Oldalképek
PDF
ePub

verit, et beati Apostoli sententiam Domini adver- A integra, et conversatione inventus est, cujus animam sus eum confirmaverint edocentes ( Act. 1, 18, 25 ). in cœlum susceptam prædicat: i carnem vero in XXXV. CARPOCRAS. terra dimissam æstimat, 1 animique salutem solum, carnis autem non fieri salutem opinatur.

2

XXXVI. CERINTHUS.

Post istum Carpocras nomine surrexit, et ipse dicens Unum Principium, de quo Principio, id est, de Deo, prolationes factæ sint Angelorum atque Virtutum quæ autem Virtutes' deorsum sint, fecerinte creaturam istam visibilem ubi nos consistamus. Christum autem dicit non de Virgine Maria, et divino spiritu natum (Luc. 1, 35), sed f de semine Joseph hominem natum arbitratur, deque eo natum carnaliter, sicut omnes homines, suspicatur. Qui 8 post passionem, inquit, melior inter Judæos vita COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

[blocks in formation]

Cerinthus successit hujus errori, et similitudini vanitatis, docens 13 de generatione itidem Salvatoris m deque creatura angelorum, in nullo discordans ab eo, nisi quia ex parte solum, Legi consentit quod a Deo data sit, et ipsum Dominum Judæorum esse æstimat, qui Legem dedit filiis Israel. Docet autem P circumcidi, et a sabbatizare, et Christum nondum resurrexisse a mortuis, sed surrecturum

4

de generatione Salvatoris
Deum Judæorum cum esse æstimat

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Beati Apostoli. In editione Helmst. vocabulum Apostoli male exciderat. FABRIC.

b Carpocras. Kaprоxpãs eriam Epiphanio xxvn, sed aliis ut Irenæo, Eusebio, Timotheo presb., Theodoreto Carpocrates. Sectatores Epiphanio Kaproxрáσior, aliis ut Augustino c. 7, et eidem Epiphanio xxx, 1, Carpocratiani; Nicete, Carpocrateni. Joan. Frid. flebenstreitii dissert. de hæresi Carpocratianorum Witteb. 1712. Epist. posteriorem Petri et Epistolam Juda Carpocratianis oppositam esse suspicatur Hugo Grot. ad vers. 4, 7. 8. FABRIC.

• Unum principium. Μίαν ἄνω ἀρχὴν καὶ πατέρα τῶν ὅλων, ἄγνωστον καὶ κατονόμαστον. Εpiphan. xxvi, 2.

Que autem Virtutes deorsum sint. Sic non dubitavi scribere pro lectione corrupta, quæ erat in editionibus, quæ autem Virtutes deorum sint. Virtutes deorsum existentes dicuntur Angeli, modú tɩ únÒ TOû πατρὸς τοῦ ἀγνώστου ὑποβεβηκότες εἰ ἀποστάντες ἀπὸ Tus ve duvauses ut est apad Epiphanium. Tertailiano dicuntur, Virtutes longe a superiori principuli distantes. Ab Irenæi interprete, Angeli multo inferiores ingenito Patre. FABRIC.

e Creaturam istam visibilem. Τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν xóoμo. Epiphan. FABRIC.

De semine Joseph hominem natum. Epiphan. Ἰησοῦν τὸν κύριον ἡμῶν ἀπὸ ̓Ιωσὴφ γεγενῆσθαι καθάπερ καὶ πάντες ἄνθρωποι ἐκ σπέρματὸς ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ἐγενήθησαν. FABRIC.

Post passionem. Post superatos et prætervectos perpessionibus exantlatis, angelos zooμoños. Epiphanius p. 103, ex Irenæi lib 1, c. 24: Tùy dé fuznu τοῦ Ἰησοῦ ἐν τοῖς Ἰουδαίων ἔθεσιν ἀνατραφείσαν κατα φρονῆσαι αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο δυνάμεις εἰληφέναι δι' ὧν τὰ ἐπὶ κολάσεσι πάθη προσόντα τοῖς ἀνθρώποις δυνηθεῖς πρᾶξαι, ὑπερβῆναι τοὺς κοσμοποιούς. FABRIC.

C

de præscriptionibus appendice locupletavit. Sed Ire næus et Epiphanius et Hieronymus contra Lucife. rianos Carpocratem licet ante commemorant, tamen tempore priorem non testantur, neque fuisse credibile est, cum Cerinthus Joannis apostoli tempore jam suos errores sparserit, ut præter eumdem Irenæum multi tradunt alii, ne dicam Petro, Jacobo et Paulo apostolis jam quæstionem seditionis movisse, de quo infra. FABRIC.

1 De generatione Salvatoris. Josephi et Mariæ filium fuisse Jesum Cerinthus docuit cum Carpocrate, sed in hoc ab illo diversus fuit, quod post baptismum descendisse in eum traderet Christum, adeoque Christum a Jesu divelleret. Vide Irenæum lib. i c. 25, Epiphanium xxviii, 1. Fabric.

תו

De creatura angelorum Hoc est de mundo ab angelis creato, ut præter eumdem Irenvum tradunt Epiphanius xxvi, 1, Augustinus c. 8, Damascenus, et alii. FABRIC.

Ex parte solum. Vitiose erat editum ex patre, el mox et ipsum Dominum Judæos, pro Dominum Judæorum, ut monuit quoane Cotelerias tom. 1 Monument. p. 765. Ait autem Philastrius Cerinthum ex parte consentire Legi, quod Epiphanius pag. 110,

χειν τῷ Ἰουδαϊσμῷ ἀπὸ μέρους FABRIC.

[ocr errors]

posé

Legi quod a Deo da a sit. Non a Deo summo, sed Deo Judæorum, aliquo ex angelorum numero, a quibus orbis fuerit conditus. Epiphan.. Pozeɩ di οὗτος νόμον καὶ τοὺς προφήτας ὑπὸ ἀγγέλων δεδόσθαι, καὶ τὸν δεδωκότα νόμον ἕνα εἶναι τῶν ἀγγέλων τῶν τὸν κόσ μov TETONKÓTOV. Tertull de Cerinitio: Ipsam quoque Legem ab angelis dalam perhibens, Judæorum Deum non Dominum (hoc est Deum summum), sed angelum promens.FABRIC.

P Circumcidi. Vide Epiphanium xxv, 5, et nostrum infra hoc ipso capite. FABRIC.

Subbatizare. Ita scripsi pro sabbatizuri. Fuit autem hoc commune Cerintho cum aliis Jud.uzantibus

Melior. Tertullianus c. 48 ex Carpocratis sententia ait, Christum hominem tantummodo genitum, sane præ cæteris justitiæ cultu, vitæ integritate meliorem: hunc apud Judæos passum, solam animam ipsius cœlo D Apostolorum tempore, ut sabbata contenderent receptam, eo quod et firmior et robustior_cæteris fuerit.

FABRIC.

i Carnem in terra dimissam. Immissam sepulcro, ibique relictam. FABRIC.

i` Animi salutem. Salutem ponit pro immortalitate; itaque at carnis salutem a Carpocrate negari, queniain resurrectionem ille inficiabatur, ex quo colligeret, inquit Tertullianus, tentata animarum sola salute, nullas corporis resurrectiones. Ita sæpe idem Tertullianus, libro de resurrectione carnis. Philastrius infra cap.38, de Valentino, Animam solam salvari, corpus autem hominis non salvari, arbitratur. FABRIC..

* Cerinthus successit. Carpocrate posteriorem Ce. rinthum facit etiam Tertullianus, sive quisquis librum

more Judaico observanda esse, itaque Paulus illud rejiciens monet Colossenses 1, 16: Mýtis úμãs xpRVÉTW ἐν μέρει ἑορτῆς ἢ νουμηνίας ἢ σαββάτων. FABRIC.

Christum nondum resurrexisse. Fallitur S. Augustinus et auctor Prædestinati, qui c. 8. de hæres, ex Cerinthi sententia scribunt Jesum non surrexisse, sed surrecturum. Nam Jesum a Christo (ut jam supra monui) divellens Cerinthus, Jesum surrexisse non diffitebatur, sed de Christo illud negabat. Ita perspicue Irenæus lib. 1, cap. 25, post baptismum descendisse in eum figura columbæ...... in fine autem revolasse iterum Christum de Jesu, et Jesum passum esse et resurrexisse: Christum autem impassibilem perseverasse, existentem spiritalem. Itaque nec accurate Epipha

b

libus superstitionis van parere carnalibus, qui de gentibus venientes credebant in Christum Dominum nostrum Salvatorem.

annuntiat. Apostolum & Paulum non accipit, ↳ Judam A homines Judaismo, id est, circumcisioni, alisque tatraditorem honorat, Evangelium secundum © Matthæum solum accipit, tria Evangelía spernit, d Actus Apostolorum abjicit, beatos Martyres blasphemat. Hic sub Apostolis quæstionem seditionis commo. vit, dicens debere circumcidi homines, cujus causa contra illum, et hæresim ejus & decreverunt in suis Actibus Apostoli sententiam, non debere jam

XXXVII. EBION.

h Ebion discipulus Cerinthi, i in multis ei similiter errans, Salvatorem nostrum hominem i de Joseph natum carnaliter æstimabat, nihilque in eo

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

Apostolis beatis quæstionem

'Decreverunt in suis Actibus beati Apostoli

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

nius xxvIII, 6, eumque secatus Timotheus presbyter apud Cotelerium III Moum. pag. 388 Xp πεπονθέναι καὶ ἐσταυρῶσθαι, μήπω δὲ ἐγηγέρθαι, μέλλειν δὲ ἀνίστασθαι ὅταν ἡ καθόλου γένηται νεκρῶν ἀνάστα σις. Recnus idem xxvi. 1 : πεπονθότα δὲ τὸν Ἰησοῦν καὶ πάλιν ἐγηγερμένον. Χριστὸν δὲ τὸν ἄνωθεν ἐλθόντα εἰς αὐτὸν, ἀπαθὴ ἀναπτάντα Νeque accurate de Cerintho appendix ad fercull. : Christum ex semine Joseph natum. Imo debebat dicere Jesum. FABRIC.

a Paulum non accipit. Epiphanius xxvin, 5: Tov δὲ Παῦλον ἀθετοῦσι, διὰ τὸ μὴ πείθεσθαι τῇ περιτομῇ ἀλλὰ καὶ ἐκβάλλουσιν αὐτὸν διὰ τὸ εἰρηκέναι Οσοι ἐν νόμῳ δικαιοῦσθε, τῆς χάριτος ἐξεπέσατε. ( Epist. ad Galat. ν, 4 ] καί, ὅτι ἐὰν περιτέμνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν apenose.(Ibid. v. 2.) FABRIC.

b Judam traditorem honorat. Hoc non Cerintho alii tribuunt, sed Cajanis, ut dixi supra ad c. 54. FABRIC.

c Matthæum solum accipit. Neque illud quidem Evangelium integrum, sed tantum quatenus hæresi Cerinthi non refragabatur. Vide Epiphanium xxvIII, 5, et xxx, 14.

a Actus Apostolorum abjicit. Hos etiam ab Ebionæis rejectos notat Epiphanius xxx, 16. FABRIC.

Beatos martyres blasphemat. Cerintho assensit Basilides, qui et ipse prohibebat martyrium, supra cap. 32. Unde autem hoc de Cerintho hauserit Phi lastrius, non constat, nam in Irenæo et Epiphanio illud non legas. FABRIC.

Quæstionem seditionis. Narrat Epiphanius triplicem rapax, sive seditionem de circumcisione ritibusque Judaicis servandis motam a Cerintho, antequain suam in Asia hæresin spargeret: unam quidem perturbatis Antiochenis, ad quos Jacobus et cæleri Apostoli rescripserunt Actor. xv, 24; alteram Hierosolymis, cum Petrus a Cornelio reversus esset Hierosolyma, Actor. x1, 2, 3; tertiam itidem Hierosolymis adversus Paulum, Actor. xxi, 28. Easdem tres Tapaxas Cerintho impingit Timotheus presb.

FABRIC.

Decreverunt in suis Actibus Apostoli. Petro et Jacobo praentibus judicantes μὴ παρενοχλεῖν τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐπιστρέφουσιν ἐπὶ τὸν Θεόν. Actor. xv, 19. Hieronymus Epist. 89, ad Augustin. In Cerinthi et Ebionis hæresin dilabimur, qui credentes in Christum propter hoc solum a Patribus anathematizati sunt, quod Legis cerimonias Christi Evangelio miscuerunt, et sic nova confessi sunt, ut veiera non amitterent. Omnia fuisse Judaica quæ astruebat Cerinthus, probe notatum Agobardo lib. de Judaicis superstitionibus tom. XIV Biblioth. Patrum pag. 257. Fabric.

Ebion discipulus Cerinthi. Tertullianus, sive quisquis auctor appendicis ad librum de Præscript. c. 48, Ebionein Cerinthi successorem vocat, cui suffragatur Hieronymus contra Luciferianos pag. 304. Novi esse viros eruditos, qui nullum umquam fuisse Ebionem putant: sed nemo est ex veteribus qui neget, mulu qui affirment exstitisse; ut præter Hieronymum pluribus locis, ac Philastrium nostrum, ct Tertullianum ipsum cap. 33 de Præscript., Pacianus

B

[ocr errors]

epist. 1, Hilarius libris de Trin., Rufinus in Symbo Cassianus lib. 1 de lucarnat. cap. 2, et lib. ut cap. lum, Theodoritus lib. n de llaret. fabul. cap. 1, 5, lib. v cap. 10. Conf. Mosheim. Olss. sacr. cap. 5, p. 233 seq., dissert. ad Hist. Eccles. p. 552 seq.; Buddei Eccles. Apostol. Guil. Wishton, Authentic Records p. 949 seq., de Ebionitarum con-mentis disputat, et Ebionitis ascribit Papiam p. 680, 951; Hegesippum p. 950, 952; Clementinas homilias p. 953 seq., nec non Josephum p. 954 seq. Ebonitarum Apologiam scripsit Jac. Rhenferdus diss. de fictis Judaizantium hæresibus. Denique diserte Epiphanius xxx, 2, in pago Cocabe in regione B.sanitide habitasse Ebionem testatus, et cap. 17, p. 141, cum monuisset nomen Ebionis Hebraica lingus pauperem significare, subjungit : 'Aλλà púσel tặp övti Ebiwy ἐκαλεῖτο. κατὰ προφητείαν οἶμαι ὁ πτωχὸς καὶ τάλας, τὸ ὄνομα ἐκ πατρὸς αὐτοῦ καὶ μητρὸς κεκληρωμένος. Interpota a Ignatii ad Philadelphenos Epistola c. 6: Kai ἔστιν ὁ τοιοῦτος πένης τὴν διάνοιαν ὡς ἐπικαλεῖται Εβίων. Hline frequens annominatio in veterum scripts ad C paupertatis nomen, ubi de Ebionais loquuntur : sed bine neutiquam licet colligere nullum fuisse Ebionem, ex cujus ipso nomine ansam annominationis illius potius sampsisse credibile est Origenem cum contra Celsum p. 56, ait Ebionæos esse ἐπωνύμους τῆς κατὰ τὴν ἐκδοχὴν πτωχείας τοῦ νόμου, quod scilicet adhuc hærerent in πτωχοῖς στοιχείοις rituum Judaicorum. Sic Toi Ty diavola Ebionæi dicuntur eidem Origeni v Tepi Apzov. ei homil. 3 in Genesin, et Eusebio lib. i Hist. Eccles. c. 27, et lib. de Eccles. Theol. c. 14. Et Ebionæus πτωχεύων περὶ τὴν εἰς Ἰησοῦν πίστιν Origeni in Matth. xx, pag. 428, sive πτωχῶς καὶ ταπεινῶς de Christo sentiens, ut Eusebi verbis utar lib. m Hist. cap. 27. Ebionis alicujus in Talmude fieri mentionem notavit Joan. Lightfootus tom. II Opp. p. 148. FABRIC. i In multis ei similiter. Non in omnibus. Neque assentior viris eruditis, qui apud Irenæum lib. 1, cap. 26, de Ebionais legunt: Ea autem quæ sunt erga Dominum, consimiliter ut Cerinthus et Carpocrates opinatur. Nam legendum non similiter testatur Epiphanius xxx, 14. Cum enim dixisset Cerinthum et Carpocratem ex genealogia Christi in Evangelio Matthæi probare conatos, Christum e Josephi et Marie semine esse procreatum, mox de Ebionitis subjunxit : οὗτοι δὲ ἄλλα τινὰ διανοοῦνται. illi diversa quædam statuunt. Deinde docet amputasse eos genealogiam, Jesumque pro mero habuisse homine, Christum vero qui columbæ specie in eum illapsus fuerit, hominemque se negaverit, quando extensa in discipulos suos manu dixit: Ecce mater mea el fratres mei. Matth. xii, 49. FABRIC.

D

i De Joseph natum. Ἐκ σπέρματος ἀνδρὸς, τουτέστι Iwong. Ebion apud Epiphanium xxx, 5. Eusebius de Ebiouis lil. in Hist. cap. 27 : Actor phi gặp Củ T καὶ κοινὸν ἡγοῦντο κατὰ προκοπὴν ἤθους αὐτὸν μόνον ἄνθρωπον δεδικαιωμένον, ἐξ ἀνδρός τε κοινωνίας καὶ τῆς Μαρίας γεγενημένον. Similia Theodoritus et alii.

FABRIC.

divinitatis fuisse docebat, seda sicut omnes prophe- A prædicans, multorumque animas ignorantium caplas, sic et eum gratiam Dei habuisse asserebat, non tamen Dominum majestatis, et Dei Patris Filium, cum Patre sempiternum esse credebat : cum divinæ Scripturæ Dominum sempiternum, b cum patre1 vero æque sempiterno ubique testentur ac prædi

[blocks in formation]

tivavit. Et in primis quidem fuit in Ecclesia: elatior autem factus postmodum, errore non parvo deceptus est; degensque in Cypri provincia, cœpit hoc definire, Nihil erat aliud ante, inquit, in mundo, nisi Profundum maris et Silentium, quod

[blocks in formation]

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

1 vero ac sempiterno ubique testantur 3 Christianus. Nam

a numerositatis notitiam fallaciam

4 profundum maris et silentium maris et silentium quod

B poete vani chaus asserunt edocentes, deque
set silentio processisse
et de verho et vita processisse

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Sicut omnes prophetas. In hoc tamen Christum præstare profitebantur, quod cæteri prophetæ tantum ex ingenio suo et intellectu sapuerint, Christus verus propheta fuerit. Ita enim puto accipiendum guod ait Epiphanius xxx, 18 : Τοὺς δὲ προφήτας λέγουσι συνέσεως εἶναι προφήτας καὶ οὐκ ἀληθείας τὸν δὲ Χριστὸν προφήτην λέγουσι τῆς ἀληθείας. Hinc Methadius in Convivio virginum p. 113, de Ebionais : 'Eğ ἰδίας κινήσεως τοὺς προφήτας λελαληκέναι φιλονεικούντες. FABRIC.

b Cum patre vero. Ita ut verus Pater Christi Deus sit, at Christus, proprius unigenitus Dei Filius, Rom. viii, 32; Psal. ii, 7; Matth. i, 17, xvi, 5; Joan. 1, 14, 15; II, 16, 18; Hebr. 1, 8.

c Post istum. Episcoporum Romanorum tempore C Hygini, Pii, Aniceti. Ilyginus fuit ab A. C. 138, Pius ab A. 150, Anicetus ab A. 153 ad 162. Vide quæ viri docti ad Irenæum 1, 4. FABRIC.

Pythagoricus. Idem S. Irenæus de Valentinianis 11, 19: Quod autem velint in numeros transferre universum hoc, a Pythagoricis acceperunt, primum enim hi initium omnium numeros substituerunt, et initium ipsorum parem et imparem, ex quibus et ea quæ sensibilia et insensata sunt subjecerunt. De hoc 'ythagoricorum dogmate vide, si placet, Jamblichum in theologumenis arithmeticae, et denarium Pythagoricum Joan. Meursii; et speciatim quod ad Valentinianorum æmula placita attinet Renati Massueti dissert. prævias ad Irenaeum p. 28. FABRIC.

e Numerositatis novam fallaciam. Multos Æonas, onum syzygias ac successiones multiplices, de quibus infra. Numerositatem pro multitudine passim legas apud Augustinum, Macrobium, Orosium, Sidonium, et alios medii ævi scriptores, nescio an etiam apud antiquiores. FABRIC.

Fuit in Ecclesia. In Ægypto et Romæ quoad vixit, in Ecclesiæ communione vixit, sive ut ait Tertullianus c. 19 de Præscript. in Catholicæ doctrinam credidit, necdum errores prodidit suos: at in Cyprum insulam delatus demum hæresin effudit, ut tradit Epiphanius xxxi, 7 : Ενομίζετο γὰρ πρὸ τούτου μέρος ἔχειν εὐσεβείας καὶ ὀρθῆς πίστεως ἐν τοῖς προειρημένοις τόποις· ἔν δὲ τῇ Κύπρῳ λοιπὸν εἰς ἔσχα τὸν ἀσεβείας ἐλήλακς. FABRIC.

Elatior autem factus postmodum. Tertullianus contra Valentinianos c. 4: Speraverat episcopatum Valentinus, quia et ingenio poterat et eloquio. Sed alium ex martyrii prærogativa loci potitum indignatus, de Ecclesia authenticæ regulæ abrupit (ut solent animi pro prioratu exciti, præsumptione ultionis accendi) ad expugnandam conversus veritatem. Episcopatum quo excidit Valentinus, in Cypro insula fuisse mihi persuadeo. FABRIC.

D

:

Profundum maris. Butos Cabbalistis Ensoph, Deus spatium infinitum ab æterno solus implens. Fabric. i Silentium. Eryn, auctori Prædestinati altum, einę tiefe Stille. Deus in se latens, et nulla re creata manifestatus. Non necesse est ad hane Valentini ceyma respexisse S. Ignatium, cum Filium Dei Xógov który οὐκ ἀπὸ σιγῆς προελθόντα scripsit, nihil enim aliud illa verba innuunt, quam æternum fuisse Aéyov, neque ullum in Deo ante ipsum præexstitisse silentium antiquius. Manichæis etiam hrc de Bub elor Valentinianorum placita tribuit Photius b. m contra Manichæos pag. 54, tom. II Anecdoturum Wolfii. FABRIC.

i Poeta chaos. Accurate si inspicias, aliud est poetarum chaos, aliud Valentinianorum geyà. Nam chaos poetis rudis indigestaque moles sempiterna materiæ. Valentinianorum on omnem materiam et omnem rem creatam tempore antecessit. FABRIC.

* Intellectum et veritatem. Novy nai àìýðsæv, mandum intelligibilem, sive angelos antemundanosa Deo conditos, quorum post lap-um sive peccatum demum, secutam Valentiniani putabant mundi visibilis creationem. Hline Demiurgum esse fructum labis, aiunt apud Irenæum 11, 35. Fabric.

1 Verbum et Vitam. Aóyov zai Swńv, mundum rationabilem hominum ante Christiana tempora. FABRIC.

ma Hominem et Ecclesiam. "Ανθρωπον καὶ Ἐκκλησίαν, homines in Ecclesiam Christianam_congregatos. FABRIC.

Duodecim Eonas. Ex nominibus horum æonum apud Irenæum libro et capite primo, Tertullianu, Epiphanium, aliosque obviis constare potest nihil alind voluisse Valentinum quam sub angelorum præsidum nominibus varias prærogativas Christiane conditionis denotare. Similiter decem æonum nomina designant varias virtutes mundi rationabilis, octo denique summorum æonum nomina, præstantias mundi intelligibilis, quam primogenitam octonationem radicem et substantiam omnium nuncupabat. FABRIC.

• Æonas, id est Sæcula. Dubito Valentinum voluisse per æonas denotare totidem temporum successiones verius enim est per metonymiam æonas ab ipso signari deos inferiores et augelos in ævo viventes. Vide Cotelerium ad Constitutiones Apostolicas viti, 12, el Grabium ad Irenæum p. 9, Massuetum dissert. præviis ad Irenæum pag. 38 seq. Deus ipse Valentino téλeros alwv πpo apud Irenæum, initio libri 13 Καὶ καλῶς ἂν λέγοιτο ὁ αἰών Θεός. Plotin. pag. 329 ; Sæcula etiam pro angelis videtur dixisse Hilarius # de Trin. Archangeli nesciunt, Angeli non audierunt, sæcula non tenent.

с

2

Eonas, et alios quatuor: novum quid volens commenti falsi decernere, quam Valentinus doctor ejus est ementitus.

XL. SECUNDUS.

Verbo et Vita decem Eonas processisse : de Intel- A doctrinam æque vanam intulit, dicens quatuor esse lectu autem et Veritate, octo Eonas, et esse hanc a piaxovτáda Sæculorum, id est, triginta Æonas. De ogdoade ergo et decade, et duodecade consistere triginta Æonas b delirat. Dicit autem Christum dad a Patre, quem e Profundum nomine appellat, totius mundi salutem fuisse dimissum, deque cœlo eum carnem detulisse, nihil autem accepisse de sancta Virgine, sed ut aquam per rivum, ila transisse per eam afürmat. f Animam ergo solam salvari, corpus autem hominis non salvari arbitratur.

3

XXXIX. PTOLEMÆUS.

Post hunc quidam Secundus nomine, Æonas similiter docens factos, i asserit tamen infinitos. Christum autem quasi per phantasiam apparuisse, id est, veluti umbram humano generi, et non veram carnem hominis habuisse suspicatur.

XLI, HERACLEON.

Post hunc Heracleon k discipulus ipsius surrexit,

Alii sunt successores ipsius, Ptolemæus, qui B dicens: Principium esse Unum, quem Dominum ap

1 triginta æonas æonon. De a et decada consistere

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

nibil autem accessisse docens asserit factos infinitos

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

[blocks in formation]

c Profundum nomine. Bʊbò», de quo supra. FABRIC. d Ad totius Mundi salutem. Dictus inde Errip, τελειότατον κάλλος τε καὶ ἄστρον τοῦ πληρώματος τέλειος xaρros ut est apud trenæum p. 14. FABRIC.

I,

e Ut aquam per rivum. Epiphanius xx、1, 7: daoi δὲ ἄνωθεν κατενηνοχέναι τὸ σῶμα, καὶ ὡς διὰ σωλήνος ὕδωρ, διὰ Μαρίας τῆς Παρθένου διεληλυθέναι· μηδὲν δὲ ἀπὸ τῆς Παρθενικῆς μήτρας ειληφέναι. Irenaeus lib. cap. 7 sival de TOUTOY TOV di Mapias did a θάπερ ὕδωρ διὰ σωλήνος ὁδεύει, esse autem hunc qui per Mariam transierit quemadmodum aqua per tubum transit. Ita vetus Irenæi interpres. Est qui similiter apud Philas rium suspicatur scribendum esse per tubum, quod quia scripserit librariis per tuvum, alius non capiens correxit per rivum. Sed nihil mutandum, nam rivus est canalis structiis, Vitruvius VII, 7: Ductus aquæ fiunt generibus tribus, rivis per canales structiles, aut fistulis plumbeis, seu tubulis fictilibus. Et fortasse apud Augustinum de Hæresibus c. 11, non per rimam legendum, sed per rivum, aut per fistulam: certe in auctore Prædestinati, qui Augustini solet legere vestigia c. 11 de Valentinianis: Filium nihil assumpsisse de Maria Virgine, sed illum tamquam aquam per rivum aut fistulam sine ulla carnis assumptione transisse. Auctor appendicis ad Tertullianum de Præscrip. c. 49: Spiritale nescio quod corpus de cœlo deferentem quasi aquam per fistulam, sic per Mariam Virginem transmeasse, nihil inde vel accipientem vel mutuantem. FABRIC.

Animam solam salvari. Corporis hujus resurrectionem negabant Valentiniani, ut constat ex eadem appendice ad Tertull. de Præscript. cap 49, Toy dẻ νεκρῶν ἀνάστασιν ἀπαρνοῦνται, inquit Epiphanius XAΛΙ, 7. Animi salutem pro immortalitate dixit noster etiam supra c. 55. FABRIC.

Successores ipsius. Non ad Ptolemæum solum, sed etiam ad Secundum et alios deinceps; proximis maxime capitibus, commemoratos refer Heracleonem, Marcum, Colorbasum. FABRIC.

Quatuor esse æonas, et alios quatuor. Intellige præter et ante illos conas triginta, quos posuerat Valentinus. Ita auctor appendicis ad Tertull. c. 49 de Ptolemæo et Secundo : Cum Valentino per omnia consentiuul: in illo solo differunt, nam cum Valeniinus œonus tantum triginta" finxisset, isti addiderunt alios complures : quatuor enim primum, deinde alios

D

quatuor aggregaverunt. Irenæus lib. 1, cap. 5(11 edit. Massueti): Alii autem rursus ipsorum primam et archegonon octonationem his nominibus nominaverunt, primam proarchen, deinde anenuoeton, tertiam autem arrheton, et quartam aoraton. Et de prima quidem proarehe emissum esse primo el quinto loco archen, ex anennoeto secundo el sexto loco acatalepton, et de arrheto tertio et septimo loco anonomaston; de aorato autem quarto et octavo loco agenneton. Pleroma hoc prima ogdoadis. Has volunt Virtutes fuisse ante Bython et Sigen, ut perfectorum perfectiones appareant. Hac Ireni verba Ptolemæi sententiam exponunt. Deinde cap. 6 (Massuet. 12) idem Irenæus notat quosdam Piolemai discipulos alia insuper commenta placitis magistri sui adjunxisse. Hi vero qui sunt circa Ptolemæum scientiores, duas conjuges habere eum Bython dicunt, quas et dispositiones vocant, Ennoean et Thelesin, etc. Tertullianus cap. 33 contra Valentinianos: Exstiterunt enim de schola ipsius discipuli super magistrum, emendatores Ptolemæi, qui duplex conjugium Bytho suo affingerent, cogitationem et voluntatem. Minus accurate Epiphanius xxx, 1, ipsi hoc tribuit Ptolemæo, ut Massuetus pag. 49, diss. præviar. in Irenæum pulchre observavit. Cum Epiphanio S. Athanasius i contra Arianos, p. 608 editionis Montfauconians : Πτολεμαῖος γὰρ ὁ Οὐαλεντίνου ἔψη δύο ζυγούς ἔχειν τὸν ̓Αγένητον, ἔννοιαν καὶ θέλησιν, καὶ πρῶτον ἐνενόησεν, εἶτα ἐθέλησε, καὶ ἅπερ ἐνενόει οὐκ ἐδύνατο προβάλλειν εἰ μὴ ὅτε ἡ τοῦ θελήματος δύναμις ἐπεγένετο. FABRIC.

i Asserit tamen infinitos. Hoc apud alios scriptores non invenio, qui de Secundo bæretico mentionem faciunt, ut Epiphanius et Damascenus hæresi 32, Augustinus et auctor Prædestinati c. 12, Theodoritus lib. de hæreticis fabulis c. 8, Tertullianus contra Valentinianos c. 38, et auctor appendicis ad Tertull. c. 49, et antiquior his omnibus Irenæus lib. 1, c. 5. Tamen ab hæreticis quibusdam antipovs conas inductos fuisse constat ex Constitut, Apostol. vi, FABRIC.

8.

i Veluti umbram. Supra pag. 29, 31, 32. Hinc carnem Christi a Secundianis negari scribit Damascenus. FABRIC.

k Discipulus ipsius. Non multum tribuendum huic testimonio existimo, neque inde constare puto quod Heracleon vere Secondi fuerit discipulus, vel Marcus (de quo infra capite proximo) Heracleonis successor. Nam apud Epiphanium Colorbasus Marco, Heracleon Colorbaso subjicitur. Vicissim Secundum Heracleoni, et magum Marcum Secundo subjicit Tertullianus contra Valentinianos c. 4. FABRIC.

pellat, deinde a de hoc natum aliud, deque his duo- A numero elementorum astrorumque septem, ↳ vitam bus generationem multorum asserit Principiorum, cum suis itidem delirans doctoribus.

XLII. MARCUS.

omnium hominum, et generationem consistere asserebat, non in Christi majestate et potentia, neque

4

in ipsius carnali præsentia veram hominum sperari salutem advertebat.

XLIV. CERDON.

Marcus autem quidam post istum b successor ejus, numerum et mensuram, et calculum, rationem etiam c computationis faciens litterarum, quasi verisimilis et cujusdam rei novæ inventor, cum æstimaret a quibusdam se posse laudari, non in parvam itidem erroris incurrit amentiam; dicit enim ita: viginti quatuor litteræ sunt, quæ perfectionem habent omnium rerum. Propter quod et Christus, inquit, dicebat: Ego sum A et à (Apoc. 1, 8). Dicebat etiam quod in postremo tempore Christus & descendit ad Jesum in figura et similitudine columbæ; et e Christum 1 ipsum columbam esse docebat, quæ descendit, in- B quibusdam pati, non tamen vere patiebatur. quit, ad duodecim Æonas, id est, ad duodecim Apostolos, et unum ex eis cecidisse, id est, Judam astimabat. Curistum autem f putative dicit apparuisse, et passum fuisse quasi per umbram, non tamen vere passum corpore arbitratur.

i Cerdon autem quidam surrexit post hos, pejus suis doctoribus prædicans, qui cum venisset Romam de Syria, ausus est dicere i duo esse Principia, id est, unum Deum bonum, et unum malum et Deum quidem bonum, bona facere et malum mala. Jesum autem Salvatorem k non natum asserit de Virgine, nec apparuisse in carne, 1 nec de cœlo descen:lisse, sed putative visum fuisse hominibus, qui non videbatur, inqui, vere, sed erat un bra unde et putabatur

2

d

[blocks in formation]

XLV. MARCION.

n

[ocr errors]

Marcion autem discipulus ejus, genere Ponticus, de civitate Sinope, urbem Romam devenit, ibique degens sceleratam hæresin seminabat, atque interrogans presbyteros sanctos Ecclesiæ catholicæ, sensus sui eis errorem mortiferum propinabat, dicens ita: Quid est quod in Evangelio, dicente Domino

[ocr errors]

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

1 ipsam columbam esse dicebat passum arbitratum.

3 post hunc Colorbasus qui similiter neque in ipsius... vera

eis errores (pro erroris, e pro i sæpissime) mortiferi proponebat 6 Quid est, inquit, quod

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

De hoc nalum aliud. Immo ex illa monade duo. Auctor appendicis ad Tertull. c. 49: Introducit imprimis illud fuisse quod pronuntiat, et deinde ex illa monade duo, ac deinde reliquos æonas. Deinde intraducit totum Valentinum. Confer quæ de Heracleone Epiphanius, et Damascenus hæresi 36, Augustinus, et Predestinati auctor c. 16. Cum Valentino etiam negavit gratiam et veritatem fuisse in Lege. Vide Photii Amphilochia, cap. 246 et epist. 134. FABRIC.

b Successor ejus. Vide quæ ad caput superius annotavi. Hunc Marcum cum Marco longe juniore Priscillianista confundit S. Hieronymus epist. 29, et ad Isaic LXIV, ut notavit Cotelerius ad Constitut. Apostol. vi, 8. FABRIC.

e Computationis litterarum. Copiose de his Marci gerris Epiphanius heresi 34, ex Irenæi lib. 1 cap. 10 Viri docti ad Irenæum. FABRIC.

seq''Descendit. Ita scripsi pro descendet quod erat

vitiose in prioribus editionibus. FABRIC.

e Christum columbam. Hoc probabat Marcus ex eo, quod ex litteris Græcis vocabuli πepɩotepà, quæ columbam significat, prodit numerus 801, dem quem reddunt litteræ et . Vide Irenæum Grabii pag. 68 et 71. FABRIC.

1 Pulative. Supra cap. 32. FABRIC.

5 Post hunc Colorbusus. Ita apud Philastrium esse legendum pro C. Bassus, jam pridem Latinus Latinius recte annotavit. Apud Nicetam iv, 7, male Colobarsus. Cæterum non post Marcum fuisse, sed eidem præivisse Colorbasum contendit Henr. Dodwellus diss. ad Irenæum p. 326 seq. Neque post semper temporis est nota; sed ut apud Græcos prà, idem sæpe est quod præter. FABRIC.

Vitum omnium hominum. Auctor Prædestinati c. 15 de Colorba-o: Vitam omnem hominum in septem stellis esse positam affirmabat, et has esse septem Ecclesias et septem Candelabra aurea conabatur astruere. FABRIC.

Cerdon. In Vita Stephani junioris Kepdovās tom. IV Monumentor. Cotelerii p. 441. In Sophronii Epi

C

stola Kepdav axéodowy. Idem ш, p. 627, ut infra c. 53: Noetus vontos. 'FABRIC.

i Duo Principia. Gennarius de Ecclesiast. dogmatibus c. 52: Vel cæteræ istorum originis sive ordinis pestes, quæ duo Principia sibi ignota introducunt, ut Cerdon et Marcion: vel contraria, ut Manichæus, etc. Sed non dubium est Cerdonem quoque duo Principia pugnantia inter se ac contraria statuisse, unum bonum, et alterum sævum. Bonum superiorem; sævum hunc, Mundi_creaturem, append. ad Tertull. de præscript. c. 51. Fabric.

Non natum asserit de Virgine. Non de virginitate Maria, sed de veritate nativitatis hoc accipiendum quam tantum umbratiliter el xará dóxnowy factam Cerdo existimabat. Epiphanius XLI, 1 : μǹ civze dé τὸν Χριστὸν γεγενημένον ἐκ Μαρίας, μηδὲ ἐν σαρκὶ περη viva: nec ex virgine natum, sed omnino nec nutum, ap pendix ad Tertull. Vide Christiani Korthalti notas ad Justinum, p. 53. b seq. FABRIC.

1 Nec de cœlo descendisse. Quæ Valentini et Apellis erat opinio. FABRIC.

m Ponticus. Vide Is. Vossium p. 34, ad Catullum, et B. Doctoris mei Tho. Ittigii diss. de hæresiarchis, D p. 135. FABRIC.

n Urbem Romam devenit. Ante sæculi secundi me. dium. Confer Blondellum de Episcopis p. 19 seq. FABRIC.- Urbem Romam devenit ante sæculi secundi medium. De Marcione sermo est, de quo Lambertus quoque Danaus ad August. de læres. cap. 22: Venit Romam, quemadmodum lib. 1 adversus eum scribit Tertullianus, sub Antonino Pio, circa annum a Christo passo 115, sub Higino, ut ait Platina; Tertullianus, sub Eleuthero. Čœpit autem post Cerdonem innotescere illius hæresis sub M. Antonino Philosopho imperatore, et Aniceto pontifice Romano circa annum a passo Chrisic 133, quamquam Clemens lib. vu Strom. vuli adhuc eo ipso tempore vixisse Romæ Valentin1⁄4m hæreticum, quem jam senem Marcion juvenis viderit. Plura hoc in loco Danai errata animadvertit Bælius Diction. Crit. in Marcionites. GALEARD.

« ElőzőTovább »