tebit; Romanum quempiam hominem eas confici iussisse censeo, ut imaginibus eorum, quos spectant, poetarum apponerentur, sicut Euripidis imagini Romae positae index tragoediarum eius adscriptus est, ibidemque repertae Menandri imagini inscriptio varias res continens adiecta est, quae, si Athenis confectus titulus esset, longe aliter dictae essent: qua de re suo loco exponam.

De didascaliis erudite disputavit Casaubonus ad Athen. VI, p. 235. E. quo usus est Fabricius B. Gr. T.II. p. 288. Harl. nos de iis pauca dicemus, neque omnia a Casaubono occupata. Aristotelis fuit opus Διδασκαλίαι inscriptum, quod sine causa recentiori Aristoteli tribuendum suspicabatur Ionsius Scr. H. P. I, 11. p. 63 sq. Id saepe memoratur; unum locum addo a prioribus non notatum, Schol. Plat. Apol. Socr. p. 35o. Bekk. ubi Meleti inde Oedipodia affertur. Deinde Carystius Pergamenus non didaσxaλίας quidem, sed περὶ διδασκαλιῶν scripsit, nec Dicaearchus singulari opere de didascaliis disseruit, sed didascalica in alio libro nescio quo tractavit. Eandem rem a Callimacho pertractatam constat νακι τῶν κατὰ χρόνους καὶ ἀπ ̓ ἀρχῆς γενομένων διδασκαλιῶν (al. διδασκάλων): et is quidem didascaliarum reprehensor extitit, ab Eratosthene adversus eum vindicatarum (Schol. Aristoph. Nub. 549.). Nec tamen Eratosthenes peculiarem de iis librum edidit, sed eas in opere de antiqua comoedia attigit. Quae vero de superstitibus tragicis et Aristophane didascalica supersunt, videntur magna ex parte Aristophanis Byzantii commentariis deberi; alia possunt ex Aristarchi et Cratetis didascalicis propagata esse. Late enim patebat didascaliarum usus, ex quibus optimos quosque chronographos, in his Apollodorum et marmoris Parii auctorem profecisse, mihi non dubium; neque ullum genus monumentorum didascaliarum fidem superare monui iam olim in Comm. de Dionysiis cap. 17. Quippe vetustissimae didascaliae ipsis iis temporibus publice confectae sunt, quibus ii docebant, quorum opera didascaliae commemorant: ut Olympici victores, ut aliorum gymnicorum ludorum victores inscribebantur, ita poetarum certamina consignabantur tabulis ex ordine annorum (fere ut victores Pandionidis n. 213.); ex quo genere superest fragmentum n. 231. Et hae quidem vetustae didascaliae posthac collectae a scriptoribus sunt, imprimis ab Aristotele: atque ubi, quod saepe fit, ad didascalias simpliciter provocatur, haec videtur collectio intelligenda esse; ut quas vituperabat Callimachus, quas defendebat Eratosthenes didascalias, vetustae sunt a doctis collectae: ut, ubi Rhesus fabula Euripidea in didascaliis ut genuina scripta dicitur, non aliae nisi illae vetustae intelligendae sunt. Quamobrem Rhesus debet Euripidi tribui, quamquam non illi celebri; neque enim quis Euripides Rhesum docuisset, in didascalia vetusta scriptum erat. Vetusta etiam didascalia intelligenda, ubi Sophoclis Alas partiyopógos, quam Dicaearchus Αἴαντος θάνατον vocavit, in didascaliis simpliciter Alas dicta esse perhibetur (Argum. Soph.

Ai.): nempe illa didascalia tum ipsum scripta est, quum Aiacem docuisset Sophocles; quo tempore non, ut a grammaticis factum est, alteram Aiacem Sophoclis ab altera accuratiore denominatione distingui intererat. Has vetustas didascalias potuerunt deinde grammatici ex scriptoribus aliisque monumentis, ut ex choregicis, augere varieque illustrare et digerere.

Nunc quo apertius de didascaliarum ratione constet, aliquot componam didascalicarum notarum specimina; quibus posthac utemur. Alia sciens omitto. Argum. Aeschyl. Pers. 'Enì Mévwvos τgayδῶν Αἰσχύλος ἐνίκα, Φινεῖ, Πέρσαις, Γλαύκῳ Ποτνιεῖ, Προμn: ubi nota gaywdwv esse genitivum, ut raidwv víxa in choregicis titulis. Schol. Aristoph. Ran. 1155. τετραλογίαν φέρουσι τὴν Ὀρεστίαν αἱ διδασκαλίαι, Αγαμέμνονα, Χοηφόρους, Εὐμενίδας, Πρωτέα σατυρικόν, etc. Argum. Aeschyl. Agam. 'Eddax In τò Sgãμa ¿Tì ἄρχοντος Φιλοκλέους, Ολυμπιάδι ὀγδοηκοστῇ (sic leg.) ἔτει δευτέρῳ· πρῶτος Αἰσχύλος ̓Αγαμέμνονι, Χοηφόροις, Εὐμενίσι, Πρωτεῖ σατυρικῷ· ἐχορήγει Ξενοκλῆς ̓Αφιδνεύς: ex quibus verbis patet, archontem integris tetralogiis unum tantum choregum dedisse, id quod etiam ex Themistoclis choregico monumento (v. ad n. 211.) colligitur, si Phrynichus tetralogiâ certavit. Argum. Sophocl. Philoct. 'Edidan i гλαvníππου• пg✩тоS V Zopoxas. Aristoph. Byz. ap. Schol. Eurip. Med. Argum. Ἐδιδάχθη ἐπὶ Πυθοδώρου ἄρχοντος κατὰ τὴν ὀγδοηκοστὴν ἑβδόμην Ὀλυμπιάδα· πρῶτος Εὐφορίων, δεύτερος Σοφοκλῆς, τρίτος Εὐριπίδης· Μήδεια, Φιλοκτήτης, Δί×TUS, Oegioтai Záτugoi, où σúlerai. Argum. Eurip. κτυς, Θερισταὶ Σάτυροι, σώζεται. Hippol. 'Eddax ì'Auεívovos (qui Corsino 'Eμνώνδας) ἄρχοντος Ολυμπιάδι πζ' ἔτει δ'· πρῶτος Εὐριπίδης, deÚTegos 'Iopwv, Tgíros "Iwv. Aelian. V. H. II, 8. Karà τὴν πρώτην καὶ ἐννενηκοστὴν Ὀλυμπιάδα, καθ ̓ ἣν ἐνίκα Ἐξαίνετος ὁ ̓Ακραγαντῖνος στάδιον, ἀντηγωνίσαντο ἀλλή λοις Ξενοκλῆς καὶ Εὐριπίδης· καὶ πρῶτός γε ἦν Ξενοκλῆς, ὅςτίς ποτε οὗτός ἐστιν, Οἰδίποδι καὶ Λυκάονι καὶ Βάκχαις καὶ ̓Αθάμαντι σατυρικῷ· τούτου δεύτερος Εὐριπίδης ἦν ̓Αλεξάνδρῳ καὶ Παλαμήδῃ καὶ Τρωσὶ καὶ Σισύφῳ σατυ giữ. Ex tragicis didascaliis petita etiam, quae de Oed. Col. archonte Micione post Sophoclis obitum acta narrat Schol. ap. Thiersch. Act. philol. Monac. T. I. F. III. p. 322. et de Euripidis Iphig. Aul., Alcmaeone, Bacchis ev aσTa doctis a minore Euripide post patrui obitum, Schol. Aristoph. Ran. 67. Plura servarunt Argumenta Comici. Nub. Αἱ πρῶται Νεφέλαι ἐδιδάχθησαν ἐν ἄστει ἐπὶ ἄρχοντος Ισάρχου, ὅτε Κρατῖνος μὲν ἐνίκα Πυτίνῃ, ̓Αμειψίας δὲ Κόννῳ (utpote δεύτερος). Plut. Ἐδιδάχθη ἐπὶ ἄρχοντος Αντιπάτρου, ἀνταγωνιζομένου αὐτῷ Νικοχάρους μὲν Λάκωσιν, ̓Αριστομένους δὲ ̓Αδμήτῳ, Νικοφῶντος δὲ ̓Αδώνιδι, 'Aλnaíov de Пaσipán. Ran. (Brunck.): 'Edidan de ἐπὶ Καλλίου τοῦ μετ ̓ ̓Αντιγένη ἐπὶ Ληναίῳ· Φιλωνίδης ἐπεγράφη καὶ ἐνίκα, Φρύνιχος δεύτερος Μούσαις, Πλάτων τρί τος Κλεοφώντι. Avium: Εδιδάχθη ἐπὶ Χαβρίου ἄρχοντος εἰς ἄστυ διὰ Καλλιστράτου, ὃς ἦν δεύτερος τοῖς Ορνισι· πρῶτος ̓Αμειψίας Κωμασταῖς, τρίτος. Φρύνιχος Moveτρόπῳ. ἔστι δὲ λε' (fabula xxxv. ut Antigona Sophoclis xxxII. sec. Argum.). Eqq. 'Edidax In τò de̟ãμa

ἐπὶ Στρατοκλέους ἄρχοντος δημοσίᾳ εἰς Λήναια, δι ̓ αὐτοῦ τοῦ ̓Αριστοφάνους· πρῶτος ἐνίκα, δεύτερος Κρατίνος Σατύροις, τρίτος ̓Αριστομένης ολοφυρμοῖς. Pac. Φέρεται ἐν ταῖς διδασκαλίαις, ὅτι καὶ ἑτέραν δεδίδαχεν ὁμοίως ̓Αριστοφάνης Εἰρήνην. ἄδηλον οὖν φησιν Ερατοσθένης, πότερον τὴν αὐτὴν ἀνεδίδαξεν, ἢ ἑτέραν καθῆκεν, ἥτις οὐ σώζεoù ται, etc. Lysistr. Ἐδιδάχθη ἐπὶ Καλλίου ἄρχοντος τοῦ μετὰ Κλεόκριτον ἄρξαντος· εἰςῆκται δὲ διὰ Καλλιστράτου. dià Acharn. Εδιδάχθη ἐπὶ Εὐθυμένους (Εὐθυδήμου) ἄρχοντος ἐν Ληναίοις διὰ Καλλιστράτου· καὶ πρῶτος ἦν· δεύτερος Κρατίνος Χειμαζομένοις· οὐ σώζεται· τρίτος Εὔπολις Novunvías. Vesp. ubi sic scribendum videtur (vide Palmer. et nos de Dionys. c. 9.): 'Edidax, In iπì agχοντος ̓Αμεινίου [ἐν τῇ πθ' Ολυμπ. ἔτει β ́.] διὰ Φιλωνίδου εἰς Λήναια· καὶ ἐνίκα πρῶτος Φιλωνίδης, ..... δεύ τερος, Γλαύκων Πρέσβεσι τρίτος.

Ex his didascaliis videmus et archontem et festum, deinde poetas, qui quoque festo certassent, et fabularum nomina, et qui cuique a iudicibus locus datus esset, postremo actores primarum (ut in Terentii fabulis) designatos esse: quota quaeque poetae fabula in operum numero esset, quod in Sophoclis Antigona et Aristophanis Avibus notatum est, non potuit in vetustis didascaliis additum esse, sed ex didascaliis hoc collectum a criticis est. Choregus semel notatur in Aeschyli Orestia, ne hoc quidem ex didascalia vetusta opinor, sed ex choregici tripodis titulo: Olympiadum vero annos docti post Timaeum addiderunt. Praeterea vetustae didascaliae necesse est ex ordine temporum dispositae fuerint, neque in iis posteriores anni potuerunt prioribus praepositi esse, aut fabulae secundum poetas dispositae. His vetustae didascaliae indiciis convenit n. 231. ubi festi nomen videtur supra scriptum fuisse (v. ad n.231.), deinde secundum archontes enumerantur singulae commissiones: poetarum, fabularum, actorum primarum nomina, ex ordine disposita, et victor annotantur. Longe aliter vero n. 229. 230. dispositi sunt: unde intelligitur, non esse eas didascalias, sed tantum didascalica monumenta ex didascaliis ducta: quod Odericum prorsus fugit. Nam primum in utroque fragmento archontes non ex ordine temporum dispositi sunt, sed aliquoties a posterioribus ad priores reditur, et diversis locis vel idem archon scriptus est, ut n, 229. Antiochides, n. 230. Chion: quod Odericum eo deduxit, ut poetarum ordinem, non temporum observatum diceret: at hoc ipsum fieri in vera didascalia non potuit. Deinde n. 229. 230. nusquam poetae nomen scriptum est, nisi n. 2 29. vs. 7. eum agnoscere velis, ubi potius histrionem agnosco: neque in tot versibus, si in singulis fabulis poeta nominatus esset, verisimile est nusquam ne unius quidem poetae nomen servatum esse: neque in utroque versuum fine multa perisse videntur. Immo singula haec fragmenta fabulas enumerant singulorum poetarum, quorum nomen supra adscriptum erat: et in unaquaque fabula, quo anno data esset, omissis ceteris qui simul docuerant poetis, praemisso archontis nomine anno

tatum est, ordine non secundum annos, sed nescio quomodo instituto: nisi quod n. 229. vs. 1-9. eae enumerantur, quae supersint, deinde quae interciderint: quod ipsum vetustae didascaliae non convenit. Igitur, quod dixi, haec fragmenta non didascaliarum sunt, sed catalogorum, quibus singulorum poetarum fabulae enumerantur, qui haud dubie statuis eorum poetarum sive protomis appositi erant. Et n. 229. quidem ad poetam vetustae comoediae pertinet, qui Olymp. 84-97. docuerit (Sophocles etiam diutius docuit); n. 23o. autem refertur ad mediae comoediae poetam, Olymp. 101 – 107. Nec quare haec fragmenta putemus unius tabulae esse, ulla causa est (v. ad n. 230.). Denique utrumque eadem litteraturae forma utitur: sed n. 229. partim ad tempora ante Euclidem pertinet; forma tamen scripturae ea est, quae multis post Euclidem annis invaluerit: et n.229. vs. 9. fabulas non iam omnes superstites esse annotatur. Unde satis patet didascalica haec monumenta n. 229. 230. ex doctorum libris composita esse, neque veras didascalias, ne didascaliarum apographa quidem esse. Contra n. 231. nihil neque in scriptura neque in ceteris rebus obstat, quominus vera illa et vetusta didascalia videatur.

Superest ut de festis, de actoribus, de numeris, qui in his didascalicis monumentis comparent, paucis dicam. N. 229. Dionysia urbana, n. 230. haec et Lenaea memorantur. De Lenaeis magna contentione actum est; Odericus ea rustica Dionysia esse perhibebat, Ruhnkenius, cuius placita tueri Bibliotheca critica studet, Lenaea esse Anthesteria docebat: sibi patrocinatur adversus Bibliothecam criticam Odericus in Epistola, quam Marinius 1. c. p. 161 sqq. publici iuris fecit. Utrumque errasse docui in Commentatione de discrimine Lenaeorum, Anthesteriorum et rusticorum Liberalium (Comm. Acad. Boruss. a. 1817.). Actorem primarum videmus n. 231. constanter inscriptum esse: TE. (ÛTEzpívεTO) 'Agioτóμaxos etc. Idem intelligendus in notis ad Aristophanem didascalicis, ubi poeta dicitur Aves, Acharnenses, Lysistratam dia Kaλλioтgátov comδιὰ misisse. Neque aliter vita Isocratis (Vitt. X Oratt.) de Aphareo: διδασκαλίας ἀστικὰς καθῆκεν ἕξ, καὶ δὶς ἐνίκησε διὰ Διονυσίου καθείς, καὶ δι ̓ ἑτέρων ἑτέρας δύο 1ηvaixás. Haec est formula, qua utuntur grammatici; quam n. 230. vs. 9. agnosco cum Oderico p. xc. Quodsi poeta ipse actor primarum est, fabula committitur di aŮTOŨ TOŨ TOMTOŨ: quod in Equitibus Aristophanis factum constat; unde ibi notatur: & autou Tou 'Agioтopávous. Porro in Ranarum didascalica nota nonnulli libri: didán dè ènì Kaλλíov Toũ ἐδιδάχθη Καλλίου μετὰ ̓Αντιγένη διὰ Φιλωνίδου εἰς Λήναια; sed Brunckius aliunde edidit: Φιλωνίδης ἐπεγράφη καὶ ἐνίκα. Unde patet ipsum actorem primarum pro poeta vincere dici. Idem liquet ex Argum. Av. dià Kaddıorgátov, Καλλιστράτου, s deútegos Tois "Ogvioi, tum ex Argum. Acharn. dià Kaλλστgátov· nai πgŵτos v (SC. Kaλhíσтgatos), et Argum. Vesp. διὰ Φιλωνίδου εἰς Λήναια· καὶ ἐνίκα πρῶτος Φιλωνίδης. Hinc explica n. 229. vs. 7. .. ÚσTTOS vína, ubi de ύσιππος

ལ

nai dis

poeta vix cogitari potest. Est quidem comicus Lysippus (Fabric. B. Gr. T.II. p. 310.), non tamen confundendus cum Arcade Lysippo (n. 226.); et sane illum Lysippum veteris comoediae poetam fuisse colligitur ex Athen. VIII, p. 344. E. Sed quum in ceteris nonnisi unius illius poetae, de quo id fragmentum agit, fabulae relatae videantur, non admistis aliorum poetarum, qui simul certaverant, comoediis, probabilius est hic nominari histrionem primarium, quo agente vicerit ille poeta. Postremo de numeris dico. Et primum in didascalicis ad Tragicos et Aristophanem notis nominantur #gros, deÚTEgos, TgíTOS: hi manifesto sunt qui gwreα, deυτερεῖα, τριτεῖα rettulerunt: quarti et quinti non solent referri, nec videntur iis ulla praemia data, neque arbitror quis quàrtus quis quintus esset, iudicatum esse, sed tantum quis primus, secundus, tertius. De eo, qui primas tulit, etiam dicitur πρῶτος Towτos ¿vína, et simpliciter vína. Sed in vetusta didascalia n. 231.res aliter habet. Quini in ea comici poetae ex ordine recensiti erant in utroque anno: hinc constat quinas simul fabulas commissas esse, ita tamen, ut unus poeta pluribus decertare posset, quod fecit Diodorus, et ille pro totidem computaretur poetis, quot doceret fabulas. Totidem fabulas recenset Argum. Aristoph. Plut. totidem iudices comoediarum fuerunt, credo quod quinque tribus quinque comoediis choregos praebebant, et ex reliquis quinque tribubus iudices legebantur. Ibi autem anno secundo vs. 6. supple πρω. ceteris additum est δευ. τρι. τε. πεμ. Sed primo anno post quintum vs. 5. victor inscriptus est: ...wvuμος ἐνίκα: unde apertum fit in hac didascalia numeros non ad praemiorum ordinem, gwτełα, deutegetα, πρωτεῖα, δευτερεία, TOITETα referri, sed ad eum ordinem, quo sibi comoediae in commissione successerant. Quodsi recte conieci, nemini neque quartum neque quintum a iudicibus locum assignatum post commissionem esse, sed tantum de πρωτείοις, δευτερείοις, τριτείοις decretum, etiam n. 229. 230. numeri ▲, Ē, ₪ non ad iudicum sententias referendi, sed ad ordinem commissionis. Neque tamen verum est, quod Odericus p. xcIV. putabat, in his fragmentis solas eas, quae primas rettulissent, fabulas perscriptas esse: immo aliae vicerant, aliae non, et illis vox evína addita erat, ut n. 229. vs. 7. n. 230. vs. 15. Ceterum Odericus illas litteras Ē, ▲, Ē male de totidem victoriis (III, IV, V) ea fabula reportatis intelligebat. His praemissis singula percenseamus breviter.

N. 229. de quo poeta agitur, is ante Aristophanem docere coepit. Vs. 1. est Antiochides archon Olymp. 86, 2. ut in duobus libris Diodori XII, 34. Vulgo male Antilochides dicitur. Vs. 2. fuit tale quid: Μούσαι]ς κωμῳδίᾳ Δ ἐν ἄστει. Liquet inde unius

tantum poetae fabulas hoc titulo perscriptas esse: nam si omnes, qui simul decertabant, inscripti essent, debebat ante ev arra quinta quoque comoedia appellata esse. Idem censeo de n. 230. ubi vs. 3. Αμπρακιώτιδι Γ ἐν [ἄστει supplendum videtur. Vs.. nwuwdig ad priora pertinet, quae interciderunt: nihili sunt, quae Odericus profert, cuius errores plerosque omitto. Timocles archon Olymp. 84, 4. igitur reditur in priora tempora. Vs. 4. Theodorus archon Olymp. 85, 3. Cum umbra pugnat Odericus, ubi adversus Schol. Aristoph. Acharn. 65. docet ex hoc monumento, Morychide, Glaucide, Theodoro archontibus licuisse comoedias docere: licuit κωμῳδίας διδάσκειν, non licuit κωμῳδεῖν (σκώπτειν vivos ac spirantes cives nomine suo appellatos); hoc vult Schol. Záruga, si comoediae nomen est, Phrynichi vel Cratini intelligi possunt, ut taceam alios. Sed Cratini Satyri acta est Olymp. 88, 4. (Didascal. Eqq.), quod non convenit: nec tum iterata esse dicitur. Vs. 5. σingois est epitheton praecedentis vocis, ex qua superest EPOIE: fabulae nomen erat. Pythodorus archon Olymp. 87, 1. qui solus ex Pythodoris archontibus huc pertinere videtur. Vs.6. reditur ad Antiochidem archontem Olymp. 86, 2. De vs. 7. dixi supra: MEN potest Mɛveλá esse, quae Platonis fabula. Vs. 8. descenditur in inferiora tempoгa, vel εолóμжоυ vel гauxíππoυ Olymp. 92, 2.3. Fabulae nomen Karayvai, Sannae. Vs. 9. AIE Oderico visum ex Euroλs superesse: sed in fine sententiae poetae nomen non fuerit positum. AlΣ fuit ΑΙΣ, ex nomine fabulae reliquum. Dein Αὐταιμοvaio (fabulae nomen) posuit Odericus p. xc. sed apertum est: αὗται μόναι σώ[ζονται, vel σῴ[ζονται ut n. 231. Sic saepius in Argumentis supra proposi tis: où σeral. Anne vides catalogum nobis exhi beri fabularum certi cuiusdam poetae, quae partim superfuerint, partim perierint, non didascaliam? Sequebantur eae, quae interciderant. Vs. 10. est Diophantus archon Olymp. 96, 2. Fabula fuit Alóνυσος, Διονύσου γοναὶ vel simile: cuius argumenti nominisque comoedias dederunt plurimi; nec libet earum nomina sine fructu congerere. Vs. 11. archon est Nicoleles Olymp. 97, 2. sed debebat NixoréλOUS scribi. Vs. 12. reditur ad Lysimachum archontem Olymp. 86, 1. tum vs. 13. ad Morychidem Olymp. 85, 1. Is male etiam nunc a nonnullis Myrichides dicitur: in hoc vero titulo falso scribitur MOPIXI AHE. Vs. 14. ]us finis fuit nominis archontis, e. c. ZτgαTоnλéous Olymp. 88, 4. ut vs. 4. 8. 10. archontis nomen ante nomen fabulae habes. Quodsi varii poetae hoc recensu continerentur, inter archontis fabulaeque nomina intercedere poetae nomen debebat: id vero nusquam fit neque hic neque n. 230.