Oldalképek
PDF
ePub

will not dislike, or at least ought not to dislike, this other speech of preparation. For it is written out of the same spirit and out of the same necessity. Nay it doth more fully lay open that the question between me and the ancients is not of the virtue of the race, but of the rightness of the way. And to speak truth, it is to the other but as palma to pugnus- part of the same thing, more large."

Of the matter of the oration it is not necessary to say anything, since it is all to be found either in the prefaces to the Novum Organum, or in the aphorisms of the first book. The form is peculiar to this composition, which exhibits as perfect a specimen as we have of Bacon's power as an artist and an orator.

I have taken the text from the manuscript (which has been revised and corrected throughout by Bacon himself, and some sentences added between the lines or in the margin), except in the part which has been printed by Gruter, and which appears to have been taken from a corrected copy. For as I find that all the alterations made by Bacon in the manuscript, with only one exception, are contained in Gruter's copy, I infer that the differences between the two are due to further alterations made subsequently, and that the manuscript which Gruter had was the beginning of a fair transcript of later date. I have however given the readings of the Harleian manuscript in the notes: so that on this point the reader may judge for himself.

J. S.

PARTIS INSTAURATIONIS SECUNDÆ

DELINEATIO ET ARGUMENTUM.

MEMORES autem instituti nostri, omnia perspicue proponemus, atque ordine non perturbato. Pateat itaque hujus partis destinatio et distributio. Destinatur huic parti doctrina de meliore ac perfectiore usu rationis quam hucusque hominibus sit cognitus aut monstratus; eo consilio, ut per hoc intellectus humanus (quantum conditio mortalitatis recipit) exaltetur, et facultate amplificetur ad naturæ obscuritatem vincendam et interpretandam. Namque ipsi Interpretationi Naturæ attribuuntur libri tres; tertius, quartus, et sextus; siquidem quintus, qui ex Anticipationibus est secundum usum rationis communem, ad tempus tantum sumitur, et deinceps, postquam figi cœperit atque ex usu rationis legitimo verificari, et transfertur et commigrat in sextum. Huic vero libro secundo committitur Intellectus ipse ejusque cura et regimen, omnisque apparatus atque instructio ad veram rationis administrationem conducens describitur. Atque licet nomen ipsum Logicæ, sive Dialecticæ, propter depravationes apud nos ingratum fere sonet, tamen ut homines per consueta tanquam manu ducamus, est certe ars ea quam adducimus ex genere Logicæ, quæ et ipsa (vulgaris inquam) auxilia et præsidia intellectui parat et molitur. Differt autem nostra a Logica vulgari, tum aliis rebus, tum præcipue tribus; videlicet initiis inquirendi, ordine demonstrandi, atque fine et officio. Nam et inquisitionis initium altius sumit, ea subjiciendo examini quæ logica vulgaris veluti ex fide aliena et authoritate cæca recipit; principia, notiones primas, atque ipsas informationes sensus; et ordinem demonstrandi plane invertit, propositiones et axiomata ab historia et particularibus ad generalia per scalam adscensoriam continenter subvehendo

et excitando; non protinus ad principia et magis generalia advolando, atque ab illis medias propositiones deducendo et derivando. Finis autem hujus scientiæ est, ut Res et Opera, non argumenta et rationes probabiles, inveniantur et judicentur. Quare institutum hujus libri secundi hujusmodi est. Nunc distributionem ejusdem similiter proponemus. Quemadmodum in generatione luminis requiritur, ut corpus lumen recepturum poliatur, atque deinde in debito ad lucem sita sive conversione ponatur, antequam lucis ipsius fiat immissio; prorsus ita est operandum. Primo enim mentis area æquanda, et liberanda ab eis quæ hactenus recepta sunt; tum conversio mentis bona et congrua facienda est ad ea quæ afferuntur; postremo menti præparatæ informatio exhibenda. Atque pars destruens triplex est, secundum triplicem naturam idolorum quæ mentem obsident. Illa enim aut adscititia sunt, idque dupliciter, nimirum quæ immigrarunt in mentem eamque occuparunt, vel ex philosophorum placitis atque sectis, vel rursus ex perversis legibus et rationibus demonstrationum; aut ea quæ menti ipsi et substantiæ ejus inhærentia sunt atque innata. Sicut enim speculum inæquale veros rerum radios ex sectione propria immutat: ita et mens, quando a rebus per sensum patitur, in motibus suis expediendis, haudquaquam optima fide, rerum naturæ suam naturam inserit et immiscet. Itaque primus imponitur labor, ut omnis ista militia Theoriarum, quæ tantas dedit pugnas, mittatur ac relegetur. Accedit labor secundus, ut mens a pravis demonstrationum vinculis solvatur. Hunc excipit tertius, ut vis ista mentis seductoria coërceatur, atque idola innata vel evellantur, vel, si evelli non possint, ita tamen indicentur atque pernoscantur ut variationes restitui possint. Inutilis enim et fortasse damnosa fuerit errorum in philosophiis demolitio et destructio, si ex prava complexione mentis novi errorum surculi, et fortasse magis degeneres, pullulaverint ; neque prius absistendum, quam omnis spes præcidatur ex usu rationis communi aut ex vulgaris logicæ præsidiis et auxiliis philosophia absolvendæ aut majorem in modum amplificandæ ; ne forte errores non abjiciamus sed permutemus. Itaque pars ista, quam destruentem appellamus, tribus redargutionibus absolvitur; Redargutione Philosophiarum; Redargutione Demonstrationum; et Redargutione Rationis Humanæ Nativa. Neque nos fugit, absque tanto motu accessiones non parvas ad scientias a nobis fieri potuisse, atque aditu fortasse ad laudem

molliore. Verum nos nescii quando hæc alicui alii in mentem ventura sint, fidem nostram in integrum liberare decrevimus. Post aream mentis æquatam, sequitur ut mens ponatur in conversione bona et veluti in adspectu benevolo ad ea quæ proponemus. Cum enim in re nova valeat ad præjudicium, non solum præoccupatio fortis opinionis veteris, verum etiam præceptio sive præfiguratio falsa rei quæ affertur, etiam huic malo remedium adhibendum est atque mens non tantum vindicanda sed et præparanda. Ea præparatio nihil aliud est quam ut veræ habeantur de eo quod adducimus opiniones, ad tempus. tantummodo, et tanquam usurariæ, donec res ipsa pernoscatur. Atque hoc in eo fere situm est, ut pravæ et sinistræ suspiciones, quales ex prænotionibus receptis (veluti ex atra bile quadam epidemica) mentes hominum subituras facile conjicimus, arceantur atque intercipiantur; quod ait ille,

ne qua

Occurrat facies inimica, atque omina turbet.

Primo igitur si quis ita cogitet, occulta naturæ veluti signo divino clausa manere, atque ab humana sapientia interdicto quodam separari, dabimus operam ut hæc opinio infirma atque invida tollatur, eoque rem perducemus, simplici veritate freti, ut non solum ne qua oblatret superstitio, verum etiam ut religio in partes nobis accedat. Rursus si cui hujusmodi quippiam in mentem veniat opinari, magnam illam et solicitam moram in experientia et in materiæ et rerum particularium undis quam hominibus imponimus, mentem veluti in Tartarum quendam confusionis dejicere, atque ab abstractæ sapientiæ serenitate et tranquillitate, ut a statu multo diviniore, submovere; docebimus, atque in perpetuum, ut speramus, stabiliemus (non sine rubore, ut existimamus, omnis scholæ quæ meditationibus inanibus atque ab omni essentia desertissimis apotheosin quandam attribuere non veretur), quantum inter divinæ mentis ideas et humanæ mentis idola intersit. Quinetiam illis quibus in contemplationis amorem effusis frequens apud nos operum mentio asperum quiddam atque ingratum et mechanicum sonat, monstrabimus quantum illi desideriis suis propriis adversentur; cum puritas contemplationum atque substructio et inventio operum prorsus eisdem rebus nitantur, ac simul perficiantur. Adhuc si quis hæsitet, atque istam scientiarum ab integro regenerationem ut rem sine exitu et vastam et quasi infinitam accipiat,

ostendemus eam contra censeri debere potius errorum et vastitatis terminum et verum finitorem; atque planum faciemus, inquisitionem rerum particularium justam et plenam, demptis individuis et gradibus rerum et variationibus minutis (id quod ad scientias satis est), atque inde debito modo excitatas notiones sive ideas, rem esse multis modis magis finitam et habilem et comprehensibilem et sui certam, et de eo quod confectum est atque eo quod superest gnaram, quam speculationes et meditationes abstractas, quarum revera nullus est finis, sed perpetua circulatio, volutatio, et trepidatio. Atque etiamsi quis sobrius (ut sibi videri possit), et civilis prudentiæ diffidentiam ad hæc transferens, existimet hæc quæ dicimus votis similia videri, quæque spei nimis indulgeant; revera autem ex philosophiæ statu mutato nil aliud secuturum quam ut placita fortasse transferantur, res autem humanæ nihilo futuræ sint auctiores; huic fidem, ut putamus, faciemus, nil minus agi quam placitum aut sectam ; nostramque rationem ab iis quæ hucusque in philosophia et scientiis præbita sunt toto genere differre; operum autem certissimam messem sponderi, ni homines muscum sive segetem herbidam demetere præoccuparint, atque affectu puerili et conatu fallaci operum pignora intempestive captaverint. Atque ex his quæ diximus pertractatis, satis cautum de præjudicio fore existimamus illius generis quod ex prava et iniqua rei quæ adducitur perceptione conflatur, atque una secundam partem, quam præparantem appellamus, absolvi; postquam et ex parte religionis, et ex parte contemplationis abstractæ, et ex parte prudentiæ naturalis, atque ejus comitatu, diffidentia et sobrietate et similibus, omnis adversa aura conticuerit et reflare desierit. Attamen ut omnibus numeris completa adhibeatur præparatio, illud deesse videtur, ut languor ipse mentis et torpor ex rei miraculo contractus tollatur. Hæc autem mala dispositio mentis tantum per causarum indicationem aufertur. Sola enim causarum cognitio miraculum rei et stuporem mentis solverit. Itaque omnes impedimentorum malitias et molestias quibus interclusa philosophia vera remorata est signabimus, ut minime mirum sit humanum genus erroribus tam diuturnis implicatum atque exercitum fuisse. In qua parte, etiam illud opportune ad spem solido argumento fovendam patebit, nimirum licet vera illa Naturæ Interpretatio quam molimur merito maxime difficilis, tamen multo maximam difficultatis partem in iis subesse quæ in potestate nostra sunt atque corrigi possunt,

« ElőzőTovább »