Oldalképek
PDF
ePub

1231

ficiis gaudentes Deo placebant, et justi in omnibus A mentum
ab eo nuntiabantur. Dixit enim David : Sacrificium
Deo cor contribulatum (Psal. L, 19), et: Immola Deo
sacrificium laudis (Psal. XLIX, 14).

:

Et quod necessitate indocilitatis cogente, sacrifi cia temporalia, non perpetua a nec vera fuerunt indicta Judæis, nec salutaria, dicit propheta ad Judæos Ecce ego facio nova (Isai. XLIII, 19); et : b Priusquam veniant, annuntiata sunt vobis (1 sai. XLVIII, 5, 6). Ante ergo Judæis Isaias testabatur propheta : Quis enim exquisivit hæc de manibus vestris (Isai. 1, 12)? Et iterum: Circumcidimini corda vestra, et non corpora vestra (Jerem. iv, 4). 1 Quale autem est, quod sacrificium Melchisedech © sub Abraham in primis obtulerit, ante quadringentos annos quam Judæi nominarentur, aut d Juda nascerentur, et antequam acciperent librum Geneseos, prævidens mysterium Christianitatis? ut omnia quæ in Christianitate sunt, sive fides, sive vita,

2

1 Quale autem sacrificium

sive f sacra

B

non temporalia, sed ab origine mundi

statuta et nuntiata, et potius celebrata cognoscas. In Christo autem et per Christum, & per quem cuncla facta sunt, oportuerat nos ab eo videre 3 et cognoscere, et quod erat majus in Lege mysterium de eo ante nuntiatum, ab ipso plenius excipere complc consummatumque.

tum,

4

[ocr errors]

Nam quod et castitas similis fuerit in prophetis quam plurimis non est dubium, ut in Elia, Elisæo, Daniele, Jeremia, Esdra, tribus pueris, et aliis multis beatissimis; ut in Christi præsentia, et i quod supra Legem erat, ante nuntiatum ab eis cognosceretur, i et quod per legem conjunctum erat, ipsius firmaretur divina sententia, k voluntatique hominum et studio concessa hæc gratia nosceretur. Ideo et ipse Dominus priores illos sanctos ante Legem nobis, et nos illis prioribus secundum fidem justitiæ copulabat: Judæos autem, et Paganos respiciens, qui medio temporem inter mandatum

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

⚫ acciperent in libro... pervides * et cognoscere quod erat

⚫ nuntiatum atque consummatum. Nam quod conjugium erat

Judæos áutem et re inter mandatum

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

sacrificiorum Leviticæ nondum erant tunc temporis institutæ, quod adversus Judæos satis est. FABRIC.

a Nec vera. Quæ vere possent divinam expiare iram et salutem hominibus conciliare. Ejuscemodi unicum verum et salutare sacrificium se pro nobis obtulit Christus. FABRIC.

b Priusquam veniant. Infra hæresi 144. FABRIC. e Sub Abraham. Jam Abrahami tempore, Genes. XIV, 18, sacrificium, éπviziov, Melchisedechus præsente Abrahamo obtulit. FABRIC.

Juda nascerentur. Sic emendavi, cum in prioribus editionibus reperissem Judas nasceretur, quæ lectio ferri non potest; quis enim diceret ab Abrahamo ad natum usque Judam effluxisse annos 340 quos a primo Abrahami in Cananitidem adventu usque ad exitum Israelitarum ex Ægypto numerat Aposiolus, Galat. m, 17. FABRIC.- Juda nascerentur. Et hic quoque minime videtur necessaria doctissimi Fabricii emendatio, cum priores editiones recte habeant Judas nasceretur, quibus suffragatur Corbeien. cod. Sensus enim Philastrii est, non quod ab Abrahamo ad Judam effluxerint 340 anni, sed quod Melchisedech sacrificium obtulerit antequam Judæi nominarentur, aut Judas nasceretur, et ante quadringentos annos quam acciperent librum Geneseos; ubi numerum perfectum ponit pro incompleto, utiturque perάleon quadam, seu transpositione verborum, quam Fabricius agnovit in illo quoque prævidens mysterium Christianitatis, quod recte notat referri ad Melchisedech. Fortasse verba illa quadringentos annos irrepserunt in locum non suum; legendumque proinde antequam Judæi nominarentur, et ante quadringentos annos quam acciperent librum Geneseos. GALEARD.

e Prævidens mysterium Christianitatis? Hæc verba cum prioribus connectenda, adeoque per interrogationem efferenda esse existimo. Priores editiones illa divellentes, post vocabulum Geneseos faciunt σty, frigido sensu. FABRIC.

Sacramentum. Sacrificium Christi, de quo jam dixit. FABRIC.

8 Per quem cuncta facta sunt. Joannes versu et capite primo Evangelii. FABRIC.

h Nam quod et castilas. Ostendit cœlibem vitam quam multi Christianorum ducebant, non esse rem

[ocr errors]

novam, sed jam ejusmodi institutum secutos aliquos e Prophetis sub Lege. De Daniele vide Huetii demonstr. Evang. p. 466, et de tribus pueris, ejusdem viri doctissimi notas ad Origenem p. 66. Cosmas Indoplevstes viui, p. 507 : Οὔτε γὰρ γάμος ἑνὸς ἐξ αὐτῶν φέρεται παρὰ θείᾳ γραφῇ, οὐδὲ τέκνον, οὔτε τι τῶν τοιούτων ἠκούσθη περὶ αὐτῶν, ἀλλ' ἡ παράδοσις καὶ ἡ συνή θεια κατὰ τὴν προφητείαν ἀγενείους καὶ λείους ἐν ταῖς εἰκόσιν ἀναγράφουσιν. S. Hieronymus ad Eustochium de custodia virginitatis: Virgo Elias, Elisæus virgo, virgines multi filii prophetarum. Jeremiæ dicitur x, 2: Et tu ne accipias uxorem. FABRIC.

iQuod supra Legem erat. Nusquam enim Lex cœlibatum præcipit. În superioribus editionibus male conjunguntur verba: quod supra Legem erat ante nuntiatum, nullo sensu. FABRIC.

[ocr errors]

Et quod per Legem conjunctum erat. Male hic editiones conjunctum, sed Corbeien. cod. recte conjugium; nam cum antea dixisset Philastrius, cœlibatum antenuntiatum ab Elia, Eliseo, aliisque prophetis, e se supra Legem, apposite subdit, conjugium quod per Legem erat, in Christi præsentia (scilicet in Evangelio) fuisse ab ipso Christo divina sententia firmatum, nempe illo Matth. xIx. 6: 0 o 6 συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω. Sie seq. pag. 24 in editione Hamburgensi corrupte legitur vitio operarum Judæos el Paganos respicens, quod in Basileen. et Lugdun. emendate habet Judæos et Paganos respuens; eamdemque lectionem exhibet etiamn Corbeien. cod. ut et cap. 156 qui domare potest lestimonia omnino male in editione Hamburgensi, et Lugdunensi; sed in Basileensi, et in ms. Cobeiensi recie qui domare potest omnia. GALEARD.

k Voluntati et studio concessa. Etiam sub Lege et ante Legem; non gratiæ Christianitatis demum reservata. FABRIC.

1 Sanctos ante Legem. Abrahamum verbi gratia, qui per eamdem fidem justitiam consecutus fuit, qua nos cam consequimur. FABRIC.

m Inter mandatum et gratiam. Id est, inter statum antelegalem et gratiam Evangelii. Mandatum hoc sensu habes infra beresi 148. Et disertissime hæresi 150 et 153, ubi distinguit hæc tria, mandatum, legem in medio tempore, et Christi gratiam. S. Maxi

erant et gratiam positi, qui inimica voluntate ac A dicitur de pago illo: si autem de idolis, quod ea coperniciosa pessumdati reperiuntur in vitiis carnalibus, doctrine cœlesti inimici et adversarii, æterno pœnarum judicio reservati.

CXI. DE CORPORE ET ANIMA HOMINIS
HÆRESIS NOCENTISSIMA.

1

3

lentes sculptilia ita nominabantur Pagani, id est Gentiles; quia, non a Deo idola, sed ab hominum pravissima inventa sunt voluntate, sicut et Scriptura nostra (Sap. XIV, 15, seq.). Et Paganorum quam plurimi nuntiarunt, homines hæc invenisse ad seductionem damnationemque animarum, quod illa aspiciens populus delectabatur epulis, in quorum vanitate suis animis interitum afferebant (Exod. XXXII, 6). Certa autem est probatio et major, quod a Pagano rege ut ait Hesiodus Græcus poeta, Pagani sint appellati, quod postea 1 ex rege Pagano Deucalionis filio et Pyrrha, quasi plausibile atque amabile nomen ejus habentes, imo potius colentes memoriam ejus usque in hodiernum diem, hoc est mendacium nominis usque nunc detinent percolentes. Helles itaque, id est Græcus homo, a lingua et a nomine regis dicitur, qui fuit Deucalionis filius, qui ita appellatus est, sicut ab Italo Itali, et Romani a Romulo, et Latini a Latino nomen acceperunt, non LECTIONES VARIANTES.

Est hæresis, quæ dicit nasci a Paganos naturaliter, b non Christianos, id est, rerum natura corpus et animam hominis non a Deo per Christum creari quotidie, sed per vanitatem paganam ita progredi arbitratur: cum ab Adam usque ad Abraham, et postea usque ad Judam, qui post Abraham dquartus est in generatione, e non Pagani fuerint, neque Judæi appellati; sed Gentes a provinciarum nomine et diversitate nunçupati. Pagani autem post B Judæos, sive a pago, id est loco, sive a provincia una dicti sunt, sive ha Pagano rege, quod verum esse, ut ait Hesiodus Græcus poeta, manifestum est. Si ergo a pago, loci est indicium, i sicuti et nunc

i

1 arbitrabantur ·

in generatione Pagani

COD. MS. SANGERM.

k

ad seductionem animarum * possibile... hoc mendacium

FABRICII ET GALEARDI NOTE.

mus, torn. I, p. 86, 269, et alibi, vocat t¿y quoɩxÒY
νόμον, τὸν γραπτὸν sive τοῦ γράμματος et τὸν πνευμα-
τικόν sive legem χάριτος, ut appellatur etiam a Pro-
clo Cpol. homilia 2, ubi septem Leges computat. Le-
gem et Gratiam ita opponit Photius IV, contra
Manich:eos, p. 113, 129, 131, 150, 151, 152, 155,
154, 155, 156, 165, 167 171, 178; ubi Christus C
τns xáρitos voμoléτns. Chrysost. tom. VI edit. novæ
p. 324, et tom. IV, p. 593 seq. moditeiuv àɣyedexriv
ante-Mosaicam, Legem Mosis et Christi ToλTEÍKV.
Idem tom. II, p. 276, ait Jobum fuisse pò ñs xá-
ριτος καὶ πρὸ τοῦ νόμου. Vocem τῆς χάριτος eod. sensu
pag. 228 d. 229 a. FABRIC.

Nasci Paganos naturaliter. Propagatione naturali animorum, non quotidiana creatione. Assentitur nempe Philastrius sententiæ parum credibili, sed Hilario, Hieronymo, multisque aliis Ecclesiæ doctoribus probata (vide Elmenhorstium ad Gennadium de Dogmat. Eccles. p. 131); statuitque animas a Deo quotidie per Christum creari, quod Augustino etiam placuit initio; sed deinde dubius ille hæsit, cum a Pelagio objiceretur animam, si ex traduce non sit, pœnam originalis peccati non mereri, cujus objectionis solutionem neque orando, neque legenda, neque cogitando et ratiocinando invenire se potuisse ait epistola 28 (nova edit. 166), ad Hieron. Confer Henrici de Noris Vindicias Augustinianas pag. 101, 110, et Jacobi Thomasi To μzpitov diss. de Origine animæ sect. 3, § 34 seq. FABRIC.

b Non Christianos. Tertulliani, qui et ipse animam propagari ex traduce affirmat, libro de anima cap. 9, 19, 22, 27, 36, celebre dictum est c. 18 Apologetici: Fiunt, non nascuntur Christiani, quod erudita diss. historico-Theologica pridem illustravit D. Mathias Zimmermannus Lips. 1662, in-4°.

Rerum natura. Id est generatione. Sic infa c. 112: Ergo natura rerum Deo ascribenda est, non hominum vanitati. FABRIC.

Quartus in generatione. Judas a quo Judæi nomen habent, Jacobi filius, nepos Isaaci, Abrahami pronepos. FABRIC.

e Non Pagani. Negat Philastrius tunc fuisse Græcos idololatras; neque auditum Græcorum Paganorumque nomen. FABRIC.

Sive a pago. Vide Vossii notas ad Plinii epist.

D

4

de Christianis p. 46 seq. et Weitzium ad Prudentium, p. 614, nec non Cangium in Glossario Latino FABRIC.

8 A provincia una. Græcia. FABRIC. A Pagano rege. Hellene, vel Græco, de quo infra hoc capite. FABRIC.

it ait Hesiodus. Infra: quod a Pagano rege, ut ait Hesiodus græcus poeta, Pagani sunt appellati. Atque iterum et, ut ait Hesiodus, a Græco rege (Hellene) fuisse Græcos appellatos. Versus quibus hoc scripsit Hesiodus, hodie non exstant quod sciam; licet Strabo vin, p. 370, cum notasset ab Homero solos Thessaliæ incolas vocatos avas, subjungit Hesiodum et Archilochum λnvas dixisse etiam qui essent πανέλληνες.

i Siculi et nunc dicitur. Ut nunc etiam moris est ab hoc vel illo pago aliquem denominare, sive pagus villam, sive præfecturam denotet, ut apud Cæsarem cui universa Helvetiorum gens in quatuor pagos dividitur.

* Quod postea. Sic Hamburg. editio vitio librariorum in ms. Corb, autem, ut et in Basileensi et Logdun. editione emendate qui postea; deinde mox illud hoc est mendacium nominis, quod exhibent editiones, rectius in Corb., hoc mendacium nominis. Eodem modo cap. 112, ubi in Hamburg. vitiose legitur sub Heber sancio quæ non consenserat ædificationi turris, reponendum, sub Heber sancto qui non consenserat, ut est in Corb. ms. et in editionibus Basileensi, et Lugdunensi. Mirum videri possit, magno Bocharto non venisse in mentem hujus loci, in quo Philastrius diserte affirmat Heberum non consensisse ædificationi turris, ubi idem et ipse docet 1 Phaleg. 10. Confer August. XVI de Civ. 11, ibique Ludovicum Vives, ac præterea, si placet, Stephanum Morinum Exercit. de Linguis par. 1, cap. 8, p. 44 seqq., quamvis contra sentiat Huetius Demonstr. Evang. propos. 4, p. 68. Hoc idem Philastrius dixerat supra cap. 105. GALEARD.

1 Ex rege Pagano. Hellen Deucalionis et Pyrrhæ filius, ut Thucydides, Apollodorus, Strabo, Eusebius consentiunt. Ab Hellene hoc Enves. Confer Erasmi Vindigii librum qui inscribitur Hellen, tomo undecimo Thesauri antiquit. Græcarum Gronoviani p. 321, et Salmasium de Hellenistica p. 348 seq.

FABRIC.

ab idolorum impietate. Idola etenim, id est formas A tri præsentiam, anni pene D. Et inde a Domino sculptilium hominum, postea pessima voluntas invenit. Linguam autem græcam provinciæ unius proprietas declaravit, quam rex Paganus ex suo nomine confirmavit, ut Romanos Romulus nuncupavit, et ut ait Hesiodas, ba Græco rege fuisse Græcos appellatos, qui Græcus nomine filius fuit Deucalionis. CXII. DE ANNORUM MUNDI INCERTITUDINE HÆRESIS.

Alia est hæresis, quæ dicit incertum numerum esse annorum a mundi origine, et ignorare homi

nes

h

usque nunc, anni CCCLXXX plus. Ergo & si hæc fides erat in illis prioribus sanctis nostris patribus quæ in nobis est, ab illis autem ante est tradita et prædicata, id est Patris, et Filii, et sancti Spiritus: hæc quippe divina scientia, quomodo temporalis est, ut quidam æstimant, et non ab origine mundi hæc ante scientia Christiana cunctis hominibus nuntiata, quæ in mandato et Lege manifestata et prædicata ostenditur ? Si autem in medio temporis sub Mose, per umbram minus dictum sit aliquid, non utique dantis erat invidia Domini, quantum non capientis populi cœleste mysterium, incapax et debilis hominum, et non valentium incusabitur infirmitas. Denique ipse Christus Dominus, quod ante nuntiaverat per sanctos

curricula temporum: cum ab Adam usque ad diluvium decem sint generationes et annorum MMCCXLII anni. Et a diluvio usque ad confusionem linguarum sub Eber sancto, qui non consenserat ædificationi turris, quinta sit generatio, pene DC B prophetas, hoc et postea firmando præceperat di

anni; quando et nomina provinciarum divisa sunt,

[merged small][merged small][ocr errors][ocr errors]

cens: Euntes baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvin, 9); ut non solum fidem pristinam ab origine mundi hanc esse declararet, verum etiam vitam in qua nos degimus hodie, in circumcisione cordis, non carnis jactantia comprobaret (Galat. vi, 13). Errant ergo nimium qui i generationem hominis, aut Pagane impietati, aut Judaicæ audent ascribere vanitati; cum Judæum

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.
* sub umbra
• fidem priscam

1 veluti 75 linguarum et exinde * Samuel 629

anni 430 plus minus. Ergo

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

A Formas. Eton, unde eido nomen. Sculptilium C ignoraverit concilium Aquileiense anno 381 coff hominum. Sculptiles hominum imagines. FABRIC.Formas sculpiilium hominum. Putaverim legendum formas sculptilium, deinde interposito commate, hominum postea pessima voluntas invenit; sic enim clarior sensus, et syntaxis expeditior, quamvis Fabricio aliter videatur. Sic etiam supra hoc eodem cap. 111, sculptilia absolute pro idolis habet Philastrius; et mox bi idola ab hominum pravissima inventa sunt voluntale. GALEARD.

b A Græco rege Græcos. Hoc est ab Hellene, ut supra dixerat: Helles itaque, id est Græcus homo, a lingua et nomine regis dicitur. Alioqui гpazoi etiam dicti a Graeco Thessali F., quod antiquius nomen quam illud Evo. Vide quæ Viri docti ad Stephanum Byz. in гpanol. FABRIC.

c'Ab Adam usque ad diluvium. Si numeros singulos a Philastrio notatos colligas, prodibunt a rerum origine ad natum Christum anni 5541. Satis autem constat ex aliis etiam ipsius locis, eum sequi LXX Interpretum calculum, non codices Hebraicos, nam ita 3700 annos ad Moysen usque computat cap. 110 et cap. 156, et ab Adamo ad Eberum usque annos 2700 cap. 104. Aliorum veterum computum ad hune Philastrii quam proxime accedentium notavi in Bibliographia antiquaria cap. 7, p. 191. FABRIC.

d LXXII linguarum. Vide Coteler. ad Clementin. XVII, 4, Potterum ad Clementem Alex. p. 404, Bochartum lib. 1 Phaleg. c. 15. FABRIC.

e Beatus Apostolus. Galat. m, 17, ad quem locum confer, si placet, Usserii Chronologiam sacram cap. & seq., Scaligerum ad Eusebium p. 17. FABRIC.

Inde a Domino usque nunc, anni CCCLXXX plus. In prioribus editionibus fuit, ccccxxx plus. Sed Philasirius ante A. C. 391 scripsisse se significavit c. 83, atque interfuit concilio Aquileiensi A. C. 587, Syagrio et Eucherio coss. (Librariorum opáλμa, quod minime Fabricio imputandum; quomodo enim Vir summus

signandum, ut ex ejus Actis constat apud Baronium eodem anno, cum aliunde etiam consularis epocha rectam anni 381 notam prodat? Oblitus certe esse non poterat Fabricius, se Gesta concilii Aquileiensis contra Palladium et Secundianum hæreticos (Ariauos) A. C. 381, ex Labbeo, et Chiffletio, inter testimonia ad Philastrium initio libri retulisse. Eumdem erro. rem errat Latinus Latinius, ubi et ipse de Philastrio ait: Interfuit concilio Aquileiensi habito Syagrio, él Eucherio viris consu!. id est Anno Dom. 587. Male. GALEARD.) Hinc numerum manifeste corruptum ita restituendum esse judicavit Latinus Latinius, cui alii viri eruditi assentiuntur. Conferendus etiam locus cap. 106, ubi quadringentos jam plus minus annos ex quo venit Dominus, eífluxisse Philastrius scripsit. FABRIC. A Domino usque nunc anni CCCLXXX plus. In ms. Corbeiensi apposite plus minus, quamvis ibi quoque occurrat mendum priorum editionum, in quibus erat, ccccxxx plus, quod annotavit, et ex Lati nio emendavit Fabricius; in Lugdunensi porro corruptissime, MCCCCXxx plus. Supra etiam cap. 106, ubi in editionibus habebatur quadringentos jam plus annos, Fabricius recte supplevit quadringentos jam plus minus annos. Sed et plus, minime addito minus, usurpavit Philastrius cap. 130, et in centesimo plus, hoc est in psalmo CXLIV, annotante ibidem Fabricio edit. GALEARD.

8 Si hæc Fides erat. Ostendit hoc supra cap. 110. FABRIC.

h Quomodo temporalis est. Temporale, pro recentis brevisque ævi, ut eodem cap. 110, 121 el 122. FABRIC.

i Generationem hominis, aut Paganæ impietati. Hoc est, qui existimant Græcorum, ve! Judæorum religionem esse tam antiquam, quam est genus humanum, ita ut homines nascantur Pagani, vel Judæi naturaliter, quod negaverat noster capite superiore 111. FABRIC.

nisi a dies octava susceperit, Judæum non licet ap- A cente Domino de Adam: Ecce Adam factus est quasi pellari, nec Paganum æque ↳ nisi deos vanos hominem fecisse putaverit. Ergo natura rerum Deo ascribenda est, non alicui horum vanitati: doctrina autem & quæ fecundat post naturam, si vera fuerit, fidei Dei copulanda est, ac saluberrima servituti jungenda; non recedens ab ea quippe, sed suum potius per fidem agnoscens Dominum, recordansque Creatorem naturaliter. Itaque non naturæ animi infirmitas hominum, sed prava voluntas est potius accusanda, dicente Domino: e Et nunc si volueritis et audieritis me, bona terræ manducabitis: si autem nolueritis, nec audieritis me, gladius vos comedel. Os enim Domini 2 locutum est (Isai. 1, 19, 20). Et hoc : Venite ad me, omnes qui onerati estis, et ego vos sublevabo (Malth. XI, 28).

CXIII. HÆRESIS DE SEPTEM PLANETIS.

h

unus ex nobis sciens bonum et malum. Et nunc ne quando extendat manum suam et tangat el gustet de ligno vitæ et vivat in æternum (Gen. m, 22). Expulit, inquit, eum Dominus de paradiso invidiæ causa: et primum hoc sentiunt, quod alter Deus fecerit animam, alter carnem, ut Manichæi, Gnostici, Nicolaitæ, et alii perditi arbitrantur dicentes, quod alter quidem bonus Deus est, alter autem malus, inquiunt : in hoc sæculo, et malum Deum hune estimant dixisse ut pellerentur de paradiso; non attendentes quod unus Deus atque idem Pater per Filium fecerit Adam patrem nostrum, dederitque ei mandatum, ut custodito co permaneret immortalis, prævaricatoque mandato pelleretur de paradiso, ut scriptum est, et quia suaB sione inimici hoc perpessus est; cum non attendunt ad Christi misericordiam, in præcipitium mortis descendunt perpetuæ. Hic itaque non invidens Deus repulit patrem nostrum de paradiso, ut non ibi moraretur, aut non gustaret de ligno vitæ; sed magis eidem consulens in parvo peccanti non pepercit, ne parcendo ad majora etiam i crimen alia inveniret eum prodeunte ætate ampliore, posteaque criminali judicio reum factum amplius condemnaret. Nam inter hominem et diabolum erat Christus auditor pariter et judex justissimus et bonus in omnibus; itidem et homini quidem in modico peccanti non pepercit, dans nihilominus et huie condignam sententiam juxta peccatum quod fecerat ; et diabolo æque locum pœnitentiæ relinquens. Non autem intelligente diabolo ut mali tanti suggestionis poenitudinem gereret, majus ei post servabat judicium. Et homo quidem cum pellitur e paradiso pronior ad pœnitentiam reperitur; diabolus autem cum durior ad pœnitentiam per

3 g Habenda est et hæresis, quæ dicit nomina die. rum, Solis, Lunæ, Martis, Mercurii, Jovis, Veneris, Saturni, a Deo hæc ita posita ab origine Mundi, non hominum vana præsumptioné nuncupata; cum a prima originé usque ad Græcos reges, et Hermen fallacissimum illum, qui hæc nomina vanissima, et frivola mentiendo ausus est nuncupare, si quærere volueris, invenies multum fluxisse temporis, et sic Paganos, id est Græcos, hæc nomina posuisse; i cum eliam secundum septem Stellas dixerint hominum generationem consistere, ut ille ipse delirans hoc definit. Dierum enim numerus primus, secundus, tertins, quartus, quintus, sextus, septimus, à Deo est appellatus (Gen. 1), non in hac vanitate nuncupatio- C nis turpissime initio enuntiatus, aut traditus.

CXIV.

* Est hæresis quæ cum legit in Genesi verbum di

homines fecisse

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

locutum est hoc. Et Dominus; Venite Alia est hæresis

* Hic quoque suppletur editorum exemplarium defectus ex laudalo ms. codice Sangermanensi.

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Dies octava. Ante circumcisionem non erit Judæus. FABRIC.

b Nisi Deos ranos hominem. Ut Deos vanos, sive idola, esse hominis opifices ac demiurgos sibi persuadeat. FABRIC.

Natura, rerum. lominis generatio, ut supra cap. 111: Rerum natura corpus et animam hominis D non a Deo per Christum creari quotidie. FABRIC.

a Quæ fecundat post naturam. Ut propagetur non modo natura hominis, sed etiam doctrina quam parentes sunt professi, ut nascatur e Pagano Paganus, Judæus ex Judæo, Christianus ex Christiano.

FABRIC.

• LXX, καὶ ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαθά τῆς γῆς φάγεσθε. Ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται. Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα. FABRIC.

f Text. Grec., Δεῦτε πρός με, πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. Illud κοπιῶντες Philastrius brevitalis causa omisit. FABRIC.

Habenda est et hæresis. Non facile fuerit quisquam qui nomina illa diebus imposita a Deo crediderit; sed dominibus illis uti, perinde est indifferens et alienum ab hæresi, ut nominibus siderum de quibus cap. 103. Certe diem Solis non dubitavit dicere

Justinus Martyr Apologia 2, p. 99. Idem tamen pro Veneris die maluit dicere τὴν πρὸ τῆς Κρονικῆς, Irenæus v, 23, pridie ante Sabbatum. FABRIC.

h Ad Græcos reges. Ut supra, cap. 111, Paganos dixit pro Græcis, sic hoc loco Græcos pro Paganis, sive Ethnicis. Sic infra hoc capite et sic Paganos, id est Græcos, hæc nomina posuisse. Non autem Græcis sed Ægyptiis deberi illam dieram à septem Planetis denominationem, testes focupletissimi flerodotus lib. 11, c. 82, et Dio Cassius lib. xxxvi, pag. 37, atque ipse confirmat Philastrius qui Hermen Ægyp tium, perinde ut cap. 103, eo nomine reprehendit. FABRIC.

i Cum etiam secundum septem Stellas. In superio ribus editionibus male: cum hæc nomina eliam secundum septem Stellas. Hominum generatio ab septem Planetis suspenditur etiam in scriptis quæ sub Hermetis Trismegisti nomine ambulantia etiamnum hábemus, ut in Poemandro c. 9, et in Minerva Mundi p. 29, ut omittam que ex Panareto Trismegisti Paulus Alexandrinus K, 3, et quæ in Trutina Hermetis Astrologica, libris duobus de revolutionibus nativitatum, et in aphorismis, atque játromathema ticis. FABRIC.

i Crimen. Forte, crimina. Fabric.

videtur, majorem futuri judicii a Christo Domino A dementia, et Judæorum potius cæcitatis, hoc ita sen

a servitutem exspectat, sicut dictum est: Noluit intelligere ut bene ageret (Psal. xxxv, 4). Et iterum : Malitiam autem non odivit (Ibid., 5). Quia ergo in parvo peccans recepit Adam persuasus a diabolo ut manducaret, egitque statim pœnitudinem, meruit delicti veniam impetrare, atque in paradisum in Christi præsentiam, filiorum etiam procreatione remeare. Diabolus autem non gerens pœnitudinem et ejus satellites majori judicio reservantur, ut dixit Dominus: Ite a me in ignem æternum quem paravit Pater meus diabolo et angelis ejus (Matth. xxv, 41).

с

CXV. DE MUNDIS INFINITIS HÆRESIS.
Alia est hæresis, quæ dicit mundos esse infinitos
et innumerabiles, b secundum philosophorum quo-
rumdam inanem sententiam cum Scriptura mun-
dum unum dixerit, et de uno docuerit. Hæc etiam
d de apocryphis prophetarum, id est secretis, ut
ipsi Pagani dixerunt, sumentes; ut et e Democri-
tus ille, qui multos mundos esse asseruit, deque sua
sapientia cum hoc prædicat, multorum animas,
sensusque dubios diversis erroribus concitavit.

CXVI. HÆRESIS DE ADÆ ET EVÆ
СЕСІТАТЕ.

Sunt quidam hæretici, qui patrem nostrum Adam et Evam matrem nostram, æstimant cæcos ante fuisse, quam gustarent de arbore ;.a posteaque aperuisse suos oculos, ac tunc quod nudi essent pervidisse: cum ante Scriptura dixerit (Gen. 11, 7),

3

quod & vidit etiam oculis suis arborem, et fructum

ejus; et quia bona aspectu, et suavis visu; et extendens manum, gustaverit. Hæreticorum est itaque

tire, cum modum non intelligant nuditatis; hancque amissionem immortalitatis in prævaricatione mandati nos docuit, non corporis nuditatem. Quod nos Apostolus docuit, dicens:Et, si induti Christum, non nudi inveniamur (II Cor. v, 3). Et iterum : Induite Christum Jesum (Rom. XI, 14). Et quod Dominus in Evangelio increpat, dicens illi qui non indumentum nuptiale habuit, qui erat vocatus ad nuptias (Matth. xxii, 11).

CXVII.

Est hæresis, quæ cum audit in Genesi quod Dominus pellicias tunicas post prævaricationem nostros parentes vestiri, æstimant corpora tunc temporis fecisse, eosque sic induisse, cum septimo die B Scriptura dixerit, accepisse Dominum terram de limo et plasmasse eorumdem corpora, atque ita mulieris carnem de costa Adæ postea perfecisse. Non ergo hic corpora eorum pellicias tunicas nuntiabat, sed de potentia divina dedisse eis sapientiam declarabat, ut facerent sibi corporum indumenta, ut scriptum est: Quis dedit mulieribus sapientiam ad texendas tunicas? Si autem quis voluerit accipere quod Dominus fecerit eis tunicas, et omnipotens fecit ex nihilo quod scriptum est: Qui vocat ex nihilo ea quæ non sunt tamquam quæ sunt (Rom. iv, 17). Si ergo sua sapientia fecerit tunicas, ut ait Propheta, rationis est; sive Deus sua virtute hoc illis præstiterit, non irritum. Nam in Templo mulieres et virgines operabantur purpuram et byssum et linum et

Calia utensilia ad honorem templi atque i quod perimentum pariter etiam ornamenta templi diversa et varia.

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

1 Deest hæc hæresis in cod. Sangermanensi.
⚫ posteaque eos aperuisse
vidit, inquit, Eva oculis

hoc est ita

Hæc hæresis, quæ deest in editis, ex cit. cod. Sangermanensi addita est.

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Servitutem. Forte, severitatem. FABRIC. b Secundum philosophorum quorumdam. Itaque philosophorum legendum apud Augustinum indice c. 77 de hæres. pro Opheorum, vel ut nonnulli Orpheorum; licet Orphicum etiam dogma fuit lunam, et alia sidera habitari, de quo dixi lib. 1 Bibl. Græcæ cap. 20, § 8 seq. Apud auctorem Prædestinati c. 77 hæc dicitur hæresis Ametritarum. Et ab Origene innumerabiles mundos introductos scribit Hieronymus 1 in Rufin. Vid. Christiani Gottlieb Joecheri Programma inaugurale de hæresi Opheorum, sive Orpheorum. Lips. 1730, in-4°. FABRIC.

c Scriptura mundum unum. Unius cœli, et unius terræ faciens mentionem Gen. 1, 1, ex quo tamen neutiquam probari potest astra nullis habitari incolis. FABRIC.

a De apocryphis prophetarum. Prophetas et theologos gentium intelligit, ut Epimenides propheta Cretensium vocatur à Paulo Tit. 1, 12. Ab illis enim multitudinem Mundorum traditam, sicut etiam a Pythagoreis, et aliis, diserte testatur Proclus IV in Timæum, pag. 279 : Δῆλον ὅτι καλῶς εἴρηται κόσμον ἑκάστην εἶναι τῶν σφαιρῶν, καὶ τῶν Θεολόγων ταῦτα διδασκόντων. FABRIC.

* Democritus ille. Democritus apud Hippocratem

Epistola ad Damagetum : Πολλαί γε ἀπειρίαι κόσμων εἰσὶ, καὶ μηδαμῶς κατασμικρολόγει πλουσίαν τὴν φύσει oσav. Mundorum infinitates Democriti meniorat etiam Ammianus xv, 1, et Augustinus II, 10, contra Academicos, ut omittam alia testimonia notata Andrea Schotto lib. 1, cap. 7, Nodorum Ciceronian., et Menagio ad Laertii ix, 44. Simon Magus apud Scriptorem Ebionæum Clementinorum I, 39: Aτίκα γοῦν ὁ καθ ̓ ὁμοίωσιν αὐτοῦ γεγονώς ̓Αδὰμ καὶ τυφλὸς κτίζεται καὶ γνῶσιν ἀγαθοῦ ἢ κακοῦ οὐκ ἔχων παραδέδοTa. Adde in, 42. FABRIC.

f Sunt quidam hæretici. Imperito vulgo, non hæreticis hanc tribuit opinionem Augustinus, quem vide xiv, 17, de Civitate Dei, et ibi Leonhardi Coquei notas. FABric.

8 Vidit etiam oculis.Sic legunt editt.Hamburg.,Basil. el Lugdun.; profecto male: nam quis vidit ? at Corb. cod. recte vidit Eva oculis, quod traditur expresse Gen. 1, 6. Hoc eodem cap. extremo post illud, qui erat vocatus ad nuptias, exciderunt verba Matth. XXI, 12: Amice, quomodo huc intrasti? quæ tamen habentur in ms. Corb. et Lugdun. edit. GALEARD, h Vestiri. Videtur legendum vestierit. FABRIC. iQuod perimentum. Forte, cooperimentum. FABRIC.

« ElőzőTovább »