostibus, sed a credentium recte, atque paucorum perfecte, electio nuntiabatur per angelum affutura; ut dictum est: Mulli vocati, pauci electi (Matth. xx, 16; xxn, 14). Jerusalem ergo in funiculo agrimensorio mensurabatur, id est et ante sub paucis,

B

et post fidem Christi paucorum catholicæ fidei gignendo electio prædicabatur in sæculo. Quod et Apostolus ait: Oportet hæreses esse, ut probati manifestentur (I Cor. xi, 19). Quia ergo e funiculus hæreditarius triplici virtute connexus est, id est Patris, et Filii, et Spiritus sancti; hæe conjunctio cum in una, eademque accipitur Fide, atque credulitate; æqualitatis quippe, et virtutis conjungenda unitas, atque colenda potentia cum noscitur ab Ecelesia catholica, non in diversa majestatis aut qualitatis credenda substantia prædicatur, ut quidam æstimant hæretici. Quod et Dominus dicere dignatus est: ↑ Putas Filius hominis cum venerit, inveniet Fidem super terram (Luc. xvIII, 8)? Quia et ante a Propheta quod tunc erat in paucis, et post Christi præsentiam, passionem, et resurrectionem ejus, divinamque sententiam quod essent prævaricaturi, hoc ita nuntiatum sit, ut sint Incretici hodie qui a Spiritu sancto, aut a Filio recedentes, diversam majestatis et potentiæ inæqualitatem quotidie prædicant aberrantes. In hoc ergo nos oportet agnoscere, quod funiculus, ut ait Salomon (Eccles. iv, 12), triplex non disrumpitur, quod et credi debet a nobis; quod et de divina substantia, et propria, Filius, et sanctus sit itidem Spiritus, Patri quippe connexus in omnibus, qui et cognosci debet, et coli ab omnibus. In hac ergo conjunctione baptismi et Salvator nos dignatus est confirmare, imperans: Euntes baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. In quo conjungentes Filium Patri, et Spiritum cum Filio, et Patre, hanc salutem cognoscimur adepturi, quia non aliunde salutis remedium, nisi ex fide hac humano generi, cognoscimus affuturam. Unde et in hac conjunctione C sanctæ adorandæque Trinitatis gaudemus, in qua ante Adam pater noster, Noe, Abraham, Moses, et prophetæ, sacerdotes, judices, et apostoli pariter, et evangelistæ prædicantes meruerunt consequi angelicam dignitatem; in qua et Ecclesia catholica

eademque hanc omnem impietatem Paganam, et iniquitatem Judaicam destruens, quotidie omni exsultat in gaudio. Nam etsi triplex funiculus debet accipi primum i Mandati, deinde Legis in medio tempore, deinde Gratia Salvatoris : utilitatis non parvæ est aut si de fide, spe, atque charitate, ut dixit beatus Apostolus (I Cor. XII, 13), quis velit accipere; et in hoc non parvi est intellectus prudentioribus, ac spiritalia desiderantibus plurimis.

2

CLIV.

Sunt quidam hæretici qui de Helia beato opinantur quod ei corvi sero carnes ad escam, et mane panes attulerint, non attendentes quod cuncta sanctus ac beatissimus propheta non carnes edebant (sic) aliquando, qui omnem talem escam contempserat, abstinendo voluntate, cujus et causa tantæ diguitatis a Deo honorem meruit adipisci, ut in paradisum raperetur sublimis, ubi eum sanctis omnibus conlocaretur. Nam si de pane quidem aliquis dixerit, rationis interdum est quod ei corvi attulerint: de carnibus autem incongruum reperitur; nam in hoc crudelitas beluina hominum insequentia beatissimum prophetam ostendebatur in avibus autem, id est corvis, tantum mansuetudo et lenitas monstrabatur, ut a quibus avibus humana aberat ratio, qui non erant Dei imagines rationabiles, sed aves sicut pecudes sensibiles create solummodo, in eis autem avibus ad opprobrium hominum Judæorum regisque ex voluntate pessima insequentium propheta agnitio et sensuum lenitas insita monstraretur in opera tanti ministerii quod beato prophetæ quotidie monstrabantur, ut in eis avibus ministrabantur, ut in eis avibus magis inveniretur esse ratio quædam lenitatis motu quodammodo concessa velut rationabilis. Nam omnia finjusmodi creata a Domino subjecta sunt homini ut regi ac rationabili dominoque urbium versitatis (sic) pecudum, volatilium et serpentium quippe sicut scriptum est in libro Geneseos demonstraretur. CLV. HÆRESIS DECERPTA EX ISAIA PROPHETA DE CHERUBIM ET SERAPHIM.

[blocks in formation]

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

'fidei gignendæ... et veritatis Hæc item hæresis, quæ desideratur in editis, exstat in calo ms. Cod. Sangermanensi, estque, ut aliæ, mendis

obsita.

3 Est hæresis

FABRICH ET GALEARDI NOTÆ

καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ σχοινίον γεωμετρικόν... διαμετρήσαι τὴν Ἱερουσαλήμ. FABRIC.

a Credentium recte, atque paucorum perfecte, electio. Ita pro lectio, apud Philastrium scribunt Villalpandus, et Cotelerius III Monument. p. 524, quamquam notum omnibus, lectionem pro electione, ut lectum pro electo, et legere pro eligere, tritum esse optimis seriptoribus. Sueton. cap. 35 August.: Senatorum affluentem numerum ad modum pristinum et splendorem redegit duabus lectionibus; et c. 54: Antistius Labeo Senatus lectione, cum vir virum legeret. Ta- D men infra etiam electio apud nostrum scribitur, et facile fuit_librario post perfecte, litteram e in lectio omittere. FABRIC.

b Multi vocati. Πολλοί εἰσι κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί.

FABRIC.

Et post fidem Christi paucorum catholicæ fidei gignendo electio. Corb. cod. legit catholicæ fidei gignende, sed mihi placeret catholicæ fidei gignendorum; ultima enim hæc syllaba per compendium scripta facile prætermitti potuit ab imperito librario. Sic pag. seq. initio ubi habet : Quia et ante propheta quod tunc erat in paucis, nisi addatur præpositio, ac legatur quia et ante a propheta, sententia omnino constare non potest, cum hoc velit Philastrius, ut

quod tunc erat in paucis, hoc ita a propheta nuntiatun sit; idque locum inspicienti facile persuasum erit. cum et paulo antea dixerit paucorum perfecte electio nuntiabatur per angelum affutura. GALEARD.

d Oportet... Δεῖ γὰρ αἱρέσεις ἐν ὑμῖν εἶναι, ἵνα οἱ δόκιμοι φανεροί γένωνται ἐν ὑμῖν. FABRIC.

e Funiculus triplici virtute connexus. tò onaptiov Tperov. Ecclesiasta IV, 12. FABRIC.

+ Putas Filius hominis. Πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐλθὼν ἄρα εὑρήσει πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς. FABRIC.

s Euntes baptizate. Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Philustrius, ut solet, verba quædam omittit. FABRIC.

h Prædicantes. Vitiose Helmst. prædicentes. FABRIG. i Angelicam dignitatem. Supra cap. 137. FABRIC. i Mandati, Legis, Gratia Salvatoris. Tres OEconomiæ, ante-Mosaica, Judaica, et Christiana, de quibus cap. 110, 156, 148, 150, 156. FABRIC.

Cherubim, et Seraphim animalia duo. Apud Isaiam vi, 2 tantum duorum Seraphim mentio, xxi Σεραφίμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί. FABRIC.

1 Duabus faciem Dei. Imo facies suas, ut pedes suos 7727. Sed infra quoque noster : velabant au

k

des tegebant, et duabus clamabant voce sublimi A cooperiebant; duabus autem i clamabant, ne forte Deum collaudantes, nimium conturbatur; et nunc historiam quærens, nunc rationem intellectibilem perscrutans, diversa ambiguitate fatigatur. Cum et secundum litteram non parva sit utilitas, et secundum intellectibilem rationem, Christi resonet * cœlestis scientia. Secundum litteram enim primum, quod Deum invisibilem Scriptura docendo, impietatem ubique paganam damnabat in quo Scripturæ illorum impia visibilem et compositum prædicant. Deinde etiam Judæorum, ne et ipsi pari cæcitate obtecti, ut Gentes impiæ, corrupti sensibus deperirent; hoc ita edocuit. Sed hic etiam erat Judæorum futuri temporis in Christi præsentia incredulitas, et coopertio annuntianda mysterii: quod cæcitate operti nimia, nec prophetæ, nec ipsi Domino erant postmodum credituri, cam missus ad populum prædicat manifeste: Aure audietis, et oculo videbitis, a et non intendetis (Isai. vi, 9; Matth. xш, 14). Cooperti quippe tenebris, lucem salutis æternæ, id est Christi carnalem præsentiam non erant agnituri, sicut et factum est; quod Apostolus docens, velamen esse usque hodie in cordibus eorumdem positum affirmavit (II Cor. I, 15). quod non revelabitur usque quo Christum non crediderint Salvatorem. Ubi autem conversi fuerint, id est crediderint in Christum Dominum, auferetur velamen ab eorum cordibus. Quod autem et duo animalia nuntiata sint Cherubim, et Seraphim, Lex quippe, et prophetæ, testes Christi, et Doctores sæculi, non est ambiguum. Velabant autem d faciem, et pedes Domini; sive quia in parabolis, et similitudinibus, et ænigmatibus docebatur mysterium, ut scriptum est: e Aperiam os meum in parabolis (Psal. LXXvи, 2; Mauh. xm, 35). Et David:

Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua (Psal. cxvIII, 18). Et Apostolus: 5 Filium suum, inquit, Pater revelavit mihi (Galat. 1, 16); id est de Lege, atque Prophetis ostendens. Sex autem pennæ erant eis, et duabus quidem faciem, et duabus pedes COD. MS. SANGERM.

1 conturbantur... quærentes
2 intelligibilem perscrutantes... fatigantur

B

faciem, et pedes cum dicit Domini coopertos, quod sursum atque deorsum est, et longitudo, et latitudo de Deo i monstraretur, quod nec altitudo (Job. xi, 8. 9), nec profundum, nec latitudo, nec longitudo Dei potest cognosci, aut inveniri condigne ab aliqua creatura, et maxime hominum, aut humanis quorumdam sensibus comprehendi; qui etiam tantam elementorum naturam immensamque creando perfecit, quanto magis, qui talia fecisse cognoscitur, modis omnibus antecellit! Solum autem per Fidem noscitur; quia virtus, inquit, in infirmate, in similitudine, et ænigmatibus perficitur, atque invenitur (I Cor. x1, 9). Cumque tanta immensitas Dei dicitur, atque nuntiatur, duabus pennis, id est a Cherubim, et Seraphim, Lege, atque Prophetis canitur et prædicatur. Duarum etiam pennaruni clamatio die, noctuque, id est et hic, et in futuro, cordis quippe credulitas hominum, atque oris confessio non desinens invenitur quotidie resonando, quæ et tunc canebatur ab Angelis, atque ab hominibus prædicabatur in sæculo; ut quod videre in excelso, profundo, lato, atque longo non poterant, corde credentes, atque ore confitentes, indesinenti voce cantantes omni tempore lætarentur. Nam, quod invisibilis et incapabilis sit divinæ qualitatis natura et substantia, in Lege, et Prophetis ostenditur, Joanne dicente: Deum nemo vidit umquam (Joan. 1, 18). Non dixit, non credidit, sed, non vidit. Ergo Dominus credendi potentiam et confitendi solum fiduciam tribuit, ut virtus ejus in enarranda carnali fragilitate manilesta nosceretur: quod et Dominus ubique Fidem suam pra tendit hominibus, quam et ipse ante dederat, posteaque in sua præsentia confirmaverat. Cherubim autem, et Seraphim m quadriformia, id est Leonis, Vituli, Hominis, et Aquilæ, diversa sunt Sanctorum pariter, virtutumque certamina fortiora, præcellendæ eorum variæque dignitatis, patriarcharum quippe, et prophetarum, sacerdotum, atque LECTIONES VARIANTES.

C

intelligibilem rationem
cœlestis scientia

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

tem faciem, el pedes Domini; atque iterum: Ne forte faciem, et pedes cum dicit Domini coopertos. FABRIC.

a Et non intendetis. Ακοῇ ἀκούσετε, καὶ οὐ μὴ συνῆτε; καὶ βλέποντες βλέψετε, καὶ οὐ μὴ ἴδητε. Ierum pro more suo Philastrius in verbis Scriptoris sacri alia omittit, alia mutat et transponit. Intendere pro intelligere positum ex usu labentis latinitatis, unde Itali suum intendere, et Galli entendre. FABRIC.- Italicæ linguæ genium in Philastrio deprehendimus etiam alibi supra, cap. 132 et 93, ubi condescensionem posuit pro eo quod nos Itali dicimus condescendenza, condescensione, Latine indulgentia. GALEARD.

b Velamen... Αλλ' ἕως σήμερον.... κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν κεῖται. FABRIC.

Ubi autem conversi fuerint. Non videtur alienus fuisse Philastrius ab eorum sententia, qui magnam adhuc Judæorum conversionem exspectandam sibi persuaserunt cum Tertulliano, Origene, Hilario, Ambrosio, Hieronymo, Augustino, Gregorio Nysseno, Basilio, Chrysostomo, Cyrillo Alex., Theophylacto, OEcumenio, Petro Chrysologo, Primasio, aliisque quorum loca adduxerunt D. Christianus Dreierus in diss. de conversione Judæorum, et D. Joan. Gurtherus panapitns homiliis Germanice editis in Epist. ad Romanos. FABRIC.

d Faciem, et pedes Domini. Contra Isaiæ mentem, ut supra jam annotavi. FABRIC.

• Aperiam os. Ανοίξω ἐν παραβολαῖς τὸ στόμα μου. FABRIC.

t Revela oculos. ̓Αποκάλυψον τοὺς ὀφθαλμούς μου, καὶ κατανοήσω τὰ θαυμάσια ἐκ τοῦ νόμου σου. FABRIC. 8 Filium suum. Αποκαλύψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἐμοί.

FABRIC.

D

h Revelavit. Vitiose priores editt. revelabit. FABRIC. i Clamabant. Cave emendes volabant. Nam licet res ipsa et locus Isaia hoc requirit, tamen Philastrius haud dubie scripsit clamabant, ideoque etiam infra clamationis duarum pennarum facit mentionem. FAB.

i Monstraretur. Ita sensus poscit scribendum pro monstraret. FABRIC.- Monstraretur. Monstraretur pro monstraret hoc loco scribendum esse monet Fabricius; verum addere poterat, monstraretur legi etiam in editione Basileensi. Sic Philastrius hoc modo eod. cap. 155: Non impar fidei, ac certaminis gloria in conjunctione diversæ virtutis monstraretur; cap. 150: hoc et sub Judæis seductione ejus commissum facinus monstraretur; cap. 132 : ut pœnitentiam jam bona fructuositas hortamento Dei monstraretur hominibus; cap. 138: ut et illorum primorum virtus præpotens monstraretur; et alibi, GALEARD.

k Quia virtus, inquit. Ἡ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται. FABRIC.

1 Incapabilis. Quæ capi nullo loco, nulla comprehendi mente humana potest, aɣápnτos. FABRIC.

Nam quod invisibilis, et incapabilis. Frequens hujus vocis usus antiquis Ecclesia Patribus, ejusque exempla suppetunt ex Glossario Cangii in Capabilis, quibus duo hæc addo ex veteri Irenæi interprete 1, cap. 2: Quemadmodum erat sine initio, et incapabilis, et incomprehensibilis; Irenæus : Ως ἦν ἀναρχός τε καὶ axóρntos. Item iv, 20, al. 37: Incapabilis enim Pater; et paulo post : Et propter hoc incapabilis, el incomprehensibilis, visibilem se et comprehensibilem, et capacem hominibus præstat. GALEARD.

Quadriformia. Supra c. 139. FABRIC.

a Patriarcharum, prophetarum, sacerdotum, aposto

k

2

apostolorum itidem cum martyribus sociata; ut in A (Isai. v1, 6) venerit missus a Deo ad prophetam, quibus ante a tanta fides et dilectio Christi exuberans noscebatur, b impar autem doctrina in quibus dam postea cogente cansa temporis canebatur, non impar tamen Fidei, ac certaminis gloria in conjunctione diversæ virtutis monstraretur a Christo concessa, atque condonata, inque omni Christianorum populo nosceretur; ut quod videre non possumus, nec humanis condigne sensibus definire, corde credentes, atque ore confitentes, his duarum pennarum virtutibus non desinamus Judaris, et Gentibus hoc gaudii prædicare, atque his sublimes virtutibus evolare; sperantes e cœlestia, ubi Christus est Dominus, ut ait Apostolus (Coloss. m, 1), inque hac sententia salutem perpetuam posse consequi non dubitantes, docente eodem d Quod si credideris in corde tuo, et confessus fueris Christum Dominum Salvatorem corpore crucifixum resurrexisse, salvus eris. Corde enim creditur ad justitiam, ore autem confessio fit in salutem (Rom. x, 9). Unde ait de Christo Domino, quod ejus qualitatis divina substantia non in visione et mensura, aut compositione consistat aliqua, sed in fide virtutis, atque confessionis nostræ exuberans consummatur; quæ latitudo et longitudo, altum atque profundum sit scire, inquit (Ephes. m, 18, 19), 1 eminentissimam et incomprehensibilem Christi Dei gratiam atque non est humanæ fragilitatis potenter expromere, sed in fide atque per fidem facile posse contingere docuit, quod mens hominum non prævalet enarrare.

e

et acceperit de forcipe carbonem, et tetigerit labia ipsius, aitque ei : Ecce jam mundatus es (Ibid., 7). i Putant autem de angelis unum venisse ad eum, aut de animalibus, aut de forcipe ignem accepisse, et mundasse prophetam, quod non est adeo 3 scientiæ salutaris; cum hic de Cherubim, aut Seraphim unum animal cum dicit, id de duobus Testamentis dicit: unde patriarcha, prophetæ, sacerdotes 1 edixerint, el apostoli, qui mundo omni adventuram gratiam ostendebant quadriformi virtute fulgentia munera ad certamina cœlestia capientibus ministrantes. Nam 1 Cherubim plenitudo scientiæ dicitur, m Seraphim virtus ignea peragrans appellatur. Hi itaque plenitudinem habentes scientiæ spiritalis, ac Christi mysterii tenentes divitias, diversas doctrinas jussu Domini nobis dimittunt et deferunt, omnique sæculo itidem sine quadam intermissione nuntiantes; ex quibus unus missus est ad Isaiam prophetam, hanc quippe Christi doctrinam annuntians, Salvatorem, quod erat adventurus in carnem, Spiritusque divini credentibus allaturus gratiam copiosam. Isaias itaque de patriarchis, et Lege, et prioribus suis prophetis acceperat gratiam fortiorem, id est divini Spiritus potentiam ampliorem ; a prioribus scilicet, ut Christi mysterium, id est incorporationis ipsius, sculo gratiam nuntiaret. Ideo et Dominus ad quosdam O duri corde, et imprudentes animo (Luc. xxiv, 25), cur non advertitis, quod Lex, et prophete de Filio hominis, quæ ante prædixerant affutura, cuncta consummari oportuerat? Decebat enim de patriarchis, et Lege beatum accipere Isaiam, ut ab eis doctus, forti animo Christi carnalem præsentiam prædicaret. Ignem etiam quod ait accepisse angelum, et purgasse ipsius labia, utique divini Spiritus ei gratiam ostendebat concessam COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES. 3 scientia salutaris C ut Sancti mysterium

CLVI. HÆRESIS DE ISAIA PROPHETA :
LABIA TACTA CARBONE.

1

Sunt quidam qui æstimant, quod Isaias post confessionem populi peccatoris, ac precem quam supplex ad Deum effuderat, & de Cherubim unus

[blocks in formation]

B

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

lorum. De hoc sacro tetracly supra cap. 139, 149, 153. FABRIC.

Tanta fides et dilectio Christi exuberans. Supra c. 152 et fides atque doctrina, studiumque et vita præclara, in paucorum fidelium, et capientium voluntate dignosceretur exuberans. FABRIC.

b Impar autem doctrina. Propter persecutores non licebat tribus primis sæculis ita publice christianam doctrinam usquequaque prædicare, ut postea licuit: non tamen impar,imo major fidei, ac certaminis gloria in martyribus enituit illo maxime tempore. FABRIC. c Cœlestia, ubi Christus est Dominus. Tù vw, où ó Χριστός ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καθήμενος. FABRIC.

a Quod si credideris. "Οτι ἐὰν ὁμολογήσῃς ἐν τῷ στόματί σου Κύριον Ἰησοῦν, καὶ πιστεύσῃς ἐν τῇ καρδία σου ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, σωθήση Καρδία γὰρ πιστεύεται εἰς δικαιοσύνην, στόματι δὲ ὁμολογεῖται eis owenpias. Verborum primorum ordinem invertit, et verba Christum Salvatorem corpore crucifixum de suo addidit Philastrius. FABRIC.

e Quæ latitudo, et longitudo. "Iva ižioxúonte xaTaλαβέσθαι σὺν πᾶσι τοῖς ἁγίοις τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος, καὶ βάθος, καὶ ὕψος. FABRIC.

Eminentissimam e incomprehensibilem Christi Dei gratiam. Γνῶναί τε τὴν ὑπερβάλλουσαν τῆς γνώσεως ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ. FABRIC.-Christi Dei gratiam atque non est. Sic Hamb. editio profecto male, at Basileen. et Colon. recte Christi Dei gratiam atque potentiam non est. GALEARD.

A

8 De Cherubim unus. Ev tov Eepapiu. Noster infra: Nam hic de Cherubim aut Seraphim unum animal cum dicit. FABRIC.-De Cherubim unus. Ad hæc verba sic Fabricius: Noster infra: Nam hic de Cherubim aut Seraphim. Hinc apparet Fabricium voluisse mutatum to cum in nam ubi editiones legunt cum hic de Cherubim aut Seraphim; et certe illud melius,

quamvis Hamburgensis quoque cum pro nam adhuc retineat etiam invito Fabricio. Quod sequitur in textu paulo post edixerint, pro quo, ait Fabricius, est qui malit eluxerunt, hoc fortasse magis arridet, licet ipse subdat nihil esse mutandum; et quidem recte, nam et Corb. cod. et Basil, editio habent edixerint; ut etiam paulo post virtus ignea peragrans, quamvis Cotelerius a Fabricio allatus pro peragrans mallet flagrans. GALEARD.

Η Ecce jam mundatus es. Ἰδοὺ ἥψατο τοῦτο τῶν χειλέων σου, καὶ ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου, καὶ τὰς ἁμαρτ τίας σου περικαθαριεῖ. FABRIC.

i Putant autem. Priores editt. aut, et mox cum hic de Cherubim, aut Seraphim. FABRIC.

i Edixerint. Est qui malit eluxerunt, sed nihil mutandum. FABRIC.

k Quadriformi virtute. Vide cap. 155. FABRIC. 1 Cherubim plenitudo scientiæ dicitur. Philoni pag. 668 : Επίγνωσις καὶ ἐπιστήμη πολλή; et : Πλῆθος woes, Anastasio Sinaite XII Anagog, contemplat. in Hexaemeron pag. 13; Dionysio de cœlesti Hierarch., xos copias, et Chrysostomo homilia 3 in Απο σος πεπληθημένη γνώσις. Origeni, Hieronymo, Augustino, et aliis scientiæ multitudo. Vide Petavium dogm. Theol. de Angelis 11, 3. FABRIC.

m Seraphim virtus ignea peragrans. Nomen Seraphim in editis male exciderat, quod restituendum recte monuit Cotelerius III Monument. pag. 559. Idem pro peragrans legit flagrans. Hieronymo Seraphim incendentes, vel ardentes. Dionysio šupnoval, Cyrillo Alex. Θερμαίνοντες. Chrysostomo ἔμπυρα στόματα. Eusebio vi, 1, Demonstr. Evangel., apyn σrópaτos αὐτῶν. Aliis πνεύματα ἀνιστάμενα. Vide Hieronymum Martianæi tom. II, p. 266. FABRIC.

n Dominus ad quosdam. Discipulos suos. & àvóntoc καὶ βραδεῖς τῇ καρδία. FABRIC.

b

[ocr errors]

3

a Domino, ut ait: a Ignem veni mittere in mundum, A tur, Legis, et prophetarum, astantia Domino,
quam volo ut accendatur ocius (Luc. XII, 49)? De
forcipe autem, id est de ferro, de invicta natura
ejus, atque divina quippe dicebat potentia, quod
corpus Christi divino Spiritu, divinaque potentia in
utero sanctæ Virginis creatum, atque consummatum
est, sicut scriptum est: Spiritus sanctus superveniet
in te, et virtus Dei obumbrabit te (Luc. 1, 53). 1 la
quo apparens corpore vinceret omnia, a nullo au-
tem superaretur. Sicut enim ferro domantur ac
subjiciuntur omnia, a quo et gladius gignitur, ut
dictum est: Verbum Domini gladius bis acutus
(Hebr. iv, 12), qui domare potest testimonia,
domari autem ab aliquo non potest: daturusque eis
erat post passionem in resurrectione divini Spiritus
beatis apostolis invictam potentiam, ut scriptum
est: d Spiritus Domini super me, el cætera (Isai.
LX1, 4). Et Petrus promissione accepta a Patre, f ad
Judæos dicens, effudit banc gratiam, quam vos
videtis, atque auditis hodie. Igni etiam forcipem
sicut formari cognoscimus, ita et corpus Domini
divino Spiritu ( Luc. 1, 35) novimus consummatum.
Itaque ita suis eum dedisse in corpore illam promis-
sam gratiam, atque invictam potentiam, ut ait : & Dedi
vobis potestatem calcare super omnem virtutem inimici
(Luc. x, 19); et Apostolus: h Quis nos separabit a
charitate Christi Rom. vIII, 35)? per quæ eis cunctis
jam in hoc credentibus sæculo, ut dictum est, per
impositionem manus apostolorum divinus dabatur
Spiritus in Christum Dominum credentibus Salva-
torem (Act. VI, 6; vai, 17 ; IX, 17; XII, 5; XXVII, 8).
Et sicut duo animalia duo hæc Testamenta accipiun-

1 Inque eo apparens Domini ut gladius

e

D

sicut

viderunt in monte apostoli; attamen i rationis erit, quod et duo animalia intelligenda sunt Mandatum primum quod datum est, 1 quod et spiritale potest intelligi, ut scriptum est, quod et Salvator m non solvit, sed confirmavit potius. Secundum autem animal doctrinam Christi, id est fidem ejus, et gratiam incorporationis, et Testamenti, passionisque ejus, et resurrectionis mysterium continebat. Unde " Lex litteræ in medio est posita inter Mandatum, et Gratiam, quæ si intelligitur de Christo, consentanea in multis accipitur; si autem in carnali justificatione quis salvari putaverit, abjicienda decernitur; cum de Patre, et Filio, et sancto Spiritu ante Legem, id est ante tria millia annorum et septingentos annos, justi priores illi sub Mandato viventes, ac beatam Trinitatem colentes, et suis filiis tradentes, cognatisque et sæculi prædicabant, mysteriumque Christi Domini de ipso Mandato antiquissimo nuntiabatur. P Lex itaque admonitio Mandati est, quæ et conjungitur secundum fidem colendæ Trinitatis, et iterum separantur quædam ejus propter Judaicam, et carualemjustificationem; cum et prophetæ illa destruxerint antea, et Salvator abjecerit, et apostoli vetuerint circumcidi homines (Galat. v, 2). Lex itaque de Mandato causa cogente carnali descendit ad tempus. Gratia autem Christi, id est mysterium incorporationis, et passionis, et resurrectionis, fideique ejus, et ascensionis in cœlum ante Legem a justis omnibus noscebatur, et quærentibus, et capientibus non celabatur; ut Enoch, Noe, et Melchisedech, et Jacob, et aliis justis ac beatissimis Patriarchis, et COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES. ⚫ potest omnia antiquissimo nuntiabant FABRICH ET GALEARDI NOTÆ.

B

Ignem veni mittere. пup ov Bakeīv siç tŵp yñv, C et Auctor librorum de Promissionibus inter S. Prosperi καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη. Conferendus ad hunc locum Cotelerius ad Recogn. Clementis vi. 4, p. 549. FABRIC.

b Spiritus sanctus superveniet. Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σε, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι. Virutem Dei posuit Philastrius, verbum ut solet reddens pro verbo. FABRIC.

e Verbum Domini. Apostolus ait, verbum Dei penetrabilius esse, quovis gladio ancipiti, toμótepov ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον. FABRIC.

d' Spiritus Domini. Пveūpa Kupiov in' pé. FABRIC. Et cætera. Sic supra cap. 144. FABRIC.

t Ad Judæos dicens. Cujus loci vim, ac sensum breviter indicat Philastrius, non verba ipsa adducit. FABRIC.

* Dedi vobis.... Ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄψεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ. FABRIC.

L Quis nos separabit. Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ. FABRIC.

iSicut viderunt in monte apostoli. Mosen, et Eliam in monte Thabor astantes Christo Matth. xv, 3, viderunt apostoli Petrus, Jacobus, et Joannes, unde hanc de duplici Testamento Legis, et Prophetarum anagogen Philastrius colligit. FABRIC.

Rationis erit. Sic supra c. 146, ut ergo est rationis.
FABRIC.

Mandatum primum quod datum est. ŒEconomia ante Mosaica frequenter sub Mandati nomine venit nostro Scriptori, ut notare me memini ad cap. 110, 136, 148, 150 et 153. FABRIC.

1 Quod jet spiritale. Rom. vi, 14, ó vóμos πveuματικός ἐστιν. FABRIC.

Non solvit, sed confirmavit potius. Matth. v, 17, οὐ καταλύσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. FABRIC.

n Lex litteræ. Lex scripta, Mosaica. Tria tempora distinguit etiam S. Augustinus Ser. 110, unum ante Legem, alterum sub Lege, tertium sub Gratia. Sic

D

Opera. Pelagius præf. ad Epistolas Pauli distinguit Legem naturæ, Legem litteræ, et tertiam Legem veteris novique Testam. per Spiritum sanctum novissime datam per Jesum Christom Dominum nostrum, per quem habemus accessum in Gratia ista in qua stamus, et gloriamur. Idem Pelagius Legem litteræ pro Mosaica sa pius ponit Commentar. in Rom. 11, 5. FABRIC.

• Ante tria millia annorum et septingentos annos. Tot anni ex Philastrii calculo effluxere ab Orbe condito usque ad datam Moysi Legem. Vide quæ supra ad cap. 110 et 112. FABRIC.

P Lex admonitio Mandati est. Lex repetit denuo el in memoriam revocat ea, quæ per lumen naturale hominibus ante Legem observanda Deus significaverat. FABRIC.

a Quæ el conjungitur secundum fidem. Pars Legis Mosaicæ, quæ pietatem et morum innocentiam spectat, etiam Christianis sancte servanda. FABRIC.

r Causa cogente carnali. Hæc ita conjungenda sunt; estque sententia, propter causam carnalem, duritiem cordis Jud.eorum, quædam fuisse Moyse superaddita Legi naturali, neutiquam perpetua vero illa, sed a Christo iterum abroganda. FABRIC.

s Quærentibus, el capientibus. Ita legendum pro cupientibus vix dubitabis, si caput 145, et 146 et ad hæc a me notata contuleris. FABRIC. Quærentibus et capientibus. Optima Fabricii emendatio, qui subdit: Ita legendum pro cupientibus vix dubitabis, si caput 145, et 146 ibique a me notata contuleris. In Basileensi, et Lugdun. editione legitur cupientibus, sed in ms. Corbeiensi recte capientibus; ex quo supplendus quoque locus cap. 150, juxta quod quisque desiderat, ubi Corbeiensis plenius, juxta quod capit quisquis et desiderat. Sic idem Philastrius cap. 156, fulgentia munera ad certamina cœlestia capientibus ministrantes; quare etiam cap. 153, procul dubio pro cupientium scribendum est capientium, de quo dubitabat Fabricius. GALEARD.

« ElőzőTovább »